روز جهانی زمین پاک؛ نمادی از ترویج فرهنگ پاسداری از محیط زیست

به گزارش می‌متالز، روز جهانی زمین پاک را که هر ساله در ایران در دوم اردیبهشت ماه برگزار می‌شود، باید یک جنبش محیط زیستی تلقی کرد تا همگان از اهمیت زمین و مزایای بی بدیل آن و گام‌هایی که می‌توانند برای حفظ آن بردارند، آگاه شوند. البته مردم دیگر نقاط جهان این روز را هر ساله در ۲۲ آوریل گرامی می‌دارند این روز، روزی برای ارتقاء آگاهی و آموزش در مورد مسایل زیست‌محیطی و ترویج فرهنگ حفاظت و پاسداری از زمین است در حقیقت یکی از دلایل نامگذاری چنین روزی در پاسخ به بحران محیط زیست صورت گرفت و نتایج بسیار خوبی در پی داشت. در پی برگزاری نخستین روز زمین پاک، موجی از اقدامات محیط زیستی به راه افتاد در حقیقت از جمله اهدافی که برای نام گذاری این روز بر شمرده شده است می‌توان به کمک به حل بحران تغییرات آب و هوایی، پایان بخشیدن به آلودگی پلاستیکی، حفاظت از گونه‌های در معرض انقراض و تشویق جنبش‌های محیط زیستی اشاره کرد. این روز که بعد از گذشت ۵۰ سال همچنان یک رویداد مهم جهانی محسوب می‌شود و هر ساله برگزاری برنامه‌ها و رویداد‌های متعددی را در سراسر جهان به ارمغان می‌آورد، گاهی به یک روز ختم نشده و هفته‌ای به نام هفته زمین را به خود اختصاص می‌دهد، در ایران این هفته به نام هفته محیط زیست نامگذاری شده است و در این مدت اقدامات مهمی برای بالا بردن آگاهی مردم و حفاظت از محیط زیست صورت می‌گیرد، اما با ورود ویروس کرونا به کشور برای دومین سال پیاپی برگزاری همایش و جشنواره‌های به صورت مجازی برگزار می‌شود، همچنین امسال از طرف سازمان حفاظت محیط‌زیست «احیای زمین، افزایش بهره‌وری برای توسعه پایدار» را به عنوان شعار روز زمین پاک برای سال ۱۴۰۰ انتخاب شد.

فلسفه نامگذاری روز زمین پاک

فلسفه برگزاری روز زمین پاک، حفظ کردن زمین از آلودگی و پاکسازی آن از آلاینده‌ها است در واقع از آنجایی که زمین همواره با پیشرفت تکنولوژی‌های نوین در معرض خطر و آسیب‌هایی است که در آینده سلامت جوامع مختلف را در هر نقطه از دنیا به چالش خواهد کشید، نامگذاری چنین روزی برای فرهنگ سازی از ضروریات بود. برای نخستین بار ایده نامگذاری چنین روزی در سراسر جهان را در ۱۹۶۹میلادی جان مک مونل فرزند یک مبلغ دینی مستقل و علاقمند به عرصه دین، علم و صلح در همایش یونسکو درباره محیط زیست مطرح کرد و در همان سال پرچم زمین پاک را طراحی کرد. اوتانت دبیر کل وقت سازمان ملل از ایده مک کونل استقبال کرد و این روز به یک روز جهانی در تقویم‌های سراسر دنیا تبدیل شد. بدین ترتیب روز جهانی زمین پاک در سراسر دنیا به عنوان نمادی از ترویج فرهنگ حفاظت و نگهداری از محیط زیست و محیطی که در آن زندگی بشری به رشد و بالندگی می‌رسد؛ فرصتی مغتنم برای توجه به این فرهنگ سلامت محور و آینده نگر است.

محمد رضا علمی استاد دانشگاه و کارشناس محیط زیست در خصوص اینکه چرا انسان بیشترین آلودگی را در محیط زیست ایجاد می‌کند؛ می‌گوید: انسان در چند دهه گذشته توسعه‌های زیادی در کره زمین انجام داده که نتیجه آن آلودگی و تخریب سرزمین بوده است. استفاده بی رویه از سوخت‌های فسیلی، برداشت بی رویه از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، نابودی زیستگاه‌ها و رویشگاه‌های جانوری و گیاهی و انقراض گونه ها، آلودگی منابع آب و خاک و هوا و ... از مشکلات امروز کره زمین است. از اواخر سده بیستم با توجه به مشکلات عدیده محیط زیستی پیش آمده عزم جهانی برای کاهش آلودگی‌ها و حفظ محیط زیست در مردم دنیا به وجود آمد، اما به دلیل افزایش دخالت‌ها در محیط زیست و تغییرات گاه غیرقابل مهار و برگشت، مشکلات محیط زیستی به طور روز افزونی ادامه دارد.

