سهم ناچیز بخش معدن در تولید ناخالص داخلی/ رکود ۵۰ درصدی معادن!

به گزارش می متالز، در حال حاضر سهم معادن در تولید ناخالص داخلی سایر کشورهای دنیا بین ۵ تا ۷ درصد است درحالی‌که ایران با ظرفیت و پتانسیل بالای این حوزه هنوز نتوانسته در چرخه اقتصادی از آن بهره کافی را ببرد.

از ۱۱ هزار واحد معدنی دارای پروانه بهره‌برداری در کشور تنها ۵ هزار و ۶۰۰ واحد فعال و نیمه فعال بوده و نیم دیگر معادن کشور راکد و غیرفعال است، اگر کمبود نقدینگی، فرسودگی ماشین‌آلات و خام فروشی را به این مشکل اضافه کنیم مشخص می‌شود، بخش زیادی از این سرمایه ملی سال‌هاست دست‌نخورده و بلاتکلیف و مورد غفلت رهاشده است.

آذربایجان غربی هم با ۴۸۹ معدن و ۵۱ نوع ماده معدنی ازلحاظ معادن غنی بوده و پس از استان‌های کرمان، خراسان رضوی و اصفهان در رتبه چهارم کشور قرار دارد، اما تاکنون این ظرفیت نه‌تنها رونق اقتصادی را در پی نداشته بلکه گره‌ی از مشکل اشتغال استان را نیز باز نکرده است و باوجود این ثروت خدادادی هنوز برخی از مناطق استان از محرومیت رنج می‌برد.

بهره‌مند نبودن از ارزش‌افزوده فرآوری مواد معدنی، وجود مناطق بلوکه معدنی، صدور پروانه بهره‌برداری از معادن برای افراد غیرمتخصص و نبود نقشه جامع واحدهای فرآوری موجب شده تا آن‌چنان‌که باید از این ظرفیت‌های کم‌نظیر اقتصادی استان بهره‌برداری نشود یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های این استان در بحث توسعه صنایع تبدیلی، هم‌مرز بودن آذربایجان غربی با سه کشور خارجی است که می‌تواند امر صادرات را بسیار تسهیل بخشیده و بازار خوبی برای محصولات این واحدهای تولیدی باشد، اما بخش معدن و صنایع پایین‌دستی آن محور توسعه آذربایجان غربی به شمار می‌رود ولی معادن سنگ این استان با مشکلات عدیده‌ای چون خام فروشی و نبود بازار مواجه است.

ویژگی‌های زمین‌شناسی به‌ویژه دربرداشتن دو پهنه ساختاری رسوبی آذربایجان زاگرس سبب شده کانی سازی متنوعی از مواد معدنی ازجمله میکا، طلا، نقره، جیوه، کرومیت، مس، انواع سنگ‌های ساختمانی و پوکه معدنی سیلیس، دولومیت، تیتان و انواع متنوعی از سنگ‌های تزئینی مرمر، تراورتن، مرمریت، چینی و گرانیت و فلدسپات، ذغال سنگ خاک نسوز و … به‌عنوان ذخایر و ثروتی کم‌نظیر در استان به وجود آید.

وجود دو معدن طلا در تکاب به‌تنهایی یک ظرفیت عظیم خدادادی در این منطقه به شمار می‌رود اما غفلت و بی‌توجهی موجب شده همچنان در بهره‌برداری از این نعمت استان سهم ناچیزی داشته و سودی عاید استان و کشور نشود بلکه به دلیل خام فروشی ثروت ملی به‌راحتی نصیب سایر کشورها شود.

کارشناسان معتقدند که باوجود توانمندی آذربایجان غربی در حوزه معدنی، بهره‌مند نبودن از ارزش‌افزوده فرآوری مواد معدنی، وجود مناطق بلوکه معدنی، صدور پروانه بهره‌برداری از معادن برای افراد غیرمتخصص و نبود نقشه جامع واحدهای فرآوری موجب شده تا آن‌چنان‌که باید از این ظرفیت‌های کم‌نظیر اقتصادی استان بهره‌برداری نشود.

معادن کشور در جایگاه واقعی قرار ندارد

رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن کشور در خصوص آخرین وضعیت معادن کشور با بیان اینکه متأسفانه باوجود ظرفیت بالا در این حوزه این بخش در جایگاه واقعی قرار ندارد، گفت: در حوزه معادن تاکنون کوتاهی زیادی شده است، باوجوداینکه ایران جزو ۱۰ کشور برتر در بخش معادن دنیاست اما سهم آن در تولید ناخالص داخلی کمتر از یک درصد بوده که نشان‌دهنده عمق فاجعه است.

بیشتر اقدامات در حوزه معادن کشور به صورت پراکنده و جزیره‌ای است و با وجود این پتانسیل بالا برای ۱۰ سال آینده هیچ برنامه مدونی در حوزه معدن نداریم تقی نبئی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه جبران کوتاهی در حوزه معادن مستلزم سرمایه‌گذاری است، عنوان کرد: زمینه سرمایه‌گذاری داشتن امنیت است که هم‌اکنون امنیت سرمایه‌گذاری در بخش معدن به دلیل نبود ثبات در بازار و ارز عملاً وجود ندارد.

