موزه نفت‌سوزها، نخستین موزه صنعتی - اجتماعی در کشور

به گزارش می متالز، در آخرین صفحات تقویم سال ۹۹، در آخرین روزهای سده سی شمسی، تولد پنجمین نسل از موزه‌های صنعت نفت ثبت خواهد شد تا هرساله یادآور تاریخی باشد که در کشور تاریخ‌ساز بود.

مقدمات آماده‌سازی موزه نفت‌سوزها در کرمان برای افتتاح که به گفته مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت، نخستین موزه صنعتی – اجتماعی در کشور است، با سرعت هرچه تمام‌تر آغاز شده و اقدامات نهایی از جمله چیدمان آن رو به پایان است و دست‌اندرکاران موزه‌ها هریک با به دوش کشیدن مسوولیتی دشوار درتلاشند تا شهروندان ایران‌زمین به ویژه شهروندان خونگرم خطه کرمان، سال نو را با موزه‌ای نو که نماد آن زینت و روشنا‌بخش سفره‌های هفت سین آنها بود، جشن بگیرند.

به منظور نظارت بر پیشرفت کار و اقدامات انجام شده، اکبر نعمت‌الهی، مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت، چندی پیش به کرمان سفر کرد تا با حضور خود، گره‌گشای چالش‌ها و مشکلات پیش رو باشد و زمینه را برای گشایش هرچه سریع‌تر موزه فراهم کند. این مهم فرصتی دست داد تا از نزدیک با او به گفت‌و‌گو بنشینیم و با جزئیات فرآیند کار، اهداف، چالش‌ها، موانع و همچنین رویکرد و اجزای تشکیل‌دهنده موزه البته از زبان دیگر متولیان امر که در بخش های بعدی گزارش به آن خواهیم پرداخت، بیشتر آشنا شویم.

شعله‌هایی که با نفت می‌سوزد

اکبر نعمت‌الهی، مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت در پاسخ به علت انتخاب موضوع نفت‌سوزها برای موزه‌ای که به زودی در عمارت موسوم به باغ آقا در کرمان گشایش خواهد یافت، پاسخ داد: علت اصلی این انتخاب، ملموس بودن این موضوع از منظر مردم و آشنایی نزدیک آنها با تجهیزات نفت‌سوز بود. اگرچه ما کشوری نفتخیز هستیم اما آشنایی مردم‌مان با نفت به پیش از اکتشاف آن و به یک قرن و نیم گذشته در کشور یعنی واردات نفت سیاه و تجهیزات نفت‌سوز از کشور همسایه یعنی آذربایجان باز می‌گردد. اگرچه دیگر دوره استفاده از نفت‌سوزها به پایان رسیده، اما در گذشته این وسایل نقش مهمی در زندگی اجتماعی مردم داشتند و ادامه زندگی، گاهاً بدون آنها امکان‌پذیر نبود.

وی با رد این نظریه که نفتسوزها رویکرد مرتبطی با صنعت نفت ندارد، تشریح کرد: نفت، مهم‌ترین عنصر گردش و حرکت صنایع در کشور و در اینجا نفت‌سوزها است، بدیهی است بدون این ماده امکان استفاده از وسایل نفت‌سوز میسر نیست، لذا انتخاب موضوع نفت‌سوزها برای این موزه به عنوان عضوی از خانواده موزه‌های صنعت نفت، بی‌ارتباط با رویکرد این صنعت نیست.

نفت‌سوزها، شاهدی بر تداوم توسعه‌ صنعت

نعمت‌الهی در ادامه از دیگر دلایل انتخاب این موضوع برای موزه نام برد و تاکید کرد: هدف از تشکیل موزه‌های صنعت نفت، حفظ آثار به جای مانده و مرتبط با صنعت نفت و معرفی آن به نسل‌های آینده است. با راه‌اندازی این موزه، داستان نفت‌سوزها و کاربرد آن در زندگی مردم دوباره زنده و از نو روایت خواهد شد. چه بسا که با گردآوری و نمایش انواع کم‌نظیر و حتی بی‌نظیر از آنها در این موزه، این میراث کهن و به جای مانده از صنعت نفت با نگهداری در موزه نفت‌سوزها از آسیب و گزند در امان خواهند ماند و مهم‌تر آن‌که بازدیدکنندگان به ویژه نسل جوان با روند رشد تکنولوژی در صنعت نفت‌سوزها و به دنبال آن صنعت نفت آشنا می‌شوند.