نقش فرهنگ سازی در کاهش آسیب‌های محیط زیست

با توجه به اهمیت محیط زیست سالم در زندگی امروز، نقش فرهنگ سازی در کاهش آسیب‌های حاصل از تخریب‌ها و آلاینده‌های رو به گسترش در شهر‌ها بسیار مهم است و می‌تواند در نهادینه ساختن باور، پاک بودن و پاک زیستن نقشی انکار ناپذیر ایفا کند. بسیاری از کارشناسان به نقش سازمان‌های مردم نهاد و نیز آحاد مردم در قالب انجمن‌های زیست محیطی تاکید می‌کنند. محمود حیدری فعال محیط زیست در این خصوص گفت: خودخواهی‌های انسانی باعث شده تا محیط زیست مورد تهدید قرار گیرد. فرهنگ سازی می‌بایست از اجتماعات کوچکتر آغاز شود به عنوان مثال در اردو‌های دانش آموزی که در طبیعت برگزار می‌شود، نیاز است تا کودکان و نوجوانان را با نحوه حفاظت از این سیاره آبی و دوستی با محیط زیست آشنا کرد. افرادی مانند دانش آموزان، کشاورزان، زنان و کوهنوردان می‌توانند به خوبی دوستی با محیط زیست را به دیگران آموزش داده و در جهت پاکسازی سیاره آبی تلاش کنند. از بین رفتن انرژی تنها قسمت کوچکی از پیامد‌ها و مشکلات آلودگی‌های زیست محیطی و رها کردن زباله در طبیعت است که در روز جهانی زمین پاک در سطح جهانی مورد استقبال قرار می‌گیرد. لازم است، بدانیم که هر یک از ما با فعالیت‌هایی به ظاهر کوچک می‌توانیم دوستی خود را با این سیاره آبی اثبات کرده و این احساس را در روز جهانی زمین پاک به اشتراک بگذاریم.

بنابراین در مرحله نخست باید فرهنگ سازی را از خودمان شروع کنیم، زیرا با کار‌های کوچک نیز می‌توان باعث شد تا زمین بتواند نفس بکشد. به عنوان مثال با مصرف کمتر کاغذ می‌توانیم باعث کاهش قطع درختان شویم و این همان چیزی است که در روز جهانی زمین پاک در مورد دوستی با این سیاره آبی بیان می‌شود. از طرف دیگر با کاهش مصرف کاغذ به طور مستقیم زباله کمتری نیز تولید خواهد شد. یکی دیگر از توصیه‌های کارشناسان محیط زیست درباره دوستی با این سیاره آبی در روز جهانی زمین پاک این است که در مصرف آب صرفه جویی کنیم، زیرا که آبادانی زمین و رشد و نمو گیاهی وابسته به آب است. همچنین با گسترش فرهنگ سازی‌ها می‌توان از انداختن زباله در داخل رودخانه ها، جوی‌ها و آب راه‌ها جلوگیری کرد. استفاده نکردن از کیسه نایلونی و جایگزین کردن کیسه پارچه‌ای به جای آن، اهمیت دادن به بازیافت زباله و حرکت در کمک به این حرکت مفید زیست محیطی، انجام دادن حرکت‌های اجتماعی مانند پاک سازی کوهستان، رودخانه‌ها و جنگل‌ها به منظور پاک سازی آن‌ها از زباله و ... از دیگر اقداماتی به شمار می‌روند که می‌توان برای حفاظت از زمین انجام داد.

بدین ترتیب روش‌های مختلفی برای فرهنگ‌سازی وجود دارد. علاوه بر موارد بالا یکی از مهمترین و اساسی‌ترین آن‌ها آموزش است. آموزشی که از کودکی و سپس در مدارس ابتدایی کشور باید به صورت صحیح انجام شود تا نسل بعدی در مورد مسایل محیط زیستی علم و آگاهی پیدا کنند. همچنین صدا و سیما می‌تواند نقش مهمی در آگاهی رسانی به عموم مردم در این زمینه ایفا کند و نیز نهاد‌ها و سازمان‌های مردم نهاد که از دلسوزان و علاقه‌مندان محیط زیست تشکیل شده اند می‌توانند نقش سازنده و مهمی در فرهنگ سازی داشته باشند.

در قانون اساسی ایران و در اصل پنجاهم آن در مورد اهمیت محیط زیست آمده است: در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌گردد. در این جمله نکات بسیار مهمی نهفته است که اگر به طور دقیق براساس این اصل مهم قانون اساسی کار‌ها انجام شوند، مشکلات محیط زیستی به میزان بسیار زیادی کاسته خواهد شد. زیرا برپایه این قانون فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن همراه باشد، ممنوع است؛ و چه خوش گفت سهراب سپهری که …

یادم باشد کاری نکنم که به قانون زمین بر بخورد.

منبع: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور