کارت سوخت بهترین راه کنترل مصرف بنزین/ شکست سیاست حذف سهمیه

به گزارش می متالز، براساس آمار شرکت ملی پخش فرآروده‌های نفتی، در سال جاری شاهد رشد چشم‌گیر مصرف بنزین در کشور هستیم، هرچند که این آمارها دیگر محرمانه است و رسما منتشر نمی‌شود، اما باید گفت، مصرف این کالای مهم و حامل انرژی به طرز عجیبی بالا رفته، در این راستا شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در تابستان امسال اعلام کرد، مصرف بنزین کل کشور در روز ۳۱ تیرماه با ثبت رکوردی بی‌سابقه به ۱۲۱ میلیون و ۸۰۰ هزار لیتر رسید ،البته این رکورد بی سابقه در ماه پایانی تابستان نیز مجددا به ثبت رسید.

ظاهرا بخشی ازاین آمار مربوط به قاچاق بنزین است، 19 شهریور جانشین فرمانده ناجا از افزایش سه برابری کشف قاچاق سوخت به خارج از کشور خبر داد. 

همچنین عضو اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی ایران از قاچاق روزانه دستکم ۲۰ میلیون لیتر بنزین به کشورهای همسایه خبرداد.

در حالی که ایران دومین کشور دارای سوخت ارزان پس از ونزوئلاست، مدتهاست کارشناسان راهکاری مانند افزایش قیمت بنزین را جهت جلوگیری از مصرف بی رویه و همچنین قاچاق سوخت ارایه می‌دهند، اما از سوی دیگر به دلیل شرایط بحران اقتصادی که در حال حاضر بر کشور حکم‌فرماست، بسیاری افراد، احیای مجدد کارت سوخت جهت مدیریت مصرف را پیشنهاد می‌کنند که با توجه به وضعیت فعلی کشور به نظر می رسد، راه دوم مطلوب تر باشد.

*عضو کمیسیون اقتصادی مجلس: تفاوت قیمت بنزین در ایران و کشورهای همسایه علت قاچاق سوخت

سید کاظم دلخوش در مورد علت قاچاق سوخت گفته است: به دلیل اختلاف قیمت بسیار زیاد قیمت بنزین در کشور ما با کشورهای همسایه بخش زیادی از سوخت کشور ما قاچاق می‌شود، در حالی که این منابع متعلق به همه ملت است، اما متاسفانه از آن سوء استفاده می‌شود.

وی با تاکید بر ضرورت رعایت حقوق مردم خاطرنشان کرد: ما در عین حالی که می‌خواهیم دولت دست به افزایش قیمت بنزین نزند، می‌خواهیم برای جلوگیری از قاچاق سوخت برنامه عملی داشته باشد.

این نماینده مجلس با بیان اینکه «دولت به دنبال سهمیه بندی بنزین است» تصریح کرد: دولت در حال حاضر باید در این زمینه برنامه ریزی کند. 

دلخوش یادآور شد:در واقع دولت این امکان را دارد که قیمت فعلی بنزین را برای سهمیه در نظر بگیرد تا جلوی قاچاق گرفته شود و مازاد آن را با قیمت آزاد در اختیار مردم قرار دهد.

* عضو کمیسیون برنامه: احیای کارت سوخت راه کار کنترل مصرف بنزین

محمد خدابخشی نیز در مورد روند فزاینده قاچاق سوخت گفت: از همان زمان که دولت به دنبال حذف کارت سوخت بود، سعی و تلاش کردیم که مسئولان را از انجام این کار منصرف کنیم و از اول با این طرح مخالف بودیم و بارها نیز آن را اعلام کردیم.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با بیان اینکه به وزیر نفت گفته بودیم با توجه به زیرساخت‌های ایجاد شده اقدام دولت برای حذف کارت سوخت اشتباه است، تصریح کرد: هدف از طراحی کارت سوخت، کنترل مصرف و برنامه ریزی‌های متعدد برای شرایط مختلف است و خوشحالیم که مسئولان مجدداً به دنبال احیای کارت سوخت هستند.

