زایش مواد معدنی جدید از دل فعالیت‌های انسانی

پژوهشی که به مدیریت «رابرت هازن» در موسسه علوم کارنگی انجام شده و نتایج آن در نشریه «اَمریکن مینِرالوجیست» منتشر شده است، به مبحثی می‌پردازد که اشاره به یک بازه زمانی زمین‌شناسی متمایز به نام عصر «آنترپوسیون» دارد و به دلیل تاثیر فراگیر فعالیت‌های انسانی متمایز و برجسته شده است. آنترپوسیون را به واقع دورانی از آغاز تاثیر عمده فعالیت‌های انسان بر اکوسیستم و ساختار زمین‌شناختی سیاره می‌دانند. در این مقاله ۲۰۸ نوع ماده معدنی فهرست شده که از فعالیت‌های انسانی منبع می‌گیرد؛ این مواد حدود ۴ درصد از ۵۲۸۰ نوع ماده معدنی را که به طور رسمی و از سوی انجمن بین‌المللی معدن‌شناسی شناخته شده، شامل می‌شوند و به عنوان ترکیباتی که به طور طبیعی به وجود آمده‌اند و دارای ترکیب شیمیایی ویژه و ساختار کریستال هستند، تعریف می‌شوند. منشأ بیشتر این مواد معدنی از زائدات کانی‌هایی است که از طریق هوازدگی سرباره در دیوارهای تونل، آب معدن یا چوب و الوار یا در جریان آتش‌سوزی‌های معادن شکل گرفته است.

پژوهشگران تاکنون دریافته‌اند که ۶ مورد از آنها در دیواره کارخانه‌های ذوب پیدا شده و ۳ مورد دیگر در یک سیستم لوله‌کشی زمین گرمایی شکل گرفته است. بنابر آنچه نویسندگان این مقاله می‌گویند، برخی مواد معدنی شکل گرفته از فعالیت‌های انسانی می‌تواند به طور طبیعی هم تشکیل شود: ۳ مورد از این گروه بر روی مصنوعات سرب‌خورده یک کشتی شکسته تونسی، ۲ مورد بر مصنوعات برنزی در مصر و ۲ مورد نیز روی مصنوعات قلعی در کانادا کشف شده‌اند. ۴ مورد دیگر نیز در فضای سوزاندن قربانی‌ها در دوران پیش از تاریخ در کوه‌های اتریش یافت شدند. دکتر هازِن که به همراه ادوارد گِرو از دانشگاه مِین و مارکوس اُلیگریه ری و رابرت دانز از دانشگاه آریزونا این مقاله را نوشته، می‌گوید: تکامل معدنی در سراسر تاریخ زمین ادامه داشته است.

براساس این مقاله ۴/۵ میلیارد سال طول کشید تا عناصر طبیعی روی زمین و در یک مکان، عمق و درجه حرارت مشخص در تماس قرار بگیرند و این مواد معدنی که امروز به طور رسمی شناخته شده‌اند را شکل دهند. بیشتر اینها برخاسته از پدیده‌ای هستند که به اصطلاح «رویداد اکسایش بزرگ» نام دارد و حدود ۲ میلیارد سال پیش رخ داده است. از مجموع ۵۲۰۰ مورد ماده معدنی شناخته شده در جهان، ۲۰۸ ماده معدنی به طور مستقیم و غیرمستقیم محصول فعالیت‌های انسانی هستند که شکل‌گیری بیشتر آنها مربوط به اواسط قرن ۱۸ میلادی می‌شود.

دکتر هازن می‌گوید به عبارت ساده، ما در دوره‌ای از ترکیب مواد آلی گوناگون و بی‌نظیر زندگی می‌کنیم و اگر اکسایش بزرگ میلیون‌ها سال پیش یک نقطه عطف در تاریخ جهان به شمار می‌رفت، اثر زمین‌شناسی سریع و گسترده آنتروپوسین نیز دیگر نقطه عطف است. نمونه‌هایی از این مواد معدنی که به یقین هیچ منشأ شکل‌گیری طبیعی ندارند و از زائدات کانی به‌دست می‌آیند، شامل ویت‌لیات، ویجی‌موت‌لایت و انواع دیگری هستند که به احتراق زباله‌های معدنی مانند استامید، هولیت و گلوکونیت بستگی دارند. پساید و هوگنایت نیز حاصل تعامل با چوب‌های معدنی هستند و سنگ کلسیت در کابینت‌های موجود در انبارهای موزه‌ها شکل گرفته است. تمایل جهانی به مواد معدنی بسیار باارزش مانند سنگ‌های جواهر و فلزات گرانبها نیز نقش مهمی در تنوع و توزیع موجود در مواد معدنی دارد. بنا بر گفته دکتر دانز، باید همچنان صدها ماده معدنی ناشناخته در معادن قدیمی، کارخانه‌های ذوب و ساختمان‌های متروک و فضاهای دیگر وجود داشته باشد.

ضمن اینکه احتمال شکل‌گیری مواد جدید نیز وجود دارد، به طور نمونه، مواد زائد در باتری‌های قدیمی، ابزار الکترونیکی، دستگاه‌ها و سایر دورانداختنی‌هایی که با فناوری‌های پیشرفته ساخته شده‌اند، در صورتی که در معرض هوازدگی و دگرسانی قرار بگیرند، مستعد ایجاد این گونه مواد معدنی هستند. نویسندگان می‌گویند: از مواد معدنی که به واسطه انسان ایجاد شده و ازسوی پژوهشگران رصدخانه «دیپ‌کربن» شناسایی شده، ۲۹ مورد دربردارنده کربن هستند و در شکل‌گیری ۱۴ مورد از آنها هیچ اثر طبیعی ثبت نشده که در میان این ۱۴ مورد، انواع بسیار جدید آنها شامل موادی می‌شوند که مربوط به معادن اورانیوم است. به طور نمونه ماده معدنی آندرسونیت در تونل‌های معادن متروک اورانیوم در جنوب غربی امریکا پیدا می‌شود.

در واقع در فضاهایی در امتداد دیواره‌های تونل ماسه سنگ اشباع می‌شود و با با آب دربردارنده عناصر پوسته کریستالی زرد، نارنجی و سبز، اشکال زیبایی به وجود می‌آورد و درخشش آن به رنگ سبز روشن در یک فضای تاریک زیباست. یک نمونه خوب از آندرسونیت را می‌توان به ارزش ۵۰۰ دلار از یک مجموعه‌دار خرید. دیگر ماده معدنی کربن‌دار تیتنانکولیت است که محصول واکنش گازهای گرم با مدفوع پرنده‌ای به نام دلیجه اوراسیا در یک معدن زغال حرارتی در شهر چلیابینسک در روسیه است. این ماده در کوه راسوومچور روسیه نیز پیدا شده که در آنجا به طور طبیعی ایجاد می‌شود.