مزایا و محدودیت‌های خرید سهام پالایشگاه‌های خارجی توسط ایران/سیاستی که جدی گرفته نشد

به گزارش می متالز، نفت ایران برای دومین بار متوالی در طول دهه 90 مورد تحریم های آمریکا قرار گرفت به طوریکه به گفته مقامات آمریکایی هدف از این تحریم های نفتی به صفر رساندن صادرات نفت ایران است.

آمریکایی ها که در ابتدای دهه 90 دست به تحریم های نفتی ایران زده بودند نیز در آن موقع شعارشان فلج کردن اقتصاد ایران بود که البته راه به جایی نبردند و اعطای معافیت به 8 کشور مشتری نفت ایران در دوره جدید نیز نشان می دهد که سیاست آنها در تحریم نفتی ایران با شکست مواجه شده است.

با این حال در این گزارش قصد داریم به بررسی راهکاری بپردازیم که به اعتقاد برخی کارشناسان، در دوران اعمال این تحریم ها نیز برای فروش نفت موثر است. این راه کار خرید سهام پالایشگاه های خارجی توسط ایران است.

* اعلام خرید سهام پالایشگاههای خارجی توسط معاون وزیر نفت  

در دولت یازدهم یعنی زمانی که معاهده برجام روی کاغذ اجرا می شد اولین بار عباس کاظمی مدیرعامل وقت شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی در نمایشگاه بین المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی بود که از خرید سهام برخی از پالایشگاه های خارجی توسط بخش خصوصی ایران و با حمایت بخش دولتی خبر داد.

کاظمی گفت: " مذاکراتی با ۶ کشور مالزی، اندونزی، آفریقای جنوبی، سیرالئون، برزیل و هند برای مشارکت در ساخت و خرید سهام پالایشگاه‌های نفت خام انجام شده که برخی از این مذاکرات جدی‌تر دنبال می‌شود."

وی بعد ها در یک نشست خبری تصریح کرد:" ایران با مالزی در ساخت یک پالایشگاه نفت با ظرفیت پالایش روزانه ۲۵۰ هزار بشکه با ۳۰درصد سهام، مشارکت دارد و  هم چنین قرار است ایران در ۴۰درصد سهام یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای در اندونزی نیز مشارکت داشته باشد."

بعد از اعلام این خبر یک مقام آگاه گفت: جدای از موضوع خرید سهام پالایشگاه توسط ایران در مالزی و اندونزی مدت‌ها قبل برزیل نیز اعلام کرده بود تمایل دارد با ایران برای ساخت یک پالایشگاه همکاری کند. به‌طوری که با ساخت پالایشگاه نفت خامی به نام ماریان برزیل اقدام به پالایش نفت خام سنگین ایران در این کشور کند.

در آن زمان که این خبر منتشر شده بود ایران روزانه بیش از 2.5 میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی صادر می‌کرد و این میزان قرار بود به مرور در طول دوره اجرای برنامه ششم توسعه نیز بیشتر شود.

* علی کاردر: رقابت ایران و عربستان برای خرید سهام پالایشگاه های خارجی 

علی کاردر مدیرعامل بازنشسته شرکت ملی نفت ایران در یکی از آخرین مصاحبه های خود در جمع خبرنگاران گفته بود: "چند بار برای خرید پالایشگاه اقدام کرده‌ایم و طبق محاسبات انجام شده، هزینه خرید پالایشگاه مدرن و خوب برای هر بشکه ۲۰ هزار دلار است. بهترین کشورها برای خرید پالایشگاه، هند و چین هستند که مصرف آن‌ها رو به رشد است. رقابت در این زمینه بین ایران، عربستان، قطر و عراق بسیار سنگین است."

*یک منبع آگاه: در خرید سهام پالایشگاه های خارجی موفق نبودیم

اکنون که تحریم های نفتی توسط ایالات متحده آمریکا آغاز شده است باید پرسید آیا این سیاست که در راستای اقتصاد مقاومتی نیز بوده است اجرایی شد یا خیر؟

برای پاسخ به این سوال با یک منبع آگاه در وزارت امور خارجه ایران گفت‌وگو کردیم که وی در پاسخ به این سوال گفت: پیش از آغاز تحریم های نفتی علیه ایران این موضوع را در دستور کار قرار داده بودیم و مذاکرات جدی را نیز با برخی از کشورها انجام دادیم اما نتوانستیم در این زمینه موفق عمل کنیم و اکنون نیز شرایط به گونه ای است که نمی توان این سیاست را دنبال کرد.

صحبت های این منبع مطلع نشان می دهد به هردلیل این سیاست که برخی کارشناسان اعتقاد دارند امروز می توانست راه گشای فروش نفت ایران در دوران تحریم باشد با موفقیت روبه رو نبوده است.