این نماینده مجلس یادآور شد: هزینه‌های زیادی برای زیر ساخت کارت هوشمند سوخت شده بود و نباید مسئولان به دلیل برخی نواقص، آن را حذف می‌کردند، چرا که آسیب‌های کنونی ناشی از این اقدام بسیار بیشتر از نواقصی بود که قابلیت رفع شدن داشت.

خدابخشی در پاسخ به این سوال که در حال حاضر قاچاق سوخت به شدت افزایش یافته و مصرف نیز بالا رفته است، گفت: با حذف کارت هوشمند، سوخت به راحتی و آسانی در اختیار قاچاقچیان قرار می‌گیرد و مصرف را به شدت بالا برده است. قیمت ارزان بنزین نسبت به کشورهای همسایه باعث شده که قاچاق بنزین به کشورهای همسایه افزایش یابد.

این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: نظارت و کنترل کارت‌ها منجر به جلوگیری از هرگونه سوء استفاده می‌شود و در شرایط کنونی تحریم‌ها، احیای آن کمک به کنترل تقاضا و مصرف می‌کند و اطمینان خاطر برای مردم است.

وی افزود:‌ حذف کارت سوخت تصمیم نادرستی بود و از اول اعتراض کردیم، اما آزمون و خطا صورت گرفت.

*احیای کارت سوخت با 7 سناریو

یک مقام ارشد دولتی با اشاره به موضوع هدفمندسازی یارانه‌ها اظهار داشت: پیشنهاد‌ی به منظور افزایش قیمت حامل‌های انرژی در همان جلسه اول یا دوم شورای عالی قوا مطرح و با نظر اعضا تصویب شد؛ در این راستا قرار است هیأت دولت تمامی جوانب و جزئیات اجرایی را بررسی و جمع‌بندی کند و احتمال دارد تا پایان سال فاز جدیدی از هدفمندی یارانه‌ها اجرا شود.

وی در مورد سناریو‌های موجود برای اجرای فاز جدید هدفمندسازی یارانه‌ها گفت: در حال حاضر سهمیه‌بندی با ۷ سناریو طراحی و پیش‌بینی شده و در آن دو نرخی شدن بنزین قطعی است. در یکی از این مدل‌های پیشنهادی بنزین سهمیه‌ای همان ۱۰۰۰ تومان و با سهمیه ۶۰ لیتر برای هر خودرو در نظر گرفته شده است.

این مقام ارشد دولت به جزئیات بیشتر موضوع اشاره کرد و بیان داشت: همچنین یکی از مدل‌ها مربوط به اختصاص کوپن بنزین به افرادی است که خودرو ندارند، بگونه‌ای که مثلاً روزانه یک تا دو لیتر بنزین سهمیه‌ای داده شود و اگر مصرف نکردند، به قیمت فوب خلیج‌فارس از آنها خریداری شود.

وی افزود: حسن کوپن این است که با افزایش قیمت اقشار آسیب‌پذیری که وسیله نقلیه ندارند، می‌توانند از بهای کوپن برخوردار شوند، اما هنوز روی این مدل اختلاف نظر وجود دارد.

این مقام ارشد دولتی با بیان اینکه برای خرید بنزین به قیمت فوب از افراد بدون وسیله مشکل منابع نداریم، تصریح کرد: بر اساس پیشنهادات مطرح شده قیمت بنزین آزاد نیز در سناریو‌های مختلف از ۱۲۰۰ تومان تا ۴۰۰۰ هزار تومان یعنی قیمت فوب خلیج‌فارس پیش‌بینی شده است.

*آمار خیره کننده کاهش مصرف بنزین با کارت سوخت

نگاهی به وضعیت مصرف، تولید و واردات بنزین کشور در طول یک دهه گذشته تاکنون نشان می‌دهد که اتفاقاتی همچون اجرای نظام سهمیه بندی، قانون هدفمندسازی یارانه‌ها، تحریم فروش بنزین و بهره برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس به عنوان بزرگترین پالایشگاه میعانات گازی جهان مهم‌ترین فاکتورهایی بودند که به نوعی در وضعیت تولید، مصرف و واردات بنزین کشور تاثیرگذار بودند.

