فرمول شناسایی بانک‌های پرریسک

ولی‌الله سیف در بخشی از گفت‌وگوی خود با «تجارت فردا» به برخی از شبهات این روزهای سپرده‌گذاران شبکه بانکی کشور پاسخ داد. او دادن سود بالا ازسوی یک موسسه اعتباری یا بانک را نشانه‌ای از احتمال ورشکستگی آن موسسه اعلام کرد. سیف به مردم هشدار داد که سپرده‌گذاری در بانکی با سود بالاتر به معنای پذیرش ریسک بیشتر است. رئیس‌کل بانک مرکزی همچنین در این گفت‌وگو از راهکار تضمین سپرده‌های مردم در نظام بانکی کشور سخن گفت.

نشانه‌ بانک ورشکسته

از نظر رئیس‌کل بانک مرکزی، دادن نرخ سود بالا ازسوی یک بانک می‌تواند یکی از نشانه‌های ورشکستگی آن بانک باشد. سیف در این باره توضیح داد: «بانکی که در حال ورشکستگی بوده ممکن است نرخ سود بالا بدهد تا بتواند شرایط را تغییر دهد. بانک مرکزی به تمام سپرده‌گذاران بانک‌ها علامت می‌دهد. بارها در مصاحبه‌هایم به مردم هشدار داده‌ام فکر نکنند تمام بانک‌هایی که از بانک مرکزی مجوز دارند در وضعیت یکسانی قرار دارند. در شرایط فعلی بانک‌هایی که نرخ سود بالا دارند ممکن است یکی از دلایلش این باشد که ریسک بالایی می‌دهند.» او معتقد است نرخ بالا احتمالا همراه با ریسک بالا نیز همراه است. در واقع ممکن است آن بانک در شرف ورشکستگی قرار داشته باشد و چاره‌ای جز پرداخت نرخ سود بالا نداشته باشد. رئیس‌کل نهاد نظارتی بازار پول کشور به مردم هشدار داد: «بانکی که نرخ سود بالا می‌دهد نباید مردم به آن جذب شوند، باید این احتمال را بدهند که ممکن است در پس پرده ریسکی هم در کار باشد. متاسفانه مردم به هشدارها توجه نمی‌کنند، حتی شاهدیم به خاطر یک تا دو درصد سود بیشتر در موسسات غیرمجاز سرمایه‌گذاری می‌کنند و سرمایه‌شان را به خطر می‌اندازند.»

«مسوول بانک مرکزی به مردم هشدار می‌دهد که همه بانک‌های مجوزدار مثل هم نیستند. مردم باید دقت کنند کدام بانک‌ها سالم‌تر عمل می‌کنند. در این شرایط پرداخت سود بالا به منزله پذیرش ریسک بالاتر است. پس نباید ملاک سرمایه‌گذاری در بانک را نرخ سود بالا بدانند.» اما این شبهه در ذهن برخی وجود دارد که با توجه به ادغام موسسات غیرمجازی چون میزان و ثامن‌الحجج با بانک‌های صادرات و پارسیان از طرف بانک مرکزی، توجه مردم به هشدارهای داده شده ازسوی مسوولان بانک مرکزی دور از انتظار است. سیف درباره این موضوع توضیح داد: «بانک مرکزی به هیچ عنوان از بانکی نخواسته بار بی‌انضباطی موسسات غیرمجاز را به دوش بکشد. در مورد موسسه میزان اعلام کردیم هر بانکی علاقه‌مند است، می‌تواند مسوولیت آن را بر عهده بگیرد. دارایی - بدهی این موسسه را بردارد و کارمندانش را هم سروسامان دهد. چند بانک به ما پیشنهادهایی دادند، در این میان بانک صادرات نسبت به بقیه ثابت‌قدم‌تر بود. بانک صادرات داوطلبانه اعلام آمادگی و در هیات‌مدیره این موضوع را تصویب کرد و ما نیز با آن موافقت کردیم؛ تحمیلی در کار نبوده است. در مورد پارسیان هم بارها گفته‌ایم این بانک مسوولیتی را در قبال سپرده‌گذاران ثامن‌الحجج متقبل نشده است و تنها عاملیت انجام می‌دهد.»

راهکار تضمین سپرده‌ها

سیف در ادامه این گفت‌وگو، مدل جهانی تضمین سپرده‌های مردم در بانک‌ها را تشریح کرد: «اگر بانکی در دنیا تحت نظارت بانک مرکزی ورشکسته شود کسی از بانک مرکزی این انتظار را ندارد چون مجوز داده تمام مسوولیت بر گردنش است. مدیران آن بانک تخلف کرده‌اند و باید پاسخگوی سپرده‌گذاران باشند.» او ادامه داد: «در این زمینه در دنیا صندوق ضمانت سپرده شکل گرفته است که سپرده‌های مشتریان را در سطحی در کنار حق تضمینی که می‌گیرد، بیمه می‌کند. خوشبختانه در ایران نیز صندوق ضمانت سپرده راه‌اندازی شده است، اما هنوز نوپا است و باید نهادینه شود تا در آینده بتواند در زمان‌هایی که نیاز باشد ایفای نقش کند.» رئیس‌کل بانک مرکزی درباره صندوق ضمانت سپرده گفت: «البته نباید این سوءتفاهم ایجاد شود که مردم تصور کنند در هر بانک یا موسسه‌ای سرمایه‌گذاری کنند تحت پوشش صندوق ضمانت سپرده است. به هر حال صیانت از سپرده‌های مردم جزو وظایف بانک مرکزی است و سعی می‌کنیم با هشدارهایی که می‌دهیم مردم را آگاه کنیم.»

مدیران پاسخگوی سهامداران باشند

رئیس‌کل بانک مرکزی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به انتقاد‌های صورت گرفته از این نهاد در زمینه اصلاح صورت‌های مالی بانک‌ها پاسخ داد و توضیحاتی در مورد وضعیت سهامداران شبکه بانکی ارائه کرد. تصوری در بین فعالان بازار سرمایه وجود دارد که سهامداران به‌دلیل تغییر ذائقه ناگهانی بانک مرکزی دچار زیان شدند. پس از اصرار بر اصلاح صورت‌های مالی بانک‌ها از سوی نهاد ناظر، سیلی از انتقادها به سوی بانک مرکزی روانه شد. سیف در واکنش به این هجمه‌ها گفت: «در بحث‌هایی که در بازار سرمایه در این زمینه شکل گرفت، بانک مرکزی طرف‌حساب بحث‌های مربوطه نیست. باید مدیران بانک‌ها پاسخگوی سهامداران باشند. مدیران بانک‌ها تصمیمات غلط گرفته‌اند و سودهای موهوم به سپرده‌گذاران داده‌اند. جالب است سهامداران تمام فشارهای خود را متوجه بانک مرکزی کرده‌اند و گلایه می‌کنند که چرا بانک مرکزی به شفاف‌سازی صورت‌های مالی اقدام کرده است. از سال‌ها پیش باید بانک مرکزی در مقابل صورت‌های مالی بانک‌ها موضع‌گیری می‌کرد.»

رئیس‌کل بانک مرکزی تاکید کرد: «اصلاح صورت‌های مالی بانک‌ها و جلوگیری از توزیع سودهای موهوم و افزایش میزان ذخیره‌گیری بانک‌ها حداقل وظیفه‌ای است که در زمینه ایجاد شفافیت انجام شده است و به تدریج اقداماتمان را افزایش خواهیم داد و قدم‌به‌قدم کنترل‌هایمان را قوی‌تر خواهیم کرد.»رئیس شورای پول و اعتبار اقدامات صورت‌گرفته از سوی بانک مرکزی را حامی شفافیت در نظام بانکی دانست و گفت: «سهامداران نمی‌توانند مسائلی را که در بازار سرمایه رخ داده است به گردن بانک مرکزی بیندازند. سعی کردیم کاری را که درست است در جهت ارتقای شفافیت انجام دهیم، به همین دلیل به جنجال‌هایی که در این زمینه ایجاد شد، پاسخ ندادیم.» او این حرکت نهاد ناظر را حاوی یک پیام تدریجی به تمامی سهامداران عنوان کرد که طبق آن، باید حواس خود را جمع کنند و اجازه ندهند مدیرانشان سودهای موهوم توزیع کنند چون اگر این اتفاق بیفتد، خودشان باید تاوانش را بدهند. رئیس‌کل بانک مرکزی در دفاع از حقوق سپرده‌گذاران شبکه بانکی کشور گفت: «منابع عمده بانک متعلق به سپرده‌گذاران است، نه سهامداران. سپرده‌گذاران در تصمیمات بانک‌ها دخالتی ندارند بنابراین بانک مرکزی نماینده قهری این سرمایه‌گذاران غایب در تصمیم‌گیری‌هاست.»

سیف به سهامداران شبکه بانکی کشور توصیه کرد که نسبت به عملکرد مدیران بانک‌ها نظارت کافی داشته باشند. او در این باره گفت: «در مورد سهامداران بازهم تاکید می‌کنم آنها باید نسبت به عملکرد مدیرانی که انتخاب می‌کنند نظارت داشته باشند و اگر مدیری در این شرایط اصرار دارد نرخ سود بالا بدهد، بدانند که در آینده نزدیک باید زیانش را بپردازند و مسوولیتش به هیچ عنوان برعهده بانک مرکزی نیست.»