رانت جذاب «خودرو»

به گزارش می متالز، طبق اطلاعات منتشره، در دهمین مرحله فروش فوق‌العاده ایران‌خودرو، بیش از سه میلیون و ۳۸۰ هزار نفر شرکت کرده‌اند. در مرحله قبل نیز تقاضای بالغ بر ۴ میلیون نفری به ثبت رسیده بود، درست مانند مرحله هشتم که طی آن، بیش از ۴ میلیون تقاضا برای فروش فوق‌العاده خودرو ایجاد شد. آمار نشان می‌دهد طی مرحله هفتم نیز میزان تقاضا بالای ۴ میلیون نفر بوده است. همچنین در فروش فوق‌العاده‌های مراحل پنجم و ششم نیز به ترتیب بیش از ۳میلیون و ۴۸۰ هزار نفر و بالغ بر ۳ میلیون و ۶۴۰ هزار نفر در طرح فروش فوق‌العاده خودرو ثبت‌نام کرده‌اند. هرچند تقاضا در مرحله دهم و نسبت به مراحل قبلی کمتر بوده، با این حال ثبت تقاضای بالای سه میلیون و ۳۸۰ هزار نفری در آن، نشان می‌دهد میل شهروندان برای خرید خودرو با نرخ کارخانه‌ای همچنان بالا است.   

تداوم حجم بالای استقبال از فروش فوق‌العاده خودرو اما در حالی است که طی حدودا دو ماه گذشته منحنی قیمت در بازار خودرو رو به نزول رفته و پیش‌بینی می‌شود این روند کماکان ادامه داشته باشد. به‌عبارت بهتر، با وجود افت قیمت‌ها در بازار، اکثریت قریب به اتفاق شهروندان همچنان خرید خودرو از کارخانه را ترجیح می‌دهند، که دلیل اصلی این موضوع، رانت هنگفت ناشی از اختلاف قیمت کارخانه و بازار خودروها است. خودروهایی که در قالب فروش فوق‌العاده عرضه می‌شوند، دارای قیمت قطعی هستند، بنابراین مشتریان هنگام تحویل گرفتن آنها پولی به حساب خودروسازان واریز نمی‌کنند. در واقع حتی اگر نرخ کارخانه‌ای خودروهای عرضه شده در فروش فوق‌العاده‌ها، در موعد تحویل بالاتر از هنگام ثبت‌نام رفته باشد، مشتریان با همان قیمت‌های موقع ثبت‌نام، خودروهایشان را دریافت می‌کنند.با توجه به اینکه از یکسو، نرخ کارخانه‌ای خودروها را شورای رقابت تعیین (یا به‌عبارت بهتر، تحمیل) می‌کند و از سوی دیگر قیمت‌ها در بازار بسیار بالاتر است، رانتی کلان از ناحیه اختلاف قیمت کارخانه و بازار خودروها وجود دارد. این رانت هنگفت است که شهروندان را حتی با وجود آنکه بسیاری از آنها نیاز به خودرو ندارند، به سمت شرکت در طرح‌های فروش فوق‌العاده خودروسازان می‌کشاند و نتیجه آن نیز مشخص است، چند میلیون تقاضای کاذب. این رانت آنقدر وسوسه‌برانگیز است که برخی را نیز وامی‌دارد خودروی دریافتی با نرخ کارخانه‌ای‌شان را به جای استفاده، بفروشند و سودی کلان و یک‌شبه به جیب بزنند. گزاف نیست اگر بگوییم رانت موردنظر حتی برخی را به وسوسه می‌اندازد تا در طرح‌های فروش فوق‌العاده شرکت کرده و در صورت برنده شدن، امتیاز خود را به دیگران بدهند. این افراد، غالبا آنهایی هستند که نقدینگی لازم برای تکمیل ثبت‌نام خود بعد از برنده شدن در طرح‌های فروش فوق‌العاده خودروسازان را ندارند، بنابراین امتیازشان را صوری در اختیار دیگران می‌گذارند و از این راه پولی به دست می‌آورند. تقاضای بسیار بالا و چند میلیون نفری برای فروش فوق‌العاده خودرو اما در حالی است که استقبال به مراتب کمتری از پیش‌فروش‌ها می‌شود و دلیل آن، رانت کمتر و زمان تحویل دیرتر است. در پیش‌فروش‌ها اولا خودرو معمولا یک سال بعد تحویل می‌شود، بنابراین نقدشوندگی رانت آن، زمان می‌برد و ثانیا، قیمت‌ها نیز قطعی نیست. در واقع قطعی نبودن قیمت و زمان تحویل دیرهنگام خودروها، تا حد زیادی جذابیت طرح‌های پیش‌فروش را از بین می‌برد و از همین رو همواره تقاضای بسیار کمتری برای آنها در مقایسه با فروش فوق‌العاده‌های ثبت می‌شود.