فرابورس ایران و توسعه دانشگاه‌های نسل سوم در کشور

به گزارش می‌متالز، این انطباق دانشگاه‌ها با شرایط جوامع در واقع همان تغییر ماموریت و رسالت دانشگاه‌هاست که در ادبیات علمی با عنوان نسل‌بندی دانشگاه‌ها یاد می‌شود. بر اساس ادبیات موجود، دانشگاه‌ها در دنیا در ۵ نسل تقسیم‌بندی می‌شوند که عبارتند از: دانشگاه‌های نسل اول که متمرکز بر آموزش‌های تخصصی بوده‌اند، دانشگاه‌های نسل دوم که دانشگاه‌های تحقیقاتی هم گفته می‌شوند و مسیر آموزش و پژوهش را سرلوحه کار خود قرار دادند، دانشگاه‌های نسل سوم که محصول نظام‌های نوآوری هستند و بین سه بخش صنعت، دولت و دانشگاه گفتمان ایجاد می‌کنند. در این دانشگاه‌ها، اکوسیستم نوآوری به دنبال اقتصاد دانش‌بنیان است و در آخر دانشگاه‌های نسل چهار و پنج که جامعه مدنی-انسان و محیط‌زیست را به این گفتمان اضافه می‌کنند.

از الگو‌های دانشگاه‌های نسل سوم می‌توان به دانشگاه کمبریج واقع در منطقه فقیر کمبریج‌شایر انگلیس اشاره کرد که توانست با ایجاد یک محیط مختص توسعه کسب‌وکار‌های دانش بنیان، از نوآوری و دانش پژوهشگرانش استفاده کند. شرکت‌های کوچک و بزرگ برآمده از این دانشگاه در زمان کوتاهی موفق شدند این منطقه را به یکی از قطب‌های اقتصادی انگلیس تبدیل کنند، به‌نحوی که شرکت‌های مختلف از سرتاسر جهان برای حضور در این ناحیه مشتاق بودند. دانشگاه خصوصی استنفورد آمریکا نیز مدل مشابهی را در آمریکای‌شمالی پیگیری کرد و با تاسیس دره‌سیلیکون (Silicon Valley) یکی از قطب‌های نوآوری جهان را ایجاد کرد. این دو نمونه موفق به‌سرعت به یک الگو برای دانشگاه‌های دیگر تبدیل شدند تا دانشگاه‌های نسل سوم شکل بگیرد که اساسا وابستگی دانشگاه‌ها به بودجه دولت‌ها کم‌تر و به‌تبع آن دخالت دولت‌ها در فعالیت دانشگاه‌ها نیز بی رنگ‌تر شود.

در ایران، بیشتر دانشگاه‌ها در نسل دوم هستند و تعداد انگشت‌شماری از دانشگاه‌ها در مسیر حرکت به سمت دانشگاه‌های نسل سوم قرار دارند. محصول این دانشگاه‌ها شرکت‌های دانش‌بنیانی خواهد بود که به توسعه اقتصادی و ثروت نیز کمک می‌کنند. البته در این‌خصوص برخی دانشگاه‌ها در کشور کار‌هایی را انجام داده‌اند که موفق هم بوده، اما سوالی که وجود دارد این است که فرابورس در توسعه دانشگاه‌های نسل سوم چه تاثیری می‌تواند داشته باشد؟

همان‌گونه که اشاره شد محصول دانشگاه‌های نسل سوم شرکت‌های دانش‌بنیانی هستند که در توسعه اقتصادی تاثیرگذار خواهند بود، بنابراین این دانشگاه‌ها باید دانشگاه‌های کارآفرین، ارزش‌آفرین و ثروت‌آفرین باشند. این دانشگاه‌ها نه‌تن‌ها شامل اساتید که باید شامل کارآفرینان و مدیران حرفه‌ای هم باشند. فرابورس یا به‌عبارتی کلی‌تر بازار سرمایه در توسعه این دانشگاه‌ها خیلی موثر است. در واقع این دانشگاه‌ها یک گفتمان مشترک بین صنعت، دولت و دانشگاه هستند؛ چراکه هم از ظرفیت‌های دانش و علم موجود در دانشگاه‌ها بهره‌مند هستند و در مسیر برنامه‌های توسعه دولت‌ها این علم را استفاده می‌کنند و هم از این ظرفیت برای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان بهره‌مند می‌شوند. در این ارتباط این دانشگاه‌ها باید بتوانند ایده‌ها را به پدیده‌های اقتصادی تبدیل کنند و در قالب ساختار‌های شرکت‌داری شکل دهند. برای این مهم لازم است که ساختار‌های سرمایه و مشارکت فراهم باشد. فرابورس ایران در این مسیر تاثیرات مهمی می‌تواند داشته باشد که عبارتند از:

بستر تامین مالی: تعریف انواع مختلف ابزار‌های مالی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلف در مجموعه فرابورس ایران کمک می‌کند که این دانشگاه‌ها از مبالغ کم تا مبالغ خیلی بااهمیت برای ایده‌های اقتصادی بتوانند تامین مالی کنند، به‌عبارتی دیگر فرابورس بستری را فراهم کرده است که دانشگاه‌های نسل سوم برای تجاری‌سازی ایده‌های دانش‌بنیان و اقتصادی خود دغدغه تامین مالی در هر سطحی را نداشته باشند.

ارزشیابی و معامله‌پذیری: یکی از دغدغه‌های اصلی در دانشگاه‌های نسل سوم، ارزشیابی و معامله‌پذیری شرکت‌هایی است که در مسیر اقتصاد دانش‌بنیان ایجاد می‌کنند. سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در این دانشگاه‌ها در یک زمانی باید بتواند برای دانشگاه و سهامداران شرکت‌های مزبور بازده و ارزش داشته باشد. فرابورس با داشتن بازار‌های مختلفی از جمله بازار‌های اول، دوم و بازار دارایی‌های فکری و همچنین بازار پایه این امکان را ایجاد می‌کند که این شرکت‌ها از کشف قیمت بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا بهره‌مند شوند. حضور این شرکت‌ها در بازار‌های فرابورس علاوه بر بحث کشف قیمت، بستر معاملاتی و نقل و انتقال را نیز برای دانشگاه‌ها فراهم می‌کند و کمک می‌کند که سرمایه‌گذاران متنوع امکان سرمایه‌گذاری در سطوح مختلف سرمایه را در این شرکت‌ها داشته باشند. قیمت‌گذاری و ایجاد بستر معاملاتی برای این شرکت‌ها یکی از اصلی‌ترین راهکار‌های توسعه‌ای برای دانشگاه‌های نسل سوم خواهد بود و سبب می‌شود در میان مدت و بلندمدت این دانشگاه‌ها از بودجه‌های دولتی نیز مستقل شده و قدم در مسیر سرمایه‌گذاری‌های کلان‌تر بگذارند.

ورود مدیران و کارآفرینان حرفه‌ای: حضور شرکت‌های وابسته به دانشگاه‌های نسل سوم در بازار‌های فرابورس سبب می‌شود که مرکز دید فعالان بازار و مدیران صنایع مختلف قرار گیرند. این حضور کمک می‌کند تا در میان‌مدت علاوه بر ورود سرمایه‌گذاران حرفه‌ای به این شرکت‌ها، کارآفرینان و مدیران حرفه‌ای نیز وارد توسعه دانشگاه‌های نسل سوم شوند و این چرخه رشد را ادامه دهند.

در حال‌حاضر، برخی دانشگاه‌ها بخش‌های علم و فناوری ایجاد کرده‌اند که به توسعه استارت‌آپ‌ها و کار‌های دانش‌بنیان می‌پردازند. برخی از آن‌ها فعلا در قدم‌های اولیه هستند و ایده‌ها هنوز در سطح انبوه، تجاری‌سازی نشده است، ولی موارد معدودی هم وجود دارد که توانسته‌اند در قالب یک شرکت دانش‌بنیان اقتصادی فعالیت کنند.

اخیرا نشست مشترکی میان فرابورس و یکی از دانشگاه‌های مطرح کشور و شرکت دانش‌بنیان وابسته به آن برگزار شد که مدیران شرکت همگی از اساتید یا جوانان کارآفرین بودند و در مسیر حرکت به سمت دانشگاه نسل‌سوم عملکرد موفقی داشتند. حاصل این نشست و برگزاری جلسات با فرابورس ایران منجر به این شده تا شرکت دانش‌بنیان وابسته به این دانشگاه به‌زودی در بازار پایه فرابورس ایران درج شود و با همتی که در مدیران این شرکت وجود دارد، در آینده‌ای نزدیک در بازار‌های اصلی فرابورس نیز پذیرش خواهد شد.

حجت اسماعيل‌زاده معاون پذيرش فرابورس ايران

منبع: دنیای اقتصاد