۶ شرط استفاده از یارانه شبه نقد به جای یارانه نقدی

به گزارش می‌متالز، یارانه شبه نقدی یعنی یارانه‌ای که به صورت کالا و خدمات یا پرداخت نقدی برای استفاده روی آن کالا و خدمات در اختیار افراد قرار می‌گیرد. این یارانه به صورت گسترده در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد، به نحوی که در میان کشور‌های سازمان همکاری و توسعه اقتصادی به صورت میانگین حدود ۶% از مخارج عمومی بر این نوع یارانه است.

در ادامه این گزارش تصریح شده: علت اصلی استفاده از یارانه شبه نقدی این است که دولت می‌خواهد مردم را به مصرف یک کالا یا خدمت خاص ترغیب کند، درحالی که اگر مبلغ معادل آن به صورت نقدی پرداخت می‌شد، فرد کالای دیگری را برای مصرف انتخاب می‌کرد. برای مثال، مقدار پول نقدی که معادل هزینه یارانه شیر مدرسه است، مبلغ چشمگیری نیست و اگر به صورت مستقیم به پدر خانواده پرداخت شود، به احتمال زیاد تفاوتی در سبد غذایی کودک ایجاد نخواهد کرد. درحالی که دولت با ارائه شیر به صورت یارانه شبه نقدی از بهبود تغذیه کودک اطمینان حاصل می‌کند. با این مقدمه، نکته حائز اهمیت در ارائه یارانه شبه نقد این است که فرد نتواند آن را به نحو دیگر استفاده کند، بنابراین باید فروش مجدد کالای یارانه‌ای یا معاوضه کارت اعتباری یارانه‌ای با پول نقد بسیار دشوار باشد.

در بخش دیگری از این گزارش آمده: متداول‌ترین یارانه‌های شبه نقدی ارائه شده در جهان عبارتند از: یارانه مسکن، سلامت، آموزش، تغذیه، نگهداری کودکان و بهبود فضای بازار کار. در این گزارش، نظام این یارانه‌ها در کشور آمریکا بررسی شده است. با توجه به اینکه حمایت‌های بازار کار در آمریکا عمق چندانی ندارند، این حمایت‌ها در کشور‌های دیگر نیز بررسی شدند.

در این گزارش بیان شده: حمایت‌های مربوط به بازار کار به چند صورت در جهان ارائه می‌شود: ایجاد انگیزه در کارفرما برای نگه داشتن کارگر، ایجاد انگیزه برای جذب کارگر جدید، ایجاد انگیزه برای کارجویی و ماندن در کار، افزایش سرمایه انسانی کارگر و بهبود جورسازی کارگر (مثلاً از طریق افزایش کارایی مراکز کاریابی) و کارفرما (از طریق گسترش مراکز کاریابی).

در این گزارش تصریح شده: بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد یارانه شبه نقدی کارکرد‌های مشخصی دارد و در صورتی که به درستی استفاده شود، می‌تواند بسیار مفید باشد، اما در صورتی که شرایط استفاده از آن رعایت نشوند مضر است. درواقع اجرای یارانه شبه نقدی نسبت به یارانه نقدی مشکلات بیشتری دارد بنابراین تنها در صورتی باید از آن استفاده کرد که از یک سو اجرا با دقت و کیفیت مناسب انجام شود و از سوی دیگر مزایای استفاده از یارانه شبه نقدی بسیار بیشتر از یارانه نقدی باشد. برای مثال در صورتی که یارانه به صورت سبد کالا ارائه شود عموماً زمینه ایجاد فساد از سوی مجری می‌شود.

شرایطی که در آن استفاده از یارانه شبه نقد بر یارانه نقد مزیت دارند، عبارتند از:

۱. زمانی که دولت بخواهد به دلایلی، مصرف یک کالا یا خدمت خاص را به افراد تحمیل کند (مانند شیر برای دانش آموزان)
۲. تفکیک فقرا از اغنیا با ارائه یارانه به شکل کالایی که فقط برای یک قشر جذاب است (مانند خانه کوچک)
۳. سوق دادن افراد به سوی رفتار‌های سازنده (مثلاً با ارائه آموزش یارانه‌ای انگیزه فرد برای ادامه تحصیل افزایش می‌یابد)
۴. ایجاد تغییر در بازار یک کالا (مثلاً ارائه مسکن یارانه‌ای می‌تواند موجب کاهش قیمت مسکن در کل بازار شود)
۵. مدیریت شکست بازار (مثلاً در مورد خدمات سلامت، سیستم بازاری می‌تواند فشار زیادی بر مردم وارد کند و یک راه حل، ارائه خدمات سلامت ازسوی دولت به شکل یارانه شبه نقد است)
۶. برخی شرایط خاص که استفاده از یارانه نقدی، مشکلات اجرایی ایجاد می‌کند.

منبع: شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران (ایبنا)