آیا بار سنگین گرانی فولاد بر دوش صنعت سیمان افتاده است؟

به گزارش می متالز، عده ای از کارشناسان بر این نکته تاکید دارند که بی‌تاثیری سیاست‌های دو ماه گذشته در بازار فولاد و همچنین افزایش غیرمنطقی قیمت این کالای مهم در ساخت پروژه‌های عمرانی باعث شده تا سیمان نیز تجربه گرانی قیمت‌ها را داشته باشد و ظاهرا سنگینی بار گرانی فولاد بر دوش سیمان افتاده است.

افزایش قیمت سیمان از ابتدای سال تا به امروز بگونه‌ای بوده که نه تنها متقاضیان خرید بلکه مسوولان را هم شوکه کرده و همه به دنبال این رفته‌اند که دلیل سیر صعودی قیمت در این کالا چیست و چه عاملی باعث افزایش یکباره نزدیک به 100 درصدی قیمت هر پاکت سیمان در بازار آزاد شده است؟

در اولین نگاه اگرچه مسوولان صنفی و فعالان صنعت سیمان با اشاره به افزایش قابل توجه تأمین مواد اولیه و هزینه‌های سربار حکایت از افزایش قیمت تمام شده سیمان بخصوص در سیمان پاکتی دارند؛ اما به گفته بسیاری از کارشناسان اگرچه این عامل اتفاق افتاده، اما دلیل افزایش بسیار زیاد قیمت سیمان در بازار آزاد تغییر ذائقه بازار بخصوص در پروژه‌های عمرانی و مسکن است.

به گفته این کارشناسان در بخش پروژه‌های عمرانی و البته مسکن معمولا تقاضای شرکت‌ها برای تامین مصالح مورد نیاز خود مثل سیمان و فولاد به دو بخش تقسیم بندی می‌شده که گروهی برای انجام کارشان به‌دنبال استفاده از اسکلت فلزی در ساخت سازه‌مورد نظر می‌رفتند و گروه دیگر با استفاده از سازه‌های بتنی کارشان را به اتمام می‌رساندند.

این تقسیم منطقی بازار در پروژه‌های عمرانی و ساخت مسکن ناخودآگاه به نوعی تقسیم کننده منطقی تقاضا در بازار فولاد و سیمان می‌شد و مانع ایجاد فشار در بخش تقاضا برای صنایع یاد شده یعنی سیمان و فولاد بود. این درحالی است که با توجه به تغییرات قیمتی انواع محصولات فولادی به‌خصوص از ابتدای سال جاری تا کنون این تقسیم ناخودآگاه یکباره تغییر کرد و بیشتر پروژه‌ها درصورتی که منعی نداشته باشد به سمت استفاده از سازه‌های بتنی رفتند چون قیمت تمام شده آنها بسیار پایین‌تر از سازه‌های فولادی بود.

در این زمینه کارشناسان تاکید دارند، فارغ از اینکه مقاومت، منطقه مورد نظر یا حتی پروژه چه ماده اولیه‌ای را تعیین می‌کند در مواردی که سازنده یا به قول معروف خریدار سیمان و فولاد حق انتخاب دارد؛ متناسب با صرفه اقتصادی تصمیم‌گیری خواهد کرد و در واقع همان دودوتای خودمانی است که تعیین کننده تشکیل صف خرید در بخش فولاد یا سیمان می‌شود و اتفاقا امروز تفاوت قیمت فاحش فولاد و سیمان باعث شده تا تقاضا به سمت استفاده از سیمان برای تکمیل یا ساخت پروژه‌ها بیشتر از فولاد باشد.

آمارها بیانگر واقعیت هستند

برای اینکه به واقعیت تغییر میزان تقاضا در صنعت سیمان دقیقا پی ببریم کافی است به آمار رسمی منتشر شده از میزان مصرف سیمان در هشت ماهه ابتدای سال 1398 و امسال خوب دقت کنیم چون رسما اعلام شده است که امسال نسبت به دوره مشابه سال قبل 12 درصد رشد مصرف سیمان در کشورمان ثبت شده است.

نکته جالب توجه اینجاست که تمامی اخبار و البته مسوولان با اشاره به شرایط اقتصادی و کاهش تقاضا تاکید دارند نه تنها پروژه‌های عمرانی با سرعت کمتری درحال انجام تکمیل هستند بلکه رکود دامن بازار ساخت و ساز را هم گرفته که دقیقا حکایتی شفاف از کاهش تقاضا در بازار عادی باید داشته باشد ولی می‌بینیم نه تنها خبری از کاهش تقاضا نیست بلکه زیر سایه رکود شاهد رشد مصرف سیمان هم بوده‌ایم.

