سرنوشت موج سوم بورس/ بررسی روند شاخص کل و ارزش معاملات خرد در ۹ ماه اخیر

به گزارش می متالز، در این میان نگاهی به عملکرد دماسنج سهام در سال ۹۹ نشان از شکل‌گیری موج سوم صعودی در این سال دارد. اما آیا این موج صعودی پایدار می‌ماند؟ چه عواملی می‌تواند ضامن رونق مجدد بورس در این محدوده شود؟ آیا سوخت لازم برای تداوم حرکت دماسنج تالار شیشه‌ای در موج سوم صعودی وجود دارد؟ در حال حاضر به نظر می‌رسد ۶ عامل رشد ارزش دادوستد سهام، بازگشت سهامداران حقیقی، ثبات نرخ دلار، محرک‌های کلان اقتصادی، کاهش ریسک‌های سیستماتیک و بوی بهبود از بازارهای جهانی می‌تواند تضمین کننده رونق پایدار بورس باشد. با این حال رکود تقاضا در بورس کالا و برخورد شاخص به مقاومت‌های تکنیکالی می‌تواند در کوتاه‌مدت مانعی در مسیر رشد نماگرهای سهام باشد.

دو موج مثبت در کمتر از ۱۰۰ روز

بورس تهران از ابتدای سال ۹۹ تا میانه تابستان دو موج پرشتاب صعودی را ثبت کرد. اولین موج از ابتدای سال آغاز شد و تا ۲۲ اردیبهشت ادامه یافت. در این مدت ۳۳ روزه، شاخص کل صعود بیش از ۱۰۴ درصدی را ثبت کرد و توانست سوپرکانال یک میلیون واحدی را نیز فتح کند. پس از آن اما این نماگر برای ۹ روز کاری رفتاری سینوسی در پیش گرفت و حول مدار یک میلیون نوسان کرد. در این مدت شاهد اصلاح ۶/ ۱۱ درصدی شاخص کل بورس تهران بودیم. درست پس از رسیدن این نماگر به محدوده ۹۲۶ هزار واحدی، موج دوم صعودی آغاز شد و این بار پرشتاب‌تر به حرکت در این مسیر ادامه داد. به این ترتیب شاخص سهام ضمن فتح مجدد عدد یک میلیون، رشدی پیوسته در این بازار رقم زد و تنها در برخی روزها شاهد استراحت کوتاه‌مدت این نماگر بودیم. این موج صعودی تا ۱۹ مرداد ادامه داشت و در این مدت ۵۰ روزه (روز معاملاتی) شاخص کل رشد بیش از ۱۲۴ درصدی را تجربه کرد و به محدوده غیرقابل تصور ۲ میلیون واحد رسید. این رشد صعودی اما ادامه نیافت و با ترکیدن حباب سهام که به دفعات در گزارش‌های «دنیای‌اقتصاد» درخصوص آن هشدار داده شده بود، بورس تهران تغییر فاز داد و برای ۶۲ روز کاری که تا ۲۰ آبان به درازا کشید، اصلاح ۴۲ درصدی را تجربه کرد. حال از ۲۱ آبان مجددا شاهد رشد قیمت‌ها و بازگشت شاخص سهام به مدار صعودی هستیم. اما آیا سوخت لازم برای تداوم حرکت دماسنج تالار شیشه‌ای در موج سوم صعودی وجود دارد؟بر مبنای بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» در حال حاضر تداوم ورود پول‌های جدید به گردونه معاملات سهام، از سرگیری عرضه‌های اولیه و مشارکت قابل قبول در آنها، ثبات نسبی دلار در محدوده سودآور برای شرکت‌های صادرات‌محور، وضعیت مناسب بازارهای کالایی، کاهش ریسک‌های سیستماتیک و اثر اهرمی شاخص‌های کلان اقتصادی همچون تورم و نقدینگی به اقبال به بازار سرمایه از محرک‌های ادامه روند صعودی قیمت سهام به شمار می‌رود.

