حمل‌و‌نقل؛ تنها پاشنه آشیل تحریم فولاد

به گزارش می متالز، کارشناسان معتقدند با شروع مجدد تحریم نفت، بازارهای مالی و سایر تحریم‌ها و با توجه به سهم قابل توجهی که ایران در حوزه صادرات فولاد به دست آورده، تغییرات در حوزه صادرات این محصول ناگزیر خواهد بود. پیش از این اثرات بازگشت تحریم‌ها در حوزه فولاد را در چهار حوزه مشخص بررسی کردیم که از آن جمله افت خرید محصول فولاد، بروز مشکل در نقل و انتقال بانکی، مشکلات حمل‌‌و‌نقل و کشتیرانی در محصولات فولادی و مشکلات بیمه‌ای قابل بررسی است.

در این‌باره کیوان پورشب فعال و کارشناس بازار فولاد و مقاطع فولادی تحلیل در زمینه اثرات بازگشت تحریم‌ها در حوزه فولاد را مستلزم مرور وضعیت کنونی بازار صادراتی فولاد دانست و گفت: قبل از بررسی این موضوع باید آماری را از وضعیت صادرات فولاد ایران ارائه کرد، ‌چرا که بسیار مهم است مخاطب بداند در ۳ سال گذشته چه اتفاقی برای بازار صادراتی فولاد ایران رخ داده است و پس از آن پیامد‌های تحریم‌های ثانویه را بررسی می‌کنیم.

به گفته وی اولین بحث «دیپلماسی اقتصادی واقعی» است که در این دوره اتفاق افتاده و موضوع دیگر نقشی است که برجام در تقویت بخش صادرات فولاد ایران داشته؛ در سال ۲۰۱۷ ایران هجدهمین صادرکننده فولاد شناخته شده است و در سال جاری هم تا الان ۳/ ۵ میلیون تن صادرات فولاد داشته‌ایم، آمارها نشان می‌دهد که صادرات ایران در این بخش ۴۷ درصد رشد کرده و این حجم از صادرات در مقایسه با مقیاس جهانی نسبت به بزرگ‌ترین‌ صادرکننده فولاد یعنی چین یک عدد «یک» به «۱۰» است. اما در مجموع صادرات فولاد طبق آنچه آمارها به ما نشان می‌دهد نسبت به مجموع کل صادرات ایران (نفتی و غیرنفتی) ۴/ ۶ درصد را شامل می‌شود که این عدد بسیار مهمی، حتی بعد از انقلاب به شمار می‌رود، زیرا توانسته‌ایم طی دوره بعد از اجرای برجام ۵۰ کشور را به‌عنوان مقصد صادراتی شناسایی کنیم که در این میان ۱۰ کشور در مجموع ۸۹ درصد مقصد فروش صادراتی فولاد ایران را تشکیل می‌دهند که شامل کشورهای امارات متحده عربی، عمان، افغانستان، عراق، ترکیه، ایتالیا، مصر،‌ تایوان، تایلند و اندونزی است؛ اما در سال ۲۰۱۷ حجم صادرات فولاد ایران توانسته ۳۲ درصد رشد را تجربه کند و از ۶/ ۵ میلیون تن به عدد ۴/ ۷ میلیون تن برسد. این رشد در سال جاری به ۴۷ درصد رسیده که از مجموع این ارقام، محصولات نیمه‌ساخته شامل انواع شمش و تختال سهم قابل توجهی را در بخش صادرات فولاد داشته و امارات متحده عربی مهم‌ترین مقصد صادرات فولاد تخت بوده است که ۳۹ درصد از حجم صادرات (معادل ۲۱۵ هزار تن از این محصولات) را به خود اختصاص داده است، در میان این کشورها عراق هم بزرگ‌ترین‌ سهم واردات فولاد بلند یا لوله را به خود اختصاص داده است که میزان ۶۰ هزار تن معادل ۶۶ درصد از حجم تولید و فروش این محصول را نشان می‌دهد. وی در ادامه گفت: تایلند هم بزرگ‌ترین‌ مقصد محصولات نیمه‌نهایی با وارداتی به میزان ۹۹۸ هزار تن است و در نهایت افغانستان که بازار مهمی برای ایران است ۴۶ درصد از این بازار را به خود اختصاص داده است.

