تحریم دوباره پتروشیمی ایران؛ یک نمایش پرهیاهو

به گزارش می‌متالز، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (OFAC) پنجشنبه گذشته اعلام کرد که شبکه‌ای از تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی ایران و همچنین شرکت‌های صوری مستقر در جمهوری خلق چین و امارات عربی متحده که حامی شرکت پتروشیمی تریلیانس و شرکت بازرگانی پتروشیمی ایران هستند را در فهرست تحریم قرار داده است. بر اساس آنچه مقامات امریکایی ادعا کرده‌اند، این دو شرکت در فروش محصولات پتروشیمی ایران در خارج از این کشور نقش اساسی دارند. بر اساس اعلام وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم‌های جدید شامل شرکت‌های پتروشیمی ایران از جمله مارون، خارک و فن‌آوران ایران هم می‌شود. بر این اساس دو شخص حقیقی و ۹ شرکت با ادعای فروش محصولات پتروشیمی ایران تحریم شده‌اند.

این خبر در برخی رسانه‌ها به شکلی انتشار یافت که گویا اتفاق بسیار بدی برای صنعت پتروشیمی ایران افتاده و گمانه‌های درباره کاهش سود شرکت‌های پتروشیمی هم مطرح شد که اثر خود را در صف فروش برخی سهام گروه شیمیایی نشان داد.

اما مروری بر تحریم‌های قبلی علیه صنعت پتروشیمی ایران و مقایسه آن با تحریم‌های جدید نشان می‌دهد عملاً اتفاق خاصی در این حوزه رخ نداده و این صنعت در برابر تحریم‌هایی به‌مراتب سنگین‌تر دوام آورده و ارز‌های صادراتی خود را هم وارد کرده است به‌این‌ترتیب تحریم‌های اخیر در مقایسه با آن، چندان جدی به نظر نمی‌رسند.

سابقه تحریم پتروشیمی

تحریم پتروشیمی سابقه‌ای طولانی دارد؛ در یکی از نخستین تحریم‌های این حوزه، خردادماه ۹۲ آمریکا ۸ شرکت پتروشیمی را تحریم کرد تا به‌زعم خود منبع گسترده‌ای از درآمد‌های خارجی ایران پس از نفت را هدف قرار دهد.

همچنین آبان‌ماه ۹۷ آمریکا اعلام کرد دور جدید تحریم‌های خود را ذیل ایده کلی "فشار حداکثری" علیه ایران آغاز کرده که در آن تحریم‌ها نام ۱۵ شرکت پتروشیمی از جمله شرکت ملی پتروشیمی ایران به چشم می‌خورد.

علاوه بر این دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا در خردادماه ۱۳۹۸ طی بیانیه‌ای اعلام کرد که ایالات متحده آمریکا «شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس» و ۳۹ زیرمجموعه و نمایندگی‌های فروش آن در خارج از ایران را در فهرست سیاه قرار داده است.

اصرار بر تحریم‌های قبلی

جالب است که آمریکا در تحریم‌های اخیر باز هم سراغ همان شرکت‌های قبلی رفته و پس از تحریم نهاد‌هایی که به ادعای او با شرکت پتروشیمی تریلیانس همکاری داشته‌اند، این بار خود شرکت اصلی را تحریم کرده است.

دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا سپتامبر ۲۰۲۰ (شهریور ۹۹) ۶ نهاد را به‌خاطر پشتیبانی و فعالیت‌های مرتبط با شرکت پتروشیمی تریلیانس که این نهاد در ژانویه ۲۰۲۰ (دی‌ماه ۹۸) توسط خزانه‌داری نام‌گذاری شده بود، لیست گذاری کرد. آمریکا آن زمان مدعی بود این ۶ نهاد که در ایران، امارات متحده عربی و چین قرار داشتند، از اقدامات مستمر تریلیانس در فروش محصولات پتروشیمی ایران شامل تلاش برای مخفی کردن یا پنهان کردن دخالت خود در قرارداد‌های فروش پتروشیمی ایران پشتیبانی کرده‌اند.

ارزآوری پتروشیمی با وجود تحریم‌ها

هرچند آمریکا ادعا می‌کند که تحریم‌های خود را با هدف فشار اقتصادی به ایران اعمال می‌کند و رسانه‌های جریان اصلی غرب نیز پیوست‌های رسانه‌ای برای پذیرش چنین نگاهی را تهیه می‌کنند، اما آمار و ارقام عملکردی صنعت پتروشیمی ایران نشان می‌دهد نه‌تن‌ها این صنعت ارزآوری خود را حفظ کرده که در مسیر توسعه نیز گام برداشته است.

بر اساس آمار موجود، در مجموع در سال‌های دوره دوم تحریم‌ها (۹۸ تا ۱۴۰۰)، پتروشیمی‌ها ۲۷ میلیارد دلار درآمد ارزی به سامانه نیما عرضه کردند که معادل ۸۲ درصد از کل درآمد‌های صادراتی آن‌ها است.