بی‌مثالی که شهرت جهانی خواهد یافت

مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت از موزه نفت‌سوزها به عنوان پروژه‌ای موفق و منحصر به فرد در صنعت نفت و در کارنامه مدیریت موزه‌ها یاد و خاطرنشان کرد: ما برای راه‌اندازی این موزه با چالش‌ها و موانع مختلفی روبرو بودیم که مهم‌ترین آن عدم دسترسی به هرگونه شیء و سند مرتبط با موضوع بود. عمارت منسوب به باغ آقا که در دوره‌ای در اختیار کنسولگری انگلستان و سپس شرکت نفت انگلیس و ایران و در نهایت شرکت ملی نفت قرار گرفت، خالی از هرگونه اثر ملموس تاریخی بود. برخلاف دیگر موزه‌های نفت همچون بنزین‌خانه و کارآموزان صنعت نفت آبادان، پمپ‌بنزین دروازه دولت تهران و حتی صنعت پخش سبزوار که بخشی از میراث به جای مانده از گذشته را با خود یدک می‌کشیدند، اما نتیجه حاصل از روزها و ماه‌ها تحقیق و پژوهش، سفرهای طولانی و پی در پی به اقصی نقاط کشور و رایزنی با موزه‌ها و مراکز فرهنگی و آرشیوی در سراسر دنیا، بسیار درخشان است. به قاطعیت می‌توان گفت موزه‌ای با محتوا و رویکرد مشابه نظیر موزه نفت‌سوزها و تنوع اشیای به نمایش درآمده در آن، در ایران، در خاورمیانه و حتی در دنیا وجود ندارد.

این داستان ادامه دارد…

اکبر نعمت‌الهی در ادامه به علت حضور خود در کرمان و بازدید از موزه نفت‌سوزها اشاره کرد و گفت: طی دو سال اخیر با کلید خوردن پروژه موزه نفت‌سوزها، سفرهای متعددی به منظور کنترل و نظارت بر فرآیند کار صورت گرفت. ضروری است پروژه‌ای که در حال اجراست، به طور مداوم مورد بررسی قرار گرفته و پیشرفت کار سنجیده شود و مشکلات و موانع برطرف شوند. در این بازدید پایانی، ضمن برگزاری نشست‌های متعدد با همکاران و همچنین مسوولان شهرداری و اداره کل میراث فرهنگی کرمان، تصمیمات نهایی اتخاذ و راهکارهای لازم ارائه و جزئیات برگزاری مراسم افتتاحیه با توجه به شرایط و محدودیت‌های موجود مورد بررسی و رایزنی قرار گرفت.

وی با تاکید بر این نکته که با گشایش موزه نفت‌سوزها، در فاز اول، تنها محوطه یا همان فضای بسته موزه یعنی عمارت و اتاق‌های منسوب به آن، متشکل از آثار به نمایش درآمده با موضوع نفت‌سوزها و تاریخچه عمارت در معرض دید عموم قرار خواهد گرفت، از ادامه پروژه و آماده‌سازی محوطه بیرونی مشتمل بر آثار مربوط به توزیع و پخش فرآورده‌های نفتی در منطقه کرمان در فاز بعدی و پس از گشایش موزه خبر داد.

ضربانی که از حرکت باز نایستاد

مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت با اظهار خرسندی از روند پیشرفت پروژه در فاز اول افزود: خوشبختانه بیش از ۹۰ درصد از برنامه‌های پیش‌بینی شده در حوزه‌های اجرایی و عملیاتی انجام شده و تنها چیدمان بخشی از اتاق‌ها، رنگ‌آمیزی نمازخانه و تابلوهای راهنما باقی مانده است.

وی در ادامه به چالش‌ها و موانع موجود در ابتدای کار و به دنبال آن تاخیر در تاریخ گشایش موزه اشاره و اذعان کرد: عدم ثبات اقتصادی درکشور به دلیل تحریم‌ها و به دنبال آن شیوع بیماری کرونا، برنامه‌ریزی‌های انجام شده را تحت‌الشعاع قرار داد. افزایش روزافزون و مکرر قیمت‌ها، مشکلات عدیده در تامین مواد اولیه مورد نیاز باتوجه به شرایط تحریم چه در کرمان و چه در تهران، شرایط سختی را برای حصول نتیجه با وجود کسب مجوزهای دولتی لازم رقم زد. ضمن آنکه هیچ‌گونه تجربه و سوابق علمی و اجرایی مرتبط در ایران و جهان وجود نداشت. علی‌رغم این مشکلات، ما آنها را پشت سر گذاشتیم و در این راه شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران، اداره کل میراث فرهنگی و شهرداری کرمان و همچنین مرکز کرمان‌شناسی ما را در اجرای این مسوولیت خطیر به شایستگی همراهی کردند.

نعمت‌الهی در ادامه از محورهای گفت و گو با شهردار و مدیرکل میراث فرهنگی منطقه کرمان در نشست‌های اخیر گفت: خوشحالیم که مسوولان دو ارگان مهم و کلیدی منطقه کرمان نگاهی مثبت و سازنده به موزه‌های صنعت نفت به ویژه نفت‌سوزها دارند. طی نشستی که با شهردار محترم منطقه انجام شد، زمینه‌های همکاری درخصوص نحوه برگزاری مراسم افتتاحیه موزه در ابتدای اسفندماه سال جاری با توجه به محدودیت‌های پیش آمده به علت شیوع بیماری کرونا و همچنین آماده‌سازی زیرساخت های لازم جهت احداث پارک‌موزه انرژی در محل انبار پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کرمان مورد بررسی قرار گرفت و این ارگان جهت هرگونه همکاری اعلام آمادگی کرد.

