مانع تراشی‌های آذربایجان جلوی افزایش صادرات ایران به روسیه را گرفته است

به گزارش می‌متالز، در یکی دو سال گذشته صادرات ایران به روسیه، بیش از دو برابر افزایش یافته و موجب ترافیک سنگین کامیون‌ها از مسیر زمینی آستارا-آذربایجان به سمت روسیه شده است. طبق آمار، تردد از مرز آستارا در پائیز و زمستان سال ۱۳۹۹ نسبت به سال‌های گذشته افزایش ۳۰ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین بر اساس اعلام فریبرز مرادی، مدیرکل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای استان گیلان، صادرات از مرز زمینی آستارا در سه‌ماهه نخست امسال ۲۳۲ هزار و ۲۰۶ تن بوده است که این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۳ درصد رشد داشته است.

ایجاد موانع ترانزیتی توسط کشور آذربایجان

ظرفیت پایانه جاده‌ای آستارا ۳۰۰ کامیون در روز است، لکن به دلایل مختلف از جمله سنگ‌اندازی کشور آذربایجان تاکنون در اغلب موارد امکان استفاده کامل از این ظرفیت وجود ندارد. مشکلات اساسی این مسیر ترانزیتی از نیمه دوم سال ۱۳۹۹ آغاز و پس از درگرفتن جنگ قره باغ میان آذربایجان و ارمنستان، تشدید شد.

به طوری که پس از امضای صلح‌نامه قره باغ و نفوذ سیاسی زیاد ترکیه، کشور آذربایجان اقدام به وضع محدودیت‌هایی شدید بر عبور و مرور کامیون‌ها و کالا‌های ترانزیتی ایران در مرز آستارا نمود. محدودیت‌هایی که به بهانه‌های مختلف همچون تلاش برای کشف مواد مخدر انجام می‌گرفت و عبور کامیون‌ها را از حدود ۲۵۰ کامیون در روز به زیر ۳۰ کامیون در روز کاهش داد. موضوعی که توقف ۸ الی ۱۰ روزه کامیون‌ها را در پایانه بار گمرک آستارا به دنبال داشت و زمینه‌ساز نارضایتی رانندگان داخلی، خارجی و بازرگانان شد.

توقف بیش از حد کامیون‌های ایرانی در گمرک آستارا در حالی است که حدود ۸۵ درصد از صادرات ایران به روسیه را مواد غذایی تازه اعم از میوه‌ها، سبزیجات و صیفی‌جات تشکیل می‌دهند که از فسادپذیری بسیار بالایی برخوردار هستند و ضروری است با کانتینر‌های یخچالی و کامیون‌های یخچال‌دار و در اسرع وقت حمل شوند.

خاطرنشان می‌گردد ترکیه در صادرات کالا‌های مذکور به روسیه، رقیب جدی ایران محسوب می‌شود و به نظر می‌رسد یکی از دلایل اصلی سنگ‌اندازی‌های کشور آذربایجان بر سر راه ترانزیت کالا‌های ایرانی به روسیه، تعمیق روابط این کشور با ترکیه است.

افت کیفیت محصولات ایرانی در گمرکات آذربایجان

کشور آذربایجان از طرق مختلف اعم از پیچیده بودن فرآیند تشریفات ورود کامیون به این کشور، ترانزیت کالا از مرز زمینی آستارای ایران به روسیه را مختل کرده است. کامیون‌های ایرانی پس از ورود به گمرک این کشور مورد ارزیابی‌های سخت و وقت‌گیر قرار می‌گیرند که بعضا در حالت عادی و در فصول بهار و تابستان، منجر به معطلی ۲۴ الی ۴۸ ساعتی کامیون‌ها می‌شود. علاوه بر این گمرک آذربایجان، اقدام به شکستن پلمب کانتینرها، تخلیه محصولات و سگ‌گردانی بر روی کالا‌ها می‌کند که عمل مذکور در کنار هزینه‌بر و وقت‌گیر بودن، افت کیفیت و فاسد شدن محصولات را به دنبال دارد.