پاسخ به این سوال می‌تواند تعیین کننده باشد که آیا این سیمان واقعا مصرف شده یا اینکه دوباره شاهد شکل‌گیری شبکه‌های گسترده‌ای از دلالی و افزایش انبارهای سیمان بوده‌ایم.

سید البرز حسینی سخنگوی کمسیون عمران مجلس شورای اسلامی در این زمینه گفت: هفته گذشته در جلسه‌ای که با وزیر محترم صمت در کمیسیون برای بررسی دلایل گرانی فولاد و سیمان داشتیم ایشان درباره افزایش قیمت این دو کالا به عوامل مختلفی اشاره کردند که یکی از اصلی‌ترین آنها مربوط به عدم تعادل عرضه و تقاضا بود.

حسینی در ادامه گفت: البته اشاره وزیر به عدم تعادل عرضه و تقاضا در رکود اقتصادی موجود منطقی نیست و درکنار موارد دیگری که ایشان مطرح کردند مجموعا کمیسیون از پاسخ ایشان قانع نشد.

این درحالی است که اگر از موضوع کاهش عرضه، اثرگذاری نرخ ارز و قیمت‌های جهانی بگذریم واقعیت امرِ عدم تعادل عرضه و تقاضا در این تناسب ساده یعنی نسبت قیمت فولاد (میلگرد) به سیمان است، چون براساس استانداردهای بین‌المللی نسبت قیمت فولاد به سیمان باید یک به هفت باشد درحالی که اکنون در ایران نسبت یک به 29 تجربه می‌شود، به این معنی که نرخ فولاد 29 برابر قیمت سیمان است.

این تفاوت معنادار کاملا می‌تواند تعیین کننده باشد به صورتی که وقتی تفاوت قیمت ساخت یک متر بنا با استفاده از فولادی یا بتنی را مدنظر داشته باشیم، به عنوان مثال سال 1394 تفاوت قیمت ساخت یک متر بنا بدون درنظر گرفتن اجرای سقف در اسکلت بتنی تقریبا 540 هزار تومان بوده و اگر قرار بر استفاده از اسکلت فلزی بود این هزینه به 660 هزار تومان افزایش می‌یافت.

اما از سوی دیگر اگر نرخ تورم و تفاوت قیمتی از آن سال تا نیمه اول امسال را درنظر داشته باشیم این تفاوت کاملا معنادار شده و بعضا به متری بیش از یک و نیم میلیون تومان هم می‌رسد چون در سازه‌های بتنی تقریبا بین 40 تا 55 کیلوگرم میلگرد یا همان فولاد بکار می‌رود اما در سازه‌های بتنی این رقم بعضا به 40 درصد بیشتر می‌رسد و اگر تفاوت 29 برابری فولاد به سیمان را درنظر داشته باشیم کاملا می‌بینیم تغییر ذائقه سازنده‌ها به سمت اسکلت بتنی معنادار و اثرگذاری بالایی در تقاضای سیمان دارد، چون برای هر متر بنا در اسکلت بتنی تقریبا دو پاکت سیمان لازم داریم.

به این ترتیب با یک حساب سرانگشتی با محاسبه میزان میلگرد مورد نیاز سازه‌های بتنی و همچنین سیمان مورد نیاز می‌بینیم بازهم در شرایط کنونی که اختلاف قیمت سیمان و فولاد بسیار معنادار شده سازنده‌ها ناخودآگاه اگر مشکلی از نظر فنی تکنیکی نداشته باشند سازه بتنی را انتخاب می‌کنند که منجر به افزایش تقاضای مصرف سیمان از ابتدای سال تا امروز شده است.

شاهد مثال این واقعیت هم اظهار نظر عبدالرضا شیخان دبیر انجمن تولیدکنندگان سیمان است که چندی پیش در رسانه‌ها عنوان کرد سیمان جایگزین فولاد شده و  بیشتر سازه‌ها با استفاده از اسکلت بتونی انجام می‌شود و حتی قیمت بسیار پایین سیمان باعث شده تا از این کالا به‌ جای آهک و گچ نیز در ساختمان سازی استفاده شود یا به جای آجر بلوک‌های سیمانی مصرف می شود که این موضوع هجوم زیادی به صنعت سیمان وارد می‌کند.

