کک سوزنی در انحصار چند شرکت

می متالز - کُک، ماده جامد پرکربنی است که با تقطیر و پخت آهسته زغال‌سنگ تولید می‌شود. کک نفتی نیز یکی از مشتقاتی است که هنگام تولید کک از قطران زغال‌سنگ و یا به‌عنوان یک محصول جانبی در پالایشگاه‌های نفت تشکیل می‌شود. در این گزارش بازار کک سوزنی از زاویه تولیدات جهانی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

به گزارش می متالز، کُک، ماده جامد پرکربنی است که با تقطیر و پخت آهسته زغال‌سنگ تولید می‌شود. کک نفتی نیز یکی از مشتقاتی است که هنگام تولید کک از قطران زغال‌سنگ و یا به‌عنوان یک محصول جانبی در پالایشگاه‌های نفت تشکیل می‌شود. همچنین، کک سوزنی شکلی خاص از کک نفتی (Petroleum Coke) است و با فناوری‌های بسیار پیچیده‌ای تولید می‌شود. تولید این محصول عمدتا توسط 5 شرکت بزرگ بین‌المللی صورت می‌گیرد؛ شرکت‌های Phillips 66 (آمریکا)، C-Chem Co. Ltd (ژاپن)، Mitsubishi Chemical Corporation (ژاپن)، JXTG Nippon Oil & Energy (ژاپن) و Seadrift Coke LP (از زیر مجموعه‌های شرکت GrafTech آمریکا) به‌عنوان شرکت‌های اصلی تولید و تأمین‌کننده کک سوزنی در جهان محسوب می‌شوند. البته کشور چین نیز به تولید کک سوزنی اقدام کرده است، اما به‌دلیل کیفیت بسیار پایین آن در سطح جهانی کارآیی خاصی ندارد و توسط شرکت‌های داخلی آن کشور برای کاربردهای گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد. نمودار 1 میزان تولید این شرکت‌ها را در سال 2017 با یکدیگر مقایسه می‌کند.

کک سوزنی برای تولید گرافیت مصنوعی (Synthetic Graphite) نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و تنها ماده مناسب برای تولید گرافیت خالص با کیفیت و عیار بیش از 99 درصد است. گرافیت مصنوعی نیز مهم‌ترین کاربرد خود را در تولید الکترود‌های گرافیتی و مخصوصا نوع ابرتوان (UHP) آن نشان می‌دهد که جزو بسیار مهم تولید فولاد در کوره‌های قوس الکتریکی هستند. به استثنای کشور چین، در سراسر جهان میزان ظرفیت تولید کک سوزنی (با عیار بسیار بالا) در حدود 750 هزار تن است. به‌علاوه رشد ظرفیت‌های ایجاد شده به زمانی بیش از 2 سال برای رسیدن به بهره‌برداری کامل نیاز دارند.

در گذشته، تقریبا تمام تقاضای کک سوزنی به بخش تولید در صنعت الکترود گرافیتی خلاصه می‌شد. اما رفته رفته میزان عرضه کک سوزنی از تقاضا پیشی‌ گرفت و تولیدکنندگان این محصول سعی در یافتن بازارهای جدید برای فروش محصولات خود کردند که این امر با رشد سریع فناوری‌ تولید باتری‌های لیتیوم– یون به تحقق خواهد پیوست. در حال حاضر الکترودهای گرافیتی مورد استفاده در کوره‌های قوس، حدودا 80 درصد تقاضای کل کک سوزنی را تشکیل می‌دهند. البته از سال‌ 2016 به بعد با رشد شدید کوره‌های قوس الکتریکی در جهان و مخصوصا چین، تقاضای بخش فولاد برای الکترود گرافیتی و نیز صنعت رو به رشد باتری‌های لیتیوم - یون این میزان بیشتر شده و بازار کک سوزنی برای تأمین تقاضای جهانی به‌تدریج با کسری مواجه شد که در نهایت به رشد سرسام‌آور قیمت کک سوزنی و در نتیجه الکترود گرافیتی انجامید. البته ناگفته نماند که در این بحبوحه بسته شدن برخی واحدهای آلاینده در چین به ایجاد این کسری در بازار جهانی دامن بیشتری زد که با وجود رشد بیشتر واحدهای کوره قوس و نیز صنایع باتری‌سازی باید انتظار رشد کسری بیشتری در بازار را داشت.