هجوم پول‌های تازه ادامه‌ دارد

یکی از متغیرهای اثرگذار بر رشد قیمت سهام در بازار سرمایه ایران، هجوم نقدینگی سرگردان است. این وضعیت که از سال ۹۸ آغاز شد و در ابتدای سال‌جاری به اوج خود رسید، از مهم‌ترین محرک‌های صعود ۳۰۰ درصدی شاخص کل بورس تهران بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد در موج اول صعودی بورس تهران میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام حدود ۷۶۰۰ میلیارد تومان بود که در نیمه نخست تابستان توانست رکوردهای جدید و متوالی را ثبت کند تا در مجموع دو بازار بورس و فرابورس تا محدوده ۳۰ هزار میلیارد تومان پیشروی کنند. در موج دوم صعودی میانگین روزانه این متغیر به ۲۳ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرد که پیش‌تر نظیری برای آن نمی‌توان یافت. از این رو یکی از مهم‌ترین محرک‌های تداوم صعود شاخص سهام، ارزش بالای دادوستد سهام است؛ جایی که شناوری سهام همچنان در محدوده کمتر از ۲۵ درصدی قرار داشته و پول‌های ورودی در ظرف کوچک بازار، رشد پرشتاب قیمت سهام را رقم می‌زند. در این میان بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام که در روزهای اصلاحی ۲۰ مرداد تا ۲۰ آبان به ۸هزار میلیارد تومان کاهش پیدا کرده بود در ۲۰ روز معاملاتی اخیر با رشد ۶۲ درصدی به حدود ۱۳هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده که می‌تواند محرکی برای تداوم صعود قیمت‌ها باشد.

تحرکات حقیقی در بازار سهام

برآوردهای آماری نشان می‌دهد در سال ۹۷ روزانه به‌طور متوسط حدود ۱۴ تا ۱۵ میلیارد تومان پول تازه به بازار سهام وارد شده است. این میزان در سال ۹۸ معادل متوسط روزانه ۷۵ تا ۸۰ میلیارد تومان و در یک‌سوم نخست سال‌جاری به‌طور متوسط روزانه یک هزار میلیارد تومان بوده است. این روند افزایش ورود نقدینگی حقیقی از دیگر عوامل صعود افسارگسیخته قیمت سهام در مسیر صعودی بود. حال پس از خروج ۳۳ هزار میلیارد تومانی پول حقیقی در ۶۲ روز اصلاحی بورس تهران، مجددا اقبال سرمایه‌گذاران خرد به بازار سهام افزایش یافته است. به‌طوری که در مجموع ۲۲ روز کاری گذشته، حدود ۵هزار میلیارد تومان پول حقیقی جذب گردونه معاملات سهام شده است که می‌تواند محرکی دیگر در مسیر صعود قیمت‌ها باشد.

نرخ دلار و رشد سودآوری بنگاه‌ها

معامله‌گران سهام همواره نیم‌نگاهی نیز به تحولات خیابان فردوسی دارند؛ جایی که دلار به نوسان در محدوده ۲۴ تا ۲۶ هزار تومانی ادامه می‌دهد. دلار همواره به‌عنوان یکی از بازوهای اصلی رشد نماگرهای بورسی و قیمت سهام کالامحور قلمداد می‌شود. در حال حاضر چهار صنعت کامودیتی‌محور بورس تهران شامل گروه فلزات اساسی، محصولات شیمیایی، فرآورده‌های نفتی، کانه‌های فلزی و چندرشته‌ای صنعتی از ارزش بازاری بالغ بر ۳۵۰۰ هزار میلیارد تومان برخوردار بوده و از این رو حدود ۶۰ درصد ارزش کل بورس تهران را در اختیار دارند. از آنجا که قیمت‌گذاری داخلی محصولات این صنایع بر اساس نرخ دلار و فروش صادراتی آنها نیز ارزی است، افزایش نرخ ارز، مزیت صادراتی بنگاه‌های مذکور را افزایش داده و با ثبات قیمت‌های جهانی سودآوری این شرکت‌ها بیشتر می‌شود. در این میان با توجه به سهم بالای این صنایع در محاسبه شاخص کل، روند صعودی این نماگر را نیز به دنبال دارد. در این میان اما به نظر می‌رسد با رشد بیشتر نرخ دلار، وارد چرخه خود تقویت‌شونده بورس و دلار می‌شویم.