مدیرکل محترم میراث فرهنگی کرمان نیز طی بازدید از فرآیند پیشرفت کار، در ایجاد بسترهای لازم جهت معرفی هرچه بیشتر این موزه به عنوان یکی از مقاصد گردشگری منطقه کرمان به ویژه در ایام نوروز قول مساعد داد.

ترویج فرهنگ، بخش جداناپذیر صنایع

مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت از ثبیت جایگاه مدیریت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت به عنوان یک مرکز مهم علمی، فرهنگی و گردشگری در کشور و همچنین صنعت نفت یاد کرد و گفت: به نظر می‌آمد این مجموعه نوپا در ابتدای کار، پس از ابلاغ وزیر محترم نفت مبنی بر ایجاد و راه‌اندازی موزه‌های نفت و تفویض مسوولیت آن به اینجانب که در آن دوره مدیریت اداره کل روابط عمومی وزارت نفت را به عهده داشتم، راه دشوار و ناهمواری را برای رسیدن به مقصد در پیش دارد. اثبات چرایی برخورداری و تجهیز صنعت نفت به موزه و متقاعد کردن آنها کار آسانی نبود، اینکه وظیفه و مسوولیت این صنعت، تنها در تامین و توزیع فرآورده‌های نفتی خلاصه نمی‌شود و این صنعت مهم با سابقه درخشان در امور فرهنگی، مسوولیتی دیگر را که همان اشاعه فرهنگ، حفظ و پاسداشت میراث صنعت نفت و انتقال به نسل‌های بعدی است برعهده دارد. در کنار همه این مسائل، عدم تجربه کافی در راه‌اندازی موزه، بر سختی راه می‌افزود. با وجود همه این مشکلات و با شکل‌گیری مدیریت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت کار با جدیت تمام دنبال شد و نتیجه آن شد که نه تنها توانستیم میراث به جای مانده از یک صد و یازده سال تلاش و ممارست را از گزند آسیب، تخریب و دست‌درازی‌ها مصون بداریم، بلکه توانستیم بیش از دهها هزار شیء و میلیون‌ها برگ سند را شناسایی و گردآوری کرده و به واسطه موزه‌های نفت برای مردم به نمایش بگذاریم و در مرکز اسناد برای مطالعه و تحقیق در اختیار پژوهشگران قرار دهیم. به موازات آن در سراسر کشور ۵ موزه احداث شد و  سه موزه دیگر در حال آماده‌سازی هستند. همچنین پروژه‌های مطالعاتی و پژوهشی بیش از ۱۰ موزه دیگر آغاز شده است. مهم‌تر آن‌که وزارت نفت در ایجاد موزه‌های صنعتی در کشور پیشرو است و موزه‌های صنعت نفت در سراسر کشور در طول این سال‌ها جای خود را میان مردم باز کرده و در کنار دیگر موزه‌ها از آن به عنوان یک مقصد گردشگری جالب توجه نام برده می‌شود.

رفع مشکل موزه کرمانشاه با جدیت دنبال می‌شود

نعمت‌الهی از راه‌اندازی موزه اکتشاف، حفاری و تولید مسجدسلیمان به عنوان اولویت دوم برنامه مدیریت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت بعد از موزه نفت‌سوزها جهت آماده‌سازی نهایی نام برد و در ادامه در توضیح وضعیت زمین موزه کارخانه حلب‌سازی و حلب‌پرکنی کرمانشاه گفت: پس از واگذاری پالایشگاه کرمانشاه به بخش خصوصی، محوطه مربوط به موزه کارخانه حلب‌سازی و حلب‌پرکنی که در این پالایشگاه قرار دارد، در بلاتکلیفی قرار گرفت. با انعقاد قراردادی فی‌مابین سازمان خصوصی‌سازی و پالایشگاه کرمانشاه، محوطه موزه به ابعاد ۲۳ هزار مترمربع در اختیار وزارت نفت قرار گرفت اما با وجود قرارداد منعقد شده، مسوولان پالایشگاه از انجام تعهدات خود سرباز زده و از در اختیار گذاشتن محل مورد نظر امتناع می‌ورزند. با شکایت قضایی صورت‌گرفته توسط امور حقوقی وزارت نفت، پرونده در حال پیگیری است و امیدواریم با همکاری و دلسوزی بیشتر دست‌اندرکاران حقوقی وزارت نفت و همچنین سازمان خصوصی‌سازی کشور، احقاق حق صورت‌گرفته و این موزه نیز در جرگه موزه‌های افتتاح شده قرار گیرد.

در پایان، مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت از بیمه شدن کلیه ساختمان‌های موزه‌های نفت در سراسر کشور خبر داد و اظهار امیدواری کرد با این اقدام، موزه‌ها و کلیه مستندات موجود در آن از هرگونه آسیب احتمالی درگزند بمانند.