در این بین نکته قابل ذکر آن است که در زمان مذاکرات هیچ رقابتی در بازار فولاد نداشتیم مگر اینکه چین به‌عنوان یکی از اعضای ۱+۵ در واقع بعد از برجام با مذاکراتی که در سطح دولت‌ها انجام گرفت قبول کرد بخشی از بازار در اختیار خودش را در صنعت فولاد به نفع ایران آزاد کند. به‌عنوان یک فعال صادراتی در این بخش خاطرم هست تا قبل از مذاکرات، چین با اعمال دامپینگ و در اختیار گرفتن بازار و جلوگیری از هرگونه تحرک صادراتی فولاد ایران همواره به‌صورت مانع عمل کرد ولی بعد از آن می‌بینیم که به یکباره بخش عمده‌ای از بازار به نفع تولیدکنندگان و فعالان بخش صادرات فولاد ایران آزاد می‌شود.

این نشان می‌دهد که ایران در دیپلماسی اقتصادی توانست موفق عمل کند و چون اساسا فولاد چین در بخش دولتی فعال است و شرکت‌های بزرگی مانند «سی‌تیک»، «سی‌سی‌سی» و «ساینا پک» در واقع بالادستی‌های فولاد چین محسوب می‌شوند، تصمیم می‌گیرند که ایران هم بتواند از مواهب و مزیت مقاصد صادراتی فولاد استفاده کند.پورشب افزود: بر این باورم که باید دستگاه دیپلماسی را ترغیب و تشویق کنیم که بیشتر بتواند در سطح دولت‌ها مذاکره موثر کند تا بخش‌های اقتصادی کشور بتوانند حرکت بهتر و چابک‌تری داشته باشند.به گفته وی اگر چین همچنان بر این قول بایستد و دستگاه دیپلماسی ما همچنان فعالانه بتواند مذاکره کند بازارهای مختلفی را در این حوزه در اختیار خواهیم داشت و تحریم‌ها در این زمینه اثری نخواهد گذاشت.

پورشب در ادامه درباره اینکه چه بخشی از صادرات فولاد متاثر می‌شود گفت: به‌عنوان یک فعال اقتصادی بیشتر نگرانی‌ام از سمت حمل‌و‌نقل است به این دلیل که تحریم‌هایی که از امروز اعمال خواهد شد، بخش حمل‌و‌نقل دریایی و پهلو گرفتن کشتی‌های خارجی در بنادر ایران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؛ بنابراین روی این موضوع، مسوولان و فعالان اقتصادی باید فکری کنند و در این بخش ممکن است که از دست چین هم کاری برنیاید. در واقع بخش حمل‌و‌نقل دریایی یکی از بخش‌هایی خواهد بود که موجب افزایش قیمت فروش محصولات ما خواهد شد.‌  وی در پاسخ به این سوال که تولیدکنندگان حوزه فولاد معتقدند، مزیت‌های رقابتی ایران برای تولید فولاد می‌تواند اثرات تحریم را خنثی کند، گفت: ما در تولید فولاد با توجه به مساله جدی کمبود و کسری در تامین بخشی از نهاده‌های تولید مانند آب و برق مزیت رقابتی نداریم؛‌ تنها مزیت تولید برای کشور منابع معدنی شامل سنگ‌آهن است اما این کافی نیست. چرا که کفایت تولید در جایی معنا پیدا می‌کند که از نظر منابع آبی، برق و حتی گاز هم سرشار باشیم که بعد از آن این منابع در یک‌جا، با یک اندازه و با یک قیمت متناسب وجود داشته باشد که در این صورت مثلا سنگ‌آهن هم می‌تواند مزیت تولید داشته باشد و در بازار به‌عنوان مزیت رقابتی تعریف شود.

به گفته این فعال و کارشناس معدنی در این‌باره خیلی دور به نظر نمی‌رسد که در آینده مقاصدی را برای تولید فولاد انتخاب کنیم، مثلا ترکیه کشوری سرشار از آب است اما مشکل برق دارد،‌ مگر اینکه ایران برق واحدهای تولیدی را در مقاصدی مانند ترکیه تامین کند، از آب آنجا استفاده کند،‌ سنگ‌آهن را به آنجا ببرد و بعد از آن پلت‌فرم‌های مشترک ایجاد کرده و فولاد تولید کند که این روند را با توجه به وضعیت منابع آبی خیلی دور نمی‌بینم.