بر اساس پیش‌بینی صورت‌گرفته می‌بایست در سال ۱۴۰۰ چیزی حدود ۱۲ میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی در سامانه نیما عرضه می‌شد که این رقم قبل از پایان سال محقق شد و پتروشیمی‌ها تا پایان سال بالغ بر ۱۲.۵ میلیارد دلار در سامانه نیما عرضه کردند.

پتروشیمی‌ها در سال جاری هم پابه‌پای سایر صادرکنندگان ارزآوری داشته‌اند. به گفته علی صالح‌آبادی؛ رئیس‌کل بانک مرکزی، «از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا ۲۰ خردادماه، حدود ۸ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار ارز مربوط به صادرکنندگان غیرنفتی، نفتی و پتروشیمی در بازار حواله معامله صورت گرفته و این مبلغ تمام تقاضای بازار را پوشش داده است».

نمایش تحریمی

در همین رابطه احمد مهدوی؛ دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی گفت: تحریم اخیر در حقیقت یک نمایش است و هیچ اثری در روند تولید و صادرات پتروشیمی ندارد و شرکت‌های داخلی، روال کاری خود را ادامه می‌دهند. به بیان دیگر، این شرکت‌هایی که نام برده شده چه شرکت‌های داخلی و چه شرکت‌هایی که مدعی شده‌اند در خارج از کشور و در چین و امارات هستند، با این تحریم‌ها، هیچ تأثیر منفی در فرایند تولید و صادرات آن‌ها به وجود نخواهد آمد.

وی اظهار داشت: سال گذشته ۱۲.۵ میلیارد دلار فقط به سامانه نیما عرضه داشتیم و در مجموع ۱۴.۵ میلیارد دلار صادرات داشتیم و امسال هم قطعاً این رقم بیشتر خواهد بود. وی افزود: برآورد ما برای سال جاری در خصوص ارزآوری برای سامانه نیما، رقم حدود ۱۴ میلیارد دلار و در مجموع بالای ۱۵ میلیارد دلار است.

اعتراف به شکست "فشار حداکثری"

سیاست آمریکا در همه دهه‌های گذشته اعمال تحریم علیه کشورمان بوده است. در دوره اوباما "تحریم‌های فلج‌کننده" را در پیش گرفتند که به نتیجه دلخواهشان نرسید. در دوره ترامپ نیز "فشار حداکثری" وارد کردند که به گفته مسوولان آمریکایی شکست خورد.

مردادماه پارسال بود که رابرت مالی؛ نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در گفت‌وگویی با شبکه ام. اس. ان. بی. سی به شکست سیاست فشار حداکثری اذعان کرد و گفت: «کارزار فشار حداکثری ترامپ علیه ایران که به طرز بدی شکست خورد و به منافع آمریکا هم آسیب زد». بهمن‌ماه همان سال ند پرایس؛ سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، کارزار فشار حداکثری دولت ترامپ علیه جمهوری اسلامی ایران را یک شکست فاحش توصیف کرد.

همین چند روز قبل نیز اندیشکده شورای آتلانتیک در جدیدترین گزارش خود اعلام کرد که مفهوم «فشار حداکثری» دوران ترامپ، در دنیایی که کمبود نفت وجود دارد و دولت‌ها به دنبال دورزدن تحریم‌ها هستند دیگر هیچ کاربردی ندارد.

سردرگمی آمریکایی‌ها

اعلام تحریم‌های جدید در مدت کوتاهی پس از صدور قطعنامه غربی‌ها علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد آمریکایی‌ها همچنان خود را محتاج به مذاکرات برجامی می‌بینند و حاضر نیستند مرگ برجام را اعلام کنند، اما از سوی دیگر برنامه مؤثری هم ندارند و فعلاً تلاش می‌کنند با اعمال فشار‌های بیشتر بدون دادن امتیاز، ایران را از خواسته‌های خود منصرف کنند.

کمیته روابط خارجی سنای آمریکا روز چهارشنبه به وقت محلی نشستی پشت در‌های بسته با نمایندگان دولت بایدن از جمله رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران تشکیل داد تا طرح به‌اصطلاح ب آن را در قبال ایران و مذاکرات وین بداند، اما سناتور‌ها پس از این نشست اذعان کردند که دستان کاخ سفید خالی است.

خبرنگار آمریکایی رسانه جوئیش اینسایدر درباره این نشست گزارش داد: سناتور تندرو جمهوری‌خواه تد کروز، این نشست را "بسیار نگران‌کننده" خواند و درباره سیاست دولت بایدن در قبال ایران گفت: آن‌ها طرح ب ندارند، طرح الف هم ندارند، هیچ برنامه‌ای ندارند.

مصرف داخلی تحریم‌های آمریکا

تارنمای پولیتیکو نیز پس از این نشست در گزارشی اعلام کرد مقامات دولت بایدن در جلسه توجیهی محرمانه روز چهارشنبه به سناتور‌های آمریکایی اطمینان دادند که در صورت نیاز، آمریکا تحریم‌ها علیه ایران را تشدید خواهد کرد.

به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها خودشان هم به‌خوبی می‌دانند این تحