صندوق سرمایه گذاری پروژه؛ راهکاری برای تأمین مالی طرح‌های توسعه‌ای

به گزارش می متالز به نقل از مس پرس، هر شرکتی بسته به نیاز خود باید منابع تأمین مالی مناسبی را انتخاب کند. «ریسک»، «بازده»، «میزان سرمایه‌گذاری» و «افق زمانی سرمایه‌گذاری» 4 فاکتور اصلی مهم و تعیین‌کننده برای انتخاب منبع تأمین مالی مناسب شرکت‌ها هستند؛ اما نکته قابل‌توجه در این زمینه این است که برای تعیین بهترین منبع جذب سرمایه برای یک کسب‌وکار، ابتدا باید ویژگی و شرایط آن کسب‌وکار را شناخت، سپس ویژگی‌های منابع مختلف تأمین مالی را مورد بررسی قرار داد و سپس با تطبیق نیازها با منابع، بهترین منابع را برای هریک از شرایط گوناگون یک کسب‌وکار مشخص کرد.
در فعالیت‌های اقتصادی به‌ویژه در دوران نابرجامی، یکی از شیوه‌های متداول، شکل‌گیری صندوق‌های سرمایه‌گذاری (Investment fund)  در بازار سرمایه کشور است که در مقایسه با سایر اشکال مشارکت مدنی، از پتانسیل و ویژگی‌ها و نیز ساختار منحصربه‌فردی برخوردار است.
فراهم کردن سرمایه به‌صورت غیرمستقیم از سوی اشخاص غیرحرفه‌ای در حوزه صنعت و انجام فعالیت‌های تخصصی ازجمله ویژگی خاص این‌گونه مشارکت عمومی-خصوصی است. افراد با سرمایه‌های کوچک یا بزرگ می‌توانند با مشارکت در این‌گونه صندوق‌های سرمایه‌گذاری، مشارکت بسیار خوبی در اجرای طرح‌های صنعتی و فعالیت‌های حرفه‌ای و تخصصی داشته باشند و از محل سرمایه‌گذاری از سود مناسبی بهره‌مند شوند. مزیت این صندوق‌های سرمایه‌گذاری این است که صاحبان صنایع می‌توانند به‌راحتی جهت تأمین منابع مالی جهت اجرای طرح‌های خود از قبیل تعمیرات اساسی واحدهای صنعتی، خرید قطعات و تجهیزات و نیز توسعه طرح‌های سرمایه‌گذاری به صندوق‌های یادشده مراجعه کنند. شرکت ملی صنایع مس ایران جهت پروژه‌های توسعه‌ای خود شامل پروژه‌های دره‌آلو، دره زار، دره زرشک و‌... می‌تواند از این پتانسیل استفاده کرده و با ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری پروژه (Project Fund) جذب سرمایه کند.
صندوق سرمایه‌گذاری پروژه نهاد مالی است که با اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار تأسیس‌شده و به جمع‌آوری سرمایه از عموم و تخصیص آن به سرمایه‌گذاری در ساخت و تکمیل پروژه معین اشاره شده در اساسنامه صندوق، می‌پردازد.
این صندوق به‌منظور ساخت و رساندن به مرحله بهره‌برداری پروژه‌های سودآور تولیدی، به جمع‌آوری وجوه از سرمایه‌گذاران و اختصاص وجوه جمع‌آوری‌شده به پروژه مربوطه می‌پردازد. در این روش بانیان اجرای پروژه‌ای که دارای تجارب و پیشینه کافی در صنعت موردنظر هستند می‌توانند در ساختاری تحت نظارت نهادها و ارکان قانونی و به‌کارگیری عوامل و پیمانکاران مجرب، اقدام به اجرا و ساخت پروژه کنند. ساخت از‌طریق شرکت سهامی خاص پروژه که سهام آن متعلق به صندوق است اجرا می‌شود و در پایان دوره ساخت و آغاز دوره بهره‌برداری، سهام این شرکت قابل‌فروش یا عرضه در بازار بورس خواهد بود.
صندوق سرمایه‌گذاری پروژه به‌منظور انجام پروژه مورد نظر خود در چارچوب اساسنامه و با رعایت مقررات، یک شرکت سهامی خاص به نام «شرکت پروژه» تأسیس می‌کند که آن شرکت، پس از تکمیل و آغاز مرحله بهره‌برداری تبدیل به یک شرکت سهامی عام شده و در بورس یا بازار خارج از بورس پذیرش و قابل معامله می‌شود. پس از ساخت پروژه و با تبدیل به سهامی عام شدن و عرضه شدن سهام شرکت، فعالیت صندوق پایان پذیرفته، تمامی دارایی‌ها و بدهی‌های صندوق به شرکت پروژه منتقل‌شده و به دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق، به همان نسبت، سهام شرکت پروژه واگذار می‌شود.
شرکت ‌پروژه، بر اساس یک قرارداد با صندوق، انجام کل مراحل اجرای پروژه را با مشخصات، کیفیت، زمان‌بندی و با دریافت مبالغ مندرج در طرح توجیهی را بر عهده دارد. تعدیل هزینه‌های پیش‌بینی‌شده انجام پروژه نیز تنها با تأیید مجمع صندوق امکان‌پذیر است. به دلیل این‌که فعالیت صندوق به‌وسیله حسابرس صندوق نظارت می‌شود، احتمال سوءاستفاده از سرمایه صندوق، کاهش می‌یابد و سرمایه‌گذار می‌تواند واحدهای سرمایه‌گذاری خود را در هر زمان از طریق فروش به بازار گردان یا اشخاص دیگر به ‌نقد تبدیل کند.
در این ساختار که مبتنی بر تشکیل صندوق سرمایه‌گذاری پروژه با موضوع مشخص است، ساختار تأمین مالی پروژه با توجه به 3 اصل ذیل انجام می‌گیرد:
•   استفاده از ساختار صندوق با هدف جلوگیری از چهارچوب‌هایی که باعث کندی در فرآیند پیشروی پروژه می‌شوند و استفاده از یک ساختار چابک و بهینه را فراهم می‌سازد.
•   استفاده از مفاهیم و روش‌های تأمین ‌مالی پروژه (Project Finance) در این ساختار
•   طراحی ساختار منحصر به هر پروژه با توجه به خصوصیات و ویژگی‌های خاص آن پروژه
درواقع، صندوق سرمایه‌گذاری پروژه، نهاد مالی است که با اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار تأسیس‌شده و با فراهم کردن بستر لازم به جمع‌آوری سرمایه از عموم و تخصیص آن به پروژه مورد اشاره در اساسنامه صندوق می‌پردازد. به‌منظور تأمین مالی یک پروژه مشخص، صندوق سرمایه‌گذاری پروژه با موضوع مشخص تشکیل می‌شود و تحت نظارت ارکان مرتبط و ناظر سازمان بورس قرار می‌گیرد. این صندوق مالک 100 درصد سهام شرکت پروژه‌ای؛ که مسئولیت اجرایی پروژه موردنظر را  بر عهده دارد؛ است. شرکت پروژه نیز با ساختاری، مسئولیت ساخت و بهره‌برداری پروژه را عهده‌دار است.
درواقع، این شرکت که منحصراً با هدف اجرای پروژه موردنظر تشکیل می‌شود، در تمامی دوران ساخت و بهره‌برداری پروژه، تمامی امور مربوط به پروژه را به‌طور کامل تحت مدیریت و مسئولیت خود دارد. چنین ساختاری همراه با ساختار تأمین ‌مالی در قالب صندوق پروژه، این امکان را فراهم می‌کند که فضای تأمین مالی و فضای اجرایی پروژه، در عین مرتبط بودن به هم تا حد ممکن کمترین تأثیر منفی را بر یکدیگر بگذارند. سرمایه‌گذاران با سرمایه‌گذاری در صندوق پروژه و نه مستقیماً در پروژه موردنظر، می‌توانند هر زمان که بخواهند  با فروش سهام یا اوراق خود، از مزایای خروج سریع از پروژه بدون تحت تأثیر قرار دادن ساختار اجرایی پروژه استفاده کنند و در این شیوه لطمه‌ای به ساختار اجرایی پروژه وارد نخواهد شد.
به‌منظور جذاب شدن صندوق سرمایه‌گذاری پروژه می‌توان ویژگی‌های متمایزکننده طراحی کرد تا سرمایه‌گذاران بر اساس آن ویژگی در این صندوق‌ها ورود کنند. یکی از ویژگی‌های متمایز صندوق سرمایه‌گذاری پروژه‌، در نظر گرفتن گروه‌های سرمایه‌گذاری مختلف و عوامل انگیزانندۀ هرکدام از آنان است. صندوق سرمایه‎گذاری پروژه‎، گروه‌های مختلف سرمایه‎گذار را جذب و برای هر گروه بر اساس ماهیت آن، ویژگی‌های انگیزشی مناسب را پیش‌بینی خواهد کرد.
اولویت‌ داشتن در قراردادهای همان پروژه، پذیرش واحدهای سرمایه‎گذاری به‌عنوان ضمانت حسن انجام کار در آن پروژه و ارائه سلف محصولات علاوه بر سود صندوق در پایان عمر صندوق برای دارندگان واحدهای مشارکتی و تضمین حداقل بازدهی در صورت ابطال برای دارندگان واحدهای عادی که ریسک‌پذیری کمتری دارند، ازجمله ویژگی انگیزشی خواهند بود.
سرمایه‌گذار در صندوق‌های پروژه‌ای اطمینان دارد که سرمایۀ وی به‌طور مستقیم صرف اجرای یک پروژۀ خاص می‌شود و منافع سرمایه‌گذار تنها به منافع آتی آن پروژه وابسته است.
این صندوق ابزار مناسبی برای تأمین مالی برای پروژه‌های بزرگ‌مقیاس به دلیل امکان بهره‌مندی از مزایای اقتصادی ناشی از صرفه‌جویی نسبت به مقیاس است و نقش بسزایی در تأمین مالی پروژه‌ها با نظارت و اجرای پروژه پیچیده به دلیل ساختار شفاف‌تر برای نظارت بر حسن هزینه کرد و حسن اجرای پروژه ایفا می‌کند.
البته سلب اعتماد مردم برای تأمین مالی پروژه‌ها و عدم اقبال عمومی در کشور به اجرای پروژه‌ها و فرهنگ دریافت سود ثابت در بازار سرمایه کشور از چالش‌های جدی این صندوق‌ها هستند. رمز موفقیت صندوق‌های پروژه، تعیین سرمایه‌گذاران هدف با افق سرمایه‌گذاری درازمدت از طریق ایجاد سازوکار انگیزشی برای آن‌هاست. اصلاح سازوکار صندوق پروژه از طریق تبیین سازوکار انگیزشی برای گروه‌های مختلف سرمایه‌گذار امکان‌پذیر است. تهیه طرح توجیه فنی و اقتصادی، تشکیل شرکت‌های پروژه توسط شرکت ملی صنایع مس ایران، تأسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری در پروژه‌های توسعه‌ای با در نظر گرفتن مشوق‌های پیشنهادی و فروش سهام شرکت‌‎های پروژه بر اساس استراتژی‌های خروج از پیش ‌تعیین‌‎شده می‌توانند اهداف صندوق پروژه و تأمین مالی مناسب صنعت مس را متجلی کند.
در مجموع می‌توان گفت تأسیس صندوق سرمایه‌گذاری پروژه از سوی شرکت مس می‌تواند با اتکا به یک فرضیه اساسی صورت می‌گیرد و آن این است که شرکت ملی صنایع مس ایران می‌تواند دارایی‌های خود در پروژه‌های توسعه‌ای‌ را به‌عنوان آورده غیرنقدی تحویل صندوق پروژه دهد.