وی با گلایه از نبود استراتژی مدون در بخش معادن کشور، افزود: بیشتر اقدامات در حوزه معادن کشور به‌صورت پراکنده و جزیره‌ای است و باوجوداین پتانسیل بالا برای ۱۰ سال آینده هیچ برنامه مدونی در حوزه معدن نداریم.

معارضین محلی، معارضین دستگاه‌های اجرایی و نظامی ازجمله محیط‌زیست، منابع طبیعی، اوقاف و امور خیریه به همراه نبود نقدینگی و ماشین‌آلات فرسوده از مهم‌ترین دلایل اعلام‌شده از سوی رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن کشور در خصوص رکود صنعت معدن کشور است.

راه‌اندازی مرکز توسعه مراودات بین‌المللی در حوزه معدن آذربایجان غربی

نبئی با اشاره به ضعف نظارت بر فعالیت حوزه معادن اضافه کرد: یکی از مشکلات موجود نداشتن ضمانت اجرایی برای طراحی‌هایی است که ما در حوزه معدن انجام می‌دهیم یعنی در شرایط کنونی ما به‌صورت موردی از معادنی بازرسی می‌کنیم که فهرست آن‌ها را وزارت صنعت بر اساس درصد وجود خطر در این معادن اعلام می‌کند ما هم نتایج تحلیل‌شده بازرسی‌ها را برای بررسی و رفع نقص به وزارتخانه ارائه می‌کنیم.

وزارت صمت و سایر دستگاه‌های اجرایی در حوزه معدن نظارت دقیق و کامل بر فعالیت‌های معدنی ندارند و این ضعف نظارت بر اکتشاف، استخراج و سرمایه‌گذاری در حوزه معادن تأثیر منفی دارد رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن کشور با انتقاد از نبود نظارت دقیق و کامل در حوزه‌های مختلف صنعت و معدن کشور عنوان کرد: وزارت صمت و سایر دستگاه‌های اجرایی در حوزه معدن نظارت دقیق و کامل بر فعالیت‌های معدنی ندارند و این ضعف نظارت بر اکتشاف، استخراج و سرمایه‌گذاری در حوزه معادن تأثیر منفی دارد.

نبئی در خصوص ظرفیت‌های معدنی آذربایجان غربی هم با بیان اینکه آذربایجان غربی یکی از قطب‌های مهم معدن کشور به شمار می‌رود، گفت: استان آذربایجان غربی از استان‌های برتر با آمار بالای معادن در کشور است و سازمان نظام‌مهندسی معدن این استان نیز بالغ‌بر ۲ هزار عضو دارد، اما حوزه معدن استان همانند کشور رشد قابل‌توجهی نکرده است و باید از این ظرفیت به درست در حوزه اشتغال و رونق اقتصادی بهره برد.

رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن کشور از راه‌اندازی مرکز توسعه مراودات بین‌المللی در حوزه معدن استان آذربایجان غربی خبر داد و افزود: با توجه به مراوده و تفاهم‌نامه با کشورهایی چون ایتالیا، فنلاند و ترکیه برای انتقال تجربیات و برگزاری جلسات کارشناسی در نزدیک‌ترین محل، احداث این مرکز در شهر ارومیه با توجه به شرایط مناسب منطقه‌ای و معدنی استان آذربایجان غربی، امکان پیشبرد اهداف و برقراری ارتباط با این کشورها را بیشتر از قبل فراهم می‌کند.

آزاد سازی ۱۵ هزار و ۴۰۰ محدوده معدنی در کشور

نبئی با اشاره به وجود معادن طلای آذربایجان غربی و عدم بهره‌مندی کافی از این ظرفیت معدنی خاطرنشان کرد: بر اساس تأکید وزیر صمت مقررشده استان‌هایی که معادن فعال و اقتصادی دارند مسئولیت اجتماعی برای این معادن تعریف شود اگر این امر درزمینهٔ معادن طلای آذربایجان غربی در تکاب اجرایی شود بخش عمده‌ای از سود عایدی از این معادن درزمینهٔ محرومیت‌زدایی و اشتغال شهرستان و منطقه هزینه می‌شود.

وی لزوم بازنگری و اصلاح قوانین معدن در کشور را نیز مورد تأکید قرار داد و اظهار کرد: بسیاری از قوانین اصولی نبوده و مربوط به زمانی است که تشکل‌های معدنی در کشور شکل نگرفته بودند، اگر این قوانین با توجه به ظرفیت تشکل‌های معدنی اصلاح و بازنگری شود می‌توان به رفع بسیاری از مشکلات معدنی کشور امیدوار بود.

رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن کشور همچنین از آزادسازی ۱۵ هزار و ۴۰۰ محدوده معدنی در کشور تا پایان سال جاری خبر داد و گفت: آزادسازی محدوده‌های معدنی آغازشده و پیش‌ازاین ابلاغ و اطلاع‌رسانی گسترده‌ای صورت گرفته تا در یک محدوده زمانی مشخص این فعالیت انجام گیرد.

