داستان پر افت و خیز رشد صنعت فولاد ایران

به گزارش می متالز، اعمال مجدد تحریمهای امریکا می تواند پیامدهای مهمی برای صنعت فولاد ایران و تجارت بین المللی رو به گسترش آن داشته باشد. در مقاله پیش رو مجله CRU تاثیرات بالقوه این روند بر تجارت فولاد ایران و برنامه های توسعه ای آن از جمله افزایش ظرفیت تولید فولاد خام کشور از 32 میلیون تن به 55 میلیون تن در سال را تحت بررسی قرار می دهد.

عملکرد صنعت فولاد ایران – بعد از توافق

به محض انجام توافق تاریخی بین ایران و قدرتهای بزرگ جهان ایران برنامه های فولادی جامع و وسیعی را با هدف افزایش تولید به 55 میلیون با سرمایه گذاری مشترک فولاد مبارکه و ایمیدرو (سازمان توسعه و نوسازی صنایع معادن ایران) تا سال 2025 طرح ریزی کرد. هر دو این مجموعه ها متشکل از شرکتهای خصوصی و دولتی است که سرمایه گذار در زنجیره فولاد هستند از تولید آهن اسفنجی گرفته تا محصولات نهایی. علی رغم محدویت سرمایه گذاریهای خارجی در ایران، این طرح رشد شدیدی را در تولید فولاد خام کشور بوجود آورد. بین سالهای 2014 و 2017 تولید فولاد خام ایران رشدی بالغ بر 9.1 درصد را تجربه کرد و باعث شد ایران با بیش از 21 میلیون تن تولید در سال 2017 در رتبه سیزدهمین تولیدکننده بزرگ فولاد دنیا قرار بگیرد. تنها آمار مارچ 2018 نشان می دهد ایران در رده دهمین تولیدکننده برتر فولاد دنیا قرار داشته است. این رشد چشمگیر به این دلایل بود:

• تقاضای بالای ورق از جانب صنایع انرژی، خودروسازان و تولیدکنندگان لوازم خانگی
• افزایش تقاضای صادرات، بخصوص در مورد فولادهای میانی (اسلب، بیلت و بلوم)
• استفاده بیشتر از ظرفیت کارخانه های موجود (فولاد اصفهان، فولاد خوزستان و غیره) برای جوابگویی به تقاضا، به علاوه
• راه اندازی کارخانه های فولادی پیشرفته آهن اسفنجی

لغو تحریم های محدودکننده در سه ماهه آخر 2015 راه های زیادی را برای کسب و کار ایرانی ها بخصوص در ارتباط با اروپا باز کرد. خودرو سازان ایرانی و در راس آنها ایران خودرو مشارکت خود را با شرکت های اروپایی جهت تولید و فروش به بازار خاور میانه آغاز کردند. این امر روند تقاضای ورق فولادی را در بازار ایران بالا برد. در عین حال، کاهش عرضه محصولات میانی فولادی چین از سال 2016 باعث افزایش قیمت صادراتی این محصول و سودآوری فولادسازان ایرانی شد. صادرات فولاد میانی ایران به کشورهایی مثل امارات متحده، تایلند، عمان، اندونزی، تایوان و مصر رشد قابل توجهی را در سالهای 2016 و 2017 داشت. به دنیال رشد بازار صادرات شرکت فولاد مبارکه کارخانه فولاد هرمزگان را با ظرفیت تولید 1.5 میلیون تن اسلب در سال با هدف عرضه به بازار بین المللی راه اندازی کرد. همینطور قدیمی ترین کارخانه فولادسازی ایران و تنها کارخانه فولادی کوره قوس الکتریکی، با رونق بازار صادرات، فولاد اصفهان ظرفیت تولید خود را به بیش از 70 درصد رساند. در این میان، کارخانه فولاد خوزستان با تولید بیلت، اسلب و بلوم بیشترین بهره وری را در بازار صادراتی از آن خود کرد و جانشین مجتمع فولاد مبارکه در بازار صادرات شد.