حامیان کلان اقتصادی

هر چند در آبان‌ماه نسبت به ماه قبل از آن، نرخ تورم ماهانه، نقطه‌به‌نقطه و متوسط روند نزولی را ثبت کرده است، اما همچنان در محدوده بالایی قرار دارد. نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در آبان ماه سال‌جاری رقم ۲۷ درصد را ثبت کرد. همزمان آخرین آمارهای پولی و بانکی منتشر شده از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد که رقم کل نقدینگی در هفت ماه نخست سال‌جاری به مرز ۳هزار هزار میلیارد تومان رسیده است. به این ترتیب نقدینگی کل کشور نسبت به پایان سال ۹۸ رشد ۴۸۷ هزار میلیارد تومانی را تجربه کرده است. به عبارتی در هر روز شاهد افزایش حدود ۳/ ۲ هزار میلیارد تومان به حجم نقدینگی بودیم. در این میان اما یکی از نکات جالب در بررسی ترازنامه‌های ماهانه بانک‌ مرکزی تغییر ترکیب نقدینگی است. آمارها نشان می‌دهند روز به‌روز سهم پول نسبت به سهم شبه‌پول از نقدینگی کل افزایش پیدا می‌کند. در حالی اواسط سال ۹۶، سهم پول از نقدینگی کل کمتر از ۱۲ درصد بود که در پایان سال ۹۸ این نسبت به ۸/ ۱۷ درصد رسید. آمار جدید بانک مرکزی اما حکایت از افزایش سهم پول به حدود ۶/ ۲۰ درصد دارد. این پول نیز با حرکت به سمت بازارهای سرمایه‌گذاری چه بازار سهام و چه ارز، طلا و مسکن سبب رشد قیمت‌ها در این بازارها خواهند شد و در حال حاضر به نظر می‌رسد بازار سهام جذاب‌ترین مقصد ورود این حجم پول باشد.

بوی بهبود از بازار جهانی

در این میان بازیابی فعالیت‌های اقتصادی در نقاط مختلف دنیا و افزایش تقاضا باعث شده تا شاهد رشد مجدد قیمت فلزات در بازار جهانی باشیم. جایی که مس هر روز ارقام جدیدی را ثبت می‌کند و ۷۷۰۰ دلار بر هر تن را نیز پشت سر گذاشته است. نفت نیز از مقاومت ۵۰ دلار بر هر بشکه عبور کرد. تضعیف شاخص دلار در کنار چشم‌انداز بهبود اقتصاد جهانی در سایه تخفیف آثار نامطبوع شیوع کرونا و آغاز واکسیناسیون جهانی کووید-۱۹ و امید به تصویب بسته محرک مالی از جمله محرک‌های رشد قیمت‌ها در بازار جهانی بوده و می‌تواند بورس را نیز وارد مرحله تازه‌ای از صعود قیمت‌ها کند.

کاهش ریسک‌های سیستماتیک

با شکست دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا امید به کاهش تحریم‌های یکجانبه در میان فعالان تالار شیشه‌ای افزایش پیدا کرده است. جایی که هر روز سیگنال جدیدی از بازگشت آمریکا به برجام مخابره می‌شود و بورس‌بازان انتظار دارند با تخفیف این ریسک‌های سیستماتیک شاهد تسهیل فروش و صادرات شرکت‌های صادرات‌محور بورس تهران و افزایش سودآوری این شرکت‌ها باشند. این وضعیت در بازگشت سرمایه‌های سرگردان به گردونه معاملات سهام بی‌تاثیر نبوده است.

هشداری مجدد به بورسی‌ها

هرچند مجموعه عوامل فوق‌الذکر نویددهنده تداوم رشد قیمت‌ها در تالار شیشه‌ای است که بار دیگر امکان حبابی شدن قیمت‌ها وجود دارد. در این میان معامله‌گران بازار لازم است ضمن کسب مهارت‌های کافی، با تحلیل و به دور از هیجان به دادوستد سهام بپردازند تا مانند دو ثلث ابتدایی سال شاهد ابرنوسان‌های عجیب و غریب قیمت‌ها نباشند. از سیاست‌گذار بورسی نیز انتظار می‌رود با به کارگیری ابزارهای مناسب همچون نرخ بهره، حذف یا کاهش محدودیت‌هایی همچون دامنه نوسان و حجم مبنا و البته متناسب کردن عرضه با تقاضای شکل گرفته در بازار، مانع از بروز بحران‌های قیمتی در این بازار شود.