*روایت عجیب خسروجردی از خرید سهام پالایشگاه های آفریقایی

حسن خسروجردی که اواخر آبان ماه در دانشگاه تهران در خصوص تشکیل بورس نفت سخن می گفت در بخشی از صحبتهایش به بیان خاطره ای در خصوص خرید سهام پالایشگاه های آفریقایی پرداخت که در اینجا خوب است دوباره مروری به این صحبتها کنیم. وی گفت:"من در اتاق بازرگانی مسئول اتاق ایران و آفریقا هستم؛ جالب است بدانید که اکثر پالایشگاه‌‌های آفریقایی شبیه پالایشگاه‌های ایران است و حدود 40 درصد فراورده سنگین که ارزش آن از نفت خام کمتر است تولید می‌کنند و به همین دلیل آنها حدود 8 پالایشگاه را که این شرایط را داشتند تعطیل کردند.

وی افزود: من به وزارت نفت رفتم و با مسئولان صنعت نفت صحبت کردم که با هزینه 30 تا 35 میلیون دلار می‌توان تاورهای این پالایشگا‌ه‌ها را تغییر داد و تولید فرآورده سنگین را به 6 درصد کاهش داد که اگر این کار را انجام می‌دادیم و این 8 پالایشگاه را همانجا در آفریقا در اختیار می‌گرفتیم امروز نگران تحریم‌های صنعت نفت نبودیم؛ اما جالب است بدانید مسئولان وزارت نفت به من گفتند ما پولی بابت این کار نداریم اگر می‌خواهی خودت سرمایه بیاور و هیچ کدام حاضر نشدند که این کار را انجام دهند و اگر هم الان بخواهیم وارد این قضیه شویم ما را شناسایی می‌کنند و جلوی فعالیت ما را می‌گیرند."

*سیاست مرسوم خرید سهام پالایشگاه های خارجی 

در حال حاضر این کار توسط بسیاری از شرکت‌های پالایشی بزرگ در دنیا در حال انجام است و حتی کشور آمریکا نیز در مناطق مختلف آمریکای جنوبی دست به چنین کاری زده است تا با این کار مصرف‌کنندگان این کشورها را به فرآورده‌های نفتی تولیدی خود وابسته کنند.

بررسی‌های صورت گرفته نیز نشان می‌دهد عربستانی‌ها نیز به‌دنبال تغییر سیاست‌های صادراتی خود هستند و قصد دارند در کشورهای جنوب شرقی آسیا با خرید پالایشگاه‌های نفت صادرات فرآورده نفتی خود را به جای نفت خام  افزایش دهند. به طوری که عربستان در رقابت با دیگر کشورها برای به دست آوردن سهم بیشتر ازبازار نفت خرید پالایشگاه‌های نفت را در دستور کار قرارداده و خرید ۶۵ درصد سهام سومین پالایشگاه بزرگ کره جنوبی همسو با این سیاست انجام شده است.

همچنین شرکت «روس نفت» روسیه و یکی از شرکای آن یعنی «گروه ترافیگورا» قرارداد خرید پالایشگاه «اسار اویل» هند را به ارزش ۱۲ میلیارد دلار و ۹۰۰ میلیون دلار با طرف هندی نهایی کرده است. این خرید روس نفت باعث می شود تا بزرگ ترین تولید کننده نفت روسیه به مرکز تقاضای جهانی در آسیا دسترسی بیشتری داشته باشد.

*احتمال مصادره این پالایشگاه ها توسط آمریکا

البته برخی از کارشناسان مخالف خرید سهام پالایشگاه خارجی توسط ایران بخصوص در شرایط فعلی هستند. محمد رضا اکبری، مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیل‌گران انرژی درباره این موضوع گفت: به صورت کلی، خرید سهام پالایشگاه های خارجی به عنوان یک گزینه می توانست در دوران تحریم مورد استفاده قرار گیرد اما به دلیل شرایط سیاسی و ادعاهای مالی که از سوی امریکا بر علیه کشورمان در دادگاه های بین المللی مطرح شده است  و نهایتا منجر به صدور احکامی بر علیه ایران شده است، این کشور می تواند این پالایشگاه ها را نیز به عنوان بخشی از دارایی های ایران به تملک خود درآورد.

وی ادامه داد: به همین دلیل، در این شرایط نمی توان به دنبال اجرای این سیاست بود هرچند اگر می توانستیم روی کشورهایی که می توانند در مقابل تحریم ها و این سیاست های امریکا مقاومت کنند می توانستیم روی این گزینه حساب باز کنیم. البته باید دانست که قطعا بعدها این کشورها نیز از ایران تقاضاهایی خواهند داشت.

این کارشناس انرژی تصریح کرد: اگر غیر از ترامپ شخص دیگری در حکومت آمریکا قرار می گرفت که کمی سیاست هایش معتدل تر بود شاید می توانستیم این کار را انجام دهیم آنهم فقط در کشورهای قدرتمند که توان مقابله با سیاست های تحریمی آمریکا را داشته باشند

اکبری تاکید کرد: در هر صورت، بهترین گزینه ساخت پالایشگاه در داخل کشور است که دردسرهای بعدی را نخواهد داشت.

در هر صورت، اگر مسئولان صنعت نفت ایران به دنبال احداث پالایشگاه در داخل کشور بودند یا  سهام پالایشگاه های کشورهای قدرتمندی که توان و اراده مقابله با تحریم های آمریکا را دارند، خریداری کرده بودند، امروز کمتر نگران کاهش فروش نفت ایران به دلیل اجرای این تحریم‌ها بودیم و میزان اثرگذاری این تحریم ها به شدت کاهش می یافت .