رونق بازار داخلی و بین المللی اجازه سرمایه گذاری بیشتر و گسترش ظرفیت تولید به فولادسازان ایرانی را داد ضمن اینکه هزینه پایین انرژی و قیمتهای رقابتی آهن اسنفجی نقطه عطف آنها در این مسیر بود. مجله CRU در پیش بینی آوریل 2018 خود تولید فولاد خام ایران را به 26.1 میلیون تن در سال 2018 افزایش داد که 22 درصد افزایش سالانه داشت هرچند در بررسی های اخیر خود نشانه های بارزی از کاهش تولید در نیمه دوم 2018 به دلیل تحریم های امریکا اعلام کرده است. سریع ترین تاثیر اعمال تحریم های امریکا از آگوست 2018 در روند تجارت فولاد ایران با اتحادیه اروپا، شورای همکاری خلیج فارس و کشورهای آسیای جنوب شرقی و همینطور طرح های توسعه ای فولاد در ایران قابل مشاهده خواهد بود. پیامدهای بعدی تحریم به این شرح است:

روند صادرات ایران

روند تجاری فولاد ایران با خریدران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و کشورهای آسیای جنوب شرقی مشمول استفاده از اعتبار اسنادی نیست و ارتباطی با امریکا ندارد، بنابراین ادامه روند این معاملات تاثیر چندانی از اعمال مجدد تحریم ها نخواهد گرفت و اینطور که گفته می شود صادرکنندگان ایرانی تنها ممکن است بابت پرداختها بخصوص از جانب خریداران تایلند و اندونزی از کشورهای آسیای جنوب شرقی دچار مشکل شوند و معاملات آنها با خریداران کشورهای منا (خاورمیانه و افریقای شمالی) بر اساس توافقات تجاری و با محدودیت پرداختهای پولی صورت خواهد گرفت.

یکی دیگر از مطالب قابل توجه در اینجا، دستور بانک مرکزی ایران در تعین نرخ دلار و اعلام نرخ 42.000 ریال برای هر دلار است که به مراتب کمتر از نرخ دلار در بازار آزاد است. کاهش ارزش ریال که سودآوری خوبی برای صادرکنندگان فولاد ایران داشت حال با تصمیم دولت در تعیین نرخ ارز دچار زیان شده است. گفته می شود این روند، تجارت فولاد در بازار ایران قفل و و باعث سرگردانی بازار شده است.     

روند واردات ایران

بیشترین واردات فولاد ایران از آسیا ( چین و کره جنوبی) و کشورهای سی آی اس است ضمن اینکه وارداتی مثل ورق های پوششی و رنگی نیز از امارات متحده عربی دارد. احتمال ادامه این روند تجاری نیز بر اساس موافقات دوجانبه وجود دارد و ظاهرا مشکل ایران در معاملات یورویی (واردات ورق سیاه ضخامت زیر 2 میلیمتر) با طرفهای اروپایی خواهد بود چراکه صادرکنندگان اروپایی در هراس از انجام معامله با ایران و از دست دادن امریکا به عنوان بازاری بسیار سودآورتر هستند. با این وجود، ممکن است در دو ماه آینده با توجه به مذاکرات دولت در تعیین توافقات تجاری جدید با شرکای اروپایی شاهد معاملاتی با این بازار باشیم. در حال حاضر موضوع مهمتر روند تجاری ایران با کشورهایی مثل چین، روسیه و هند است که به ایران اجازه حضور در بازار تجارت جهانی را می دهد.   

توسعه تولید فولاد ایران

همانطور که اشاره شد رشد سریع تولید و توسعه صنعت فولاد ایران در پی افزایش تقاضا در بازار داخلی و بازار بین المللی صورت گرفت. پیش بینی می شود اعمال مجدد تحریم های امریکا تاثیر منفی بر مصرف کنندگان اصلی تولیدات فولادی بخصوص در بخش های خودروسازی و انرژی و کاهش فعالیت آن ها در نتیجه کاهش مصرف فولاد داشته باشد ضمن اینکه بازار صادرات فولاد ایران نیز متضرر از تحریم ها در بازار بین المللی خواهد شد. این مشکلات فزاینده تاثیر منفی بر رشد تولید فولاد ایران خواهد داشت و هدف رسیدن به تولید 55 میلیون تن در سال تا 2025 را به تعویق خواهد انداخت.