تعمیرات پیشگیرانه، مقدم بر اقدامات ناگهانی است

به گزارش می متالز، یکی از مشکلاتی که امروز صنعت روی با آن دست به گریبان است، استقرار تعداد زیادی از کارخانجات تولید روی در یک محدوده خاص (استان زنجان) و این در حالی است که سایر استان‌ها مانند سمنان و کرمان آنقدر که باید برای احداث کارخانه‌ها و واحدهای فرآوری صنایع روی مورد توجه قرار نگرفته‌اند. این عدم تناسب باعث شده است که در زنجان که کارخانه‌های فراوانی وجود دارد  به‌دلیل کمبود میزان خاک معدنی، همه کارخانجات با ظرفیت پایین کار کنند. اما در دو استان دیگری که ذکر آن رفت علی‌رغم وجود معادن مناسب، تعداد کارخانه‌های اندکی وجود دارد و این امر منجر به کاهش بهره‌وری کل سیستم تولید روی در ایران شده است. از دیگر سوی نیز ارسال مواد خام کم عیار از استان‌های یزد، کرمان و سمنان به مقصد واحدهای فرآوری در زنجان با هزینه‌های بسیار بالای حمل‌ونقل، مصرف انرژی، استهلاک ماشین‌‌‌آلات و حتی آلودگی‌های زیست‌محیطی همراه است. آلودگی زیست‌محیطی نیز از این نظر بیشتر مورد توجه است که باطله‌ها و ضایعات از کنار معدن به حاشیه‌های مناطق شهری و روستایی برده می‌شود. بهتر آن است که در مناطق مناسب اقدام به احداث کارخانه‌ها و واحدهای تغلیظ و تولید شمش روی شود تا از هدررفت سرمایه‌ها و مسائلی که ذکر شد جلوگیری شود.

جانمایی واحدهای تولیدی

از مهم‌ترین نکات قابل توجه در بهینه‌سازی تولید، دسترسی به مواد خام و مقرون به‌صرفه‌بودن هزینه جابجایی مواد است، لذا با توجه به آنکه حجم مواد معدنی مورد نیاز واحدهای تولیدی بسیار عظیم است این واحدها باید در جوار معدن و در بهترین موقعیت جغرافیایی نسبت به معدن قرار داشته باشند. اما چیزی که امروز در صنایع کشور مشاهده می‌شود عکس این است. چرا که اکثر کارخانه‌ها به داخل شهرک‌های صنعتی و نزدیک شهر‌ها برده شده‌اند و معادن دور و بعضا متروک مانده‌اند. این روند نیاز به اصلاحات اساسی دارد. لازم است تا وزارت صنعت، معدن و تجارت  به‌نحوی سرمایه‌گذاران را راهنمایی کند تا بهینه‌ترین محل برای احداث کارخانه‌ها تعیین شود.

سرمایه و بهره‌وری

توجه به استفاده بهینه از سرمایه‌ها را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: اول نحوه تامین سرمایه و دوم عملکرد سرمایه. در اینجا در مورد نحوه‌ سرمایه‌گذاری اشاره‌ای مختصر لازم است. متاسفانه در حال حاضر اکثر صنایع در زمان احداث و راه‌اندازی به تسهیلات بانکی متوسل می‌شوند و اغلب این تصور وجود دارد که استفاده از سرمایه‌های بانکی بهترین روش تامین مالی پروژه‌هاست، درصورتی‌که با نرخ‌های بهره بانکی موجود و وضعیت اسفناک قراردادهای بانکی این روش باید منسوخ شمرده شود و روش‌های دیگر تامین سرمایه مانند «فروش آتی»، «فروش سلف»، «بازارهای موازی»، «فروش برگه‌‎های قرضه و سهام» و دیگر روش‌های تامین مالی، بجای تسهیلات بانکی مورد استفاده قرار گیرد. در ضمن باید توجه داشت که سرمایه‌گذارها باید همواره با استفاده از بهترین مشاوران مخصوص تامین سرمایه، پربازده‌ترین روش تامین مالی را برای طرح‌های خود بیابند. البته این بحث نیازمند بررسی‌های بسیار دقیق‌تر و مفصل‌ است و تخصص جداگانه‌ای را می‌طلبد.