بر اساس آمارنامه رسمی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران از سال 1306 شمسی رسما مصرف بنزین در کشور کلید خورده، به طوری که در این سال به طور متوسط روزانه حدود 11 هزار لیتر بنزین در کشور مصرف شده و با گذشت حدود 80 سال متوسط مصرف این فرآورده استراتژیک نفتی در سال 85 به حدود 73.6 میلیون لیتر در روز رسیده است.

در مجموع در حد فاصل سال های 1385 تا 1396 حدود 298 میلیارد و 70 میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف شده که از این میزان مصرف بنزین سهم واردات به منظور تامین نیاز داخل کشور حدود 54 میلیارد و 540 میلیون لیتر بوده است.

آمارهای رسمی نشان می‌دهند که در سال 85 یعنی آغاز سهمیه بندی بنزین متوسط مصرف روزانه بنزین کشور حدود 73.6 میلیون لیتر بوده که مصرف این محصول پرطرفدار نفتی با گذشت یکسال از سهمیه بندی و عرضه کارتی یعنی سال 86 به حدود 64.4 میلیون لیتر در روز رسیده و به فاصله یک سال از محل عرضه کارتی متوسط مصرف بنزین روزانه نزدیک به 10 میلیون لیتر کاهش یافته است.

در سال 1390 و همزمان با اجرای طرح هدفمندی یارانه ها و اصلاح دوباره قیمت بنزین، متوسط مصرف این فرآورده نفتی با کاهشی قابل توجه به زیر 60 میلیون لیتر در روز سقوط کرد و این کاهش مصرف درحالی رقم خورده که به طور میانگین سالانه بین 7 تا 10 درصد به حجم و تعداد خودروهای کشور افزوده شده است.

هم‌زمان با آغاز کار دولت یازدهم یعنی سال 1392 متوسط مصرف بنزین ایران حدود 68 میلیون و 400 هزار لیتر در روز بوده که متوسط مصرف این فرآورده نفتی در طول پنج سال گذشته تاکنون روندی افزایشی داشته، به طوری که متوسط مصرف بنزین پارسال به حدود 80 میلیون لیتر در روز رسیده و مصرف این محصول میان تقطیر پالایشگاه‌های نفت در طول پنج ماهه نخست امسال بالغ بر 90 میلیون لیتر در روز بوده است.

*54 میلیارد لیتر بنزین وارداتی در باک خودروها سوخت

در حدفاصل سال های 1395 تا پایان سال گذشته در مجموع بالغ بر 54 میلیارد و 540 میلیون لیتر بنزین وارد کشور شده که بالاترین میزان واردات بنزین با ورود روزانه 27.5 میلیون لیتر بنزین به سال 1385 اختصاص داشته و کمترین میزان واردات بنزین هم در سال 91 اتفاق افتاده که با اعمال تحریم بنزینی ایران در مجموع روزانه حدود 1.8 میلیون لیتر بنزین وارد کشور شده است.

متوسط واردات بنزین ایران پارسال حدود 12.6 میلیون لیتر در روز و واردات تجمعی حدود چهار میلیارد و 600 میلیون لیتر بوده که پیش بینی می شود، با بهره برداری از فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس متوسط واردات بنزین ایران امسال متوقف شود.

در شرایط فعلی با در نظر گرفتن بنزین لیتری 1000 تومان و احتساب قیمت دلار در بازار آزاد قیمت یک لیتر بنزین در ایران کمتر از 10 سنت بوده که این نرخ حتی هزینه‌های انتقال، ذخیره سازی و توزیع این فرآورده نفتی را هم پوشش نمی‌دهد.

در حال حاضر هر چند ایران آماده تولید روزانه بیش از 100 میلیون لیتر بنزین پس از بهره برداری از فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس می‌شود، اما در شرایط تحریم در کنار افزایش ظرفیت تولید بنزین، توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی به ویژه از محل بند ق قانون بودجه تبصره 2 قانون بودجه سال 93، افزایش سهم گاز طبیعی و گاز مایع در سبد سوخت خودروها، افزایش بهره وری و کاهش شدت مصرف سوخت در خودروهای تولید داخل، مدیریت و عدم واردات خودروهای پرمصرف خارجی و فرهنگ سازی می‌تواند از مهمترین راهکارها برای تحقق برنامه رویایی توقف واردات بنزین در ایران باشد.