در کنار این معضل، گمرک آذربایجان به بهانه‌های مختلف دیگر، چون قطعی سیستم‌ها، کمبود نیروی انسانی، نبود فضای کافی برای کامیون‌ها و... به طولانی کردن هرچه بیشتر زمان ترانزیت کالا‌های ایرانی می‌پردازد. محدودیت‌هایی که در زمان‌های اوج صادرات ایران به روسیه و رفت و آمد زیاد کامیون‌های ایرانی بیشتر می‌شوند و موجب افزایش مدت زمان طی مسیر، فاسد شدن محصولات، افزایش کرایه‌های حمل و در نتیجه محدود شدن تجارت و صادرات ایران به روسیه می‌شود.

هزینه سنگین عبور از خاک آذربایجان روی دستان تجار ایرانی

ازجمله محدودیت و مشکلات دیگر تجار ایرانی در گمرک آذربایجان، هزینه زیاد صدور مجوز عبور کامیون‌های ترانزیتی در این کشور است که در اصطلاح به آن «دوزبولاق» گفته می‌شود.

بر اساس قانون کشور آذربایجان، کامیون‌های ایرانی برای رسیدن به روسیه قبل از شروع سیر باید دوزبولاق آذربایجان را پرداخت کنند. هزینه مذکور حدود ۴۰۰ دلار است که جمعا در مسیر‌های رفت و برگشت، توسط تجار ایرانی پرداخت می‌شود. لازم به ذکر است هزینه مجوز عبور فقط مختص کامیون‌های ایرانی است و شامل کامیون‌های روسی نمی‌شود.

پس از عبور کامیون‌های ایرانی از مرحله سخت گمرک آذربایجان، در مسیر به سمت مرز روسیه نیز پلیس راه آذربایجان به بهانه‌های مختلف و بعضا واهی به توقف و جریمه آن‌ها می‌پردازد. طبق مشاهدات عینی رانندگان ایرانی، کامیون‌های روس حتی با انجام تخلفات جاده‌ای بدون هیچ مشکلی به مسیر خود ادامه می‌دهند، اما این کامیون‌های ایرانی هستند که متوقف و جریمه می‌شوند.

این مشکلات و مسائل نه تنها با ایجاد تاخیر باعث کاهش کیفیت محصولات ایرانی و متضرر شدن تجار و تولیدکنندگان داخلی می‌شود بلکه به دلیل رقابت ناسالم میان کامیون‌های ایرانی و روس، به ناوگان حمل‌ونقل کشور ضربه وارد می‌شود. همچنین با افزایش تقاضا در فصل سرما برای صادرات کالا به روسیه، این معضلات منجر به افزایش ۱۰۰ الی ۲۰۰ درصدی کرایه‌های حمل (از ۳ هزار دلار به ۶ الی ۸ هزار دلار) می‌شود. لازم به ذکر است که دولت ترکیه مناسبات و بستر ترانزیتی خود به روسیه را طوری سامان داده که هزینه ترانزیت هر کانتینر از این کشور به روسیه، در تمامی فصول سال ثابت و برابر ۲ هزار دلار است.

ضرورت رفع موانع ترانزیتی از مرز آستارا

در همین راستا ضرورت دارد هر چه زودتر مشکلات مسیر ترانزیتی ایران به روسیه از مرز زمینی آستارا حل شود، زیرا در ماه‌های آینده، صادرات محصولات ایران به روسیه چند برابر می‌شود و بار دیگر این مسیر با تردد بسیار زیاد کامیون‌ها مواجه خواهد شد. رفع مانع‌تراشی‌های کشور آذربایجان باعث رسیدن کامیون‌ها در اسرع وقت به کشور روسیه می‌شود و امکان افت کیفیت محصولات و فاسد شدن آن را از بین خواهد برد.

رفع موانع در کشور آذربایجان از طریق مذاکرات طرفین و دیپلماسی اقتصادی فعال از طرف ایران امکان‌پذیر خواهد بود. البته در کنار حل‌وفصل مشکلات ترانزیت از مرز آستارا، باید مسیر‌های دیگر را نیز فعال کرد. مرز بیله سوار در شرق استان اردبیل مسیر دیگر ترانزیتی است که برای صادرات از استان‌های غربی کشور مناسب است. از طرفی حمل‌ونقل دریایی مستقیم میان جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در حوزه صادرات محصولات تازه به صورت کانتینری و یا کشتی‌های رو رو نیز می‌تواند گزینه‌ای ایده آل و مقرون به صرفه باشد.

منبع: خبرگزاری فارس