از نگاه دیگر، باید موضوع بهره‌وری پس از تامین مالی نیز مورد بررسی قرار گیرد. باید توجه داشت که پس از تامین سرمایه از مراحل ابتدایی اکتشاف تا آخرین مرحله در تولید و صادرات، ایجاد فضایی برای بیشترین راندمان در سرمایه‌گذاری از پیش‌نیازهای هر مرحله خواهد بود. متاسفانه دیده شده است که در برخی موارد اتلاف و استهلاک سرمایه اتفاق افتاده یا بخشی از سرمایه از بین رفته است. به‌عنوان مثال در بخش معادن برخی مخفی‌کاری‌ها در ارائه گزارش برای جلوگیری از ایجاد فضا برای رقیب و از دست دادن فرصت، در نهایت منجر به نتایجی می‌شود که به هیچ وجه مورد انتظار سرمایه‌گذار نیست. اکتفا کردن به گزارشات معدنی سازمان نظام مهندسی یا صنایع و معادن در این مورد اصلا توصیه نمی‌شود. در ضمن بهتر است که ادامه عملیات اکتشاف و پی‌جویی برای فرآیندهای معدن‌کاری با استفاده از مشاوران مختلف صورت گیرد تا تمام وجوه آن قبل از شروع عملیات مورد بررسی قرار گرفته باشد. بدیهی است که سرمایه‌بر بودن فرآیندهای معدن‌کاری، حساسیت‌های بسیار بالای خود را می‌طلبد. شایان ذکر است که این حساسیت در مورد راه‌اندازی کارخانه‌ها نیز مورد توجه است و در جهت تعیین ظرفیت واحدهای تولید، جانمایی صحیح کارخانه، انتخاب صحیح تکنولوژی مورد بهره‌برداری و مواردی نظیر آن استفاده از چندین مشاور را برای سرمایه‌گذار الزامی می‌کند.

توجه به تکنولوژی‌های مورد نیاز برای هر ماده اولیه

با توجه به این که خاک‌های معدنی (در صنعت روی) پهنه‌های اکتشافی کشور دارای ترکیبات گوناگونی است و هر منطقه (Zone) ترکبیات خاص خود را دارد، توجه به رفتارشناسی خاک از دیگر عوامل مهم و موثر در بهره‌وری است. کبالت، نیکل، کادمیم، آهن، منیزیوم، سرب، نقره، اسید سولفوریک و دیگر محصولات جانبی (By-Product) نظیر عناصر نادر خاکی (Rare Earth Elements) و فلزات گرانبها در مواد اولیه هر پهنه اکتشافی مورد انتظار خواهد بود و فرآوری آن‌ها سطح بهره‌وری را افزایش می‌دهد. آنچه منجر به کاهش قیمت تمام شده و افزایش سودآوری مجموعه می‌شود، استفاده از تکنولوژی‌های مدرن برای فرآوری این محصولات است.

نکته‌ای که در این زمینه بسیار مهم است، آن‌که از چه تکنولوژی برای چه نوع خاکی استفاده شود. انتخاب هر یک از روش‌های هیدرومتالورژی، پیرومتالورژی برای فرآوری یا فلوتاسیون، هوی مدیا (Heavy Media)، اسپیرال (Spiral) و یا کلاسیفایر (Classifier)، ولز (Wales)، فیومینگ (Fuming) برای تغلیظ، نیازمند داشتن درک و دانش درست از آن‌ها است. دیده شده که چون برخی روش‌ها برای تولیدکنندگان ناشناخته است یا امکانات مناسبی در اختیار آن‌ها نیست، در نهایت روش بهینه‌ای برای انجام فرآیندها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد که این امر در پایان با کاهش بهره‌وری همراه خواهد بود. یکی از ساده‌ترین اشتباهاتی که بهره‌وری را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد، لیچینگ (Leaching) مستقیم خاک‌های کم‌عیار است. در برخی موارد این موضوع باعث می شود هزینه استحصال سایر عناصر بسیار افزایش یابد.