سرمایه‌گذاری مهم‌ترین راهکار رونق بخشی به معادن آذربایجان غربی

معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی در خصوص آخرین وضعیت معادن آذربایجان غربی با اشاره به اینکه ۶۸ نوع ماده معدنی در کشور شناسایی‌شده است، گفت: ۵۱ نوع از این تعداد در این استان وجود دارد که در مرحله اکتشاف و بهره‌برداری بوده و عمده مواد معدنی دارای کاربرد در صنایعی ازجمله ساختمانی، آرایشی، بهداشتی، فولاد، نفت و حوزه‌هایی از این قبیل است.

پریسا عابد پور با بیان اینکه سالانه ۱۷ میلیون و ۶۸۰ هزار و ۸۲۵ تن انواع مواد معدنی از معادن این استان استخراج می‌شود، ادامه داد: در این بخش برای پنج هزار و ۲۰۰ نفر به‌صورت مستقیم در بخش معدن استان اشتغال فراهم‌شده است.

شرایط اقلیمی و آب و هوایی در این استان باعث شده بسیاری از معادن استان سه تا چهار ماه در سال به خاطر بارش و سرمای هوا توان فعالیت نداشته باشد که این امر در کنار خام‌فروشی از جمله مهمترین مشکلات به شمار می‌رود

وی، میزان سرمایه‌گذاری بر روی این معادن را سه هزار و ۷۴۰ میلیارد و ۱۳۸ میلیون ریال عنوان کرد و افزود: هم‌اکنون نزدیک ۸۰ درصد معادن استان فعال است اما بی‌توجهی به این حوزه در سال‌های گذشته موجب شده تاکنون توسعه قابل‌توجهی در این حوزه را شاهد نباشیم.

معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی کمبود صنایع تبدیلی و خام فروشی را مهم‌ترین مشکل معادن استان برشمرد و عنوان کرد: شرایط اقلیمی و آب و هوایی در این استان باعث شده بسیاری از معادن استان سه تا چهار ماه در سال به خاطر بارش و سرمای هوا توان فعالیت نداشته باشند که این امر در کنار خام‌فروشی ازجمله مهم‌ترین مشکلات به شمار می‌رود.

وی با بیان اینکه ۶۳ کیلومترمربع پهنه معدنی در شمال و ۴۴۵ کیلومترمربع پهنه معدنی در جنوب استان قابل اکتشاف بوده که فعلاً بلااستفاده مانده‌اند، گفت: مجوز اکتشاف و بهره‌برداری از معادن ناب در شمال، جنوب و مرکز استان به دلیل جلوگیری از نابودی «گون» صادر نمی‌شود، بخش قابل‌توجهی از پهنه‌های معدنی شمال و جنوب آذربایجان غربی پوشیده از گون است و این امر اجرای طرح‌های معدنی را با مشکل مواجه می‌کند.

ظرفیت‌های معدنی آذربایجان غربی برای سرمایه‌گذاری به‌درستی احصا نشده است

عابدپور با اشاره به وجود ۱۹۶ معدن راکد در استان افزود: در حال تهیه شناسنامه برای معادن استان به‌منظور معرفی به سرمایه‌گذاران هستیم تا بتوانیم با ارائه اطلاعات دقیق سرمایه‌گذاران بیشتری را در حوزه معادن و صنایع معدنی جذب کنیم.

معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی شناسایی ظرفیت‌های جدید، توسعه معادن کوچک و ایجاد واحدهای فرآوری معدنی به‌منظور جلوگیری از توسعه معادن و صنایع معدنی را از مهم‌ترین راهکارهای حل مسائل و مشکلات پیش روی معادن برشمرد.

استاندار آذربایجان غربی در آخرین نشست بررسی مسائل و مشکلات معادن استان با بیان اینکه ظرفیت‌های معدنی استان برای سرمایه‌گذاری به‌درستی احصا و مشخص نشده است، گفت: برای ورود بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در معادن استان باید اطلس معادن که دربرگیرنده ظرفیت‌ها و مزیت‌های سرمایه‌گذاری است، تهیه شود.

محمدمهدی شهریاری معتقد است، اشتغال و سودآوری در بخش معدن نیازمند تأمین زیرساخت‌های لازم برای مشارکت بخش خصوصی است ولی تاکنون به‌درستی از ظرفیت معادن در توسعه استان بهره‌گیری نشده است.

استاندار آذربایجان غربی افزود: معادن آذربایجان غربی باید به افراد متخصص و دارای صلاحیت واگذار شود و این امر باید در اولویت توسعه معادن و صنایع معدنی به‌عنوان ضرورت کاری مسئولان مرتبط قرار گیرد.

باوجود قرار گرفتن در لیست ۱۰ کشور برتر جهان در حوزه معدنی و رتبه چهارم استان آذربایجان غربی در حوزه معادن کشور هنوز این ظرفیت به‌راحتی خاک می‌خورد؛ این در حالی است که توجه به این حوزه می‌تواند ضمن رفع مشکل اشتغال، محرومیت‌زدایی و رونق اقتصادی را نه‌تنها در استان بلکه کشور و منطقه را در پی داشته باشد.