بی‌تاثیر نیست؛ اما هنوز اطلاعاتی نداریم

ایرج رهبر، نایب رئیس انجمن انبوه سازان استان تهران در این زمینه گفت: اینکه گرانی تیرآهن یا محصولات فولادی ذائقه سازندگان را نسبت به استفاده از اسکلت بتنی تغییر داده هنوز شواهدی از آن نداریم چون در تعیین نوع اسکلت سازه عواملی مختلفی وجود دارد که اصلی‌ترین آن ایمنی و شرایط بستر سازه است. اما نکته اینجاست که گاهی حق انتخاب سازندگان باعث می‌شود تا دودوتای اقتصادی تعیین کننده نوع سازه باشد.

رهبر در ادامه افزود: افزایش قیمت سیمان و آهن در کلان موضوع نهایتا به گرانی مسکن و بطور کلی بنا منجر می‌شود که در شرایط فعلی هیچ منافعی به همراه ندارد جز رکود بیشتر بنابراین دولت و مسوولان باید جلوی سوء استفاده گروهی که به این موضوع دامن می‌زنند را بگیرد که کار پیچیده‌ای هم نیست.

وی با اشاره به ضعف نظارتی در زمینه توزیع تاکید کرد: اینکه وزیر محترم اعلام کرده‌اند کارگروهی تشکیل داده‌اند یا اینکه دستورالعمل‌هایی صادر کرده‌اند تاکنون هیچ نتیجه‌ای نداشته بنابراین لازم است که واقعا اقدامی عملی انجام شود تا نهایتا بازار به تعادل خود برسد چون نه در بخش آهن و نه در بخش سیمان کمبود تولید نداریم که گرانی به همراه داشته باشد بلکه در هر دو بخش آمارهای رسمی نشان می‌دهد که مازاد تولید قابل توجهی هم وجود دارد.

کاهش قیمت تمام شده به قیمت زمان بیشتر

در همین حال مجید کاویانی یک سازنده مسکن درباره تغییر ذائقه ساخت در میان سازندگان گفت: از ابتدای امسال که موضوع گرانی انواع میلگرد و فولاد به میان آمد رفته رفته سازنده‌ها تصمیم به استفاده از سازه‌های بتنی گرفتند چون دسترسی به مواد اولیه مورد نیازشان ساده‌تر و البته ارزان‌تر میش‌شد.

کاویانی در ادامه افزود: این روند تاجایی رسید که اصولا خرید و تامین تیرآهن در سایزهای مختلف  اواسط تابستان بسیار سخت و بعضا غیر ممکن شده بود از این رو سازندگان با تکمیل پروژه‌های قبلی در پروژه‌های جدید خود اقدام به استفاده از سازه‌های بتنی کردند تا بتوانند در زمان مورد نظر به تعهداتشان عمل کنند که این روند در موضوع پروژه‌های عمرانی نیز دخیل است.

وی تاکید کرد: اگرچه سازه‌های بتنی زمان‌برتر و بعضا سختر هستند اما درشرایطی که موضوع کاهش قیمت تمام شده در پروژه است سازنده‌ها بخصوص در بخش خصوصی تلاش می‌کنند از هر فرصتی که به سلامت کار و ایمنی کار صدمه نزند استفاده کنند و یکی ازراهکارهای فعلی استفاده بیشتر از سازه‌های بتنی بود چون همچنان قیمت میگلرد کمتر و البته در دسترس تر از تیرآهن بود و سیمان هم که قیمتی نداشت.

به گفته وی این روند تاجایی رسید که یکباره موضوع تغییر قیمت سیمان اوایل پاییز مطرح شد آنهم به دلیل هزینه‌های تولید  و حمل ونقل که همین روند به نوعی انتخاب آخر سازنده‌ها را نیز از بین برد و اغلب سازنده‌ها در بخش خصوصی که در مرحله اسکلت بودند و نیاز زیادی به سیمان داشتند دست از کار کشیدند.

این سازنده ساختمان در پایان تاکید کرد: ادامه چنین شرایطی بدون تردید در میزان ساخت مسکن اثرگذاری دارد که این کاهش چشمگیر تولید در نیمه دو سال آینده خودنمایی خواهد کرد و روند افزایشی قیمت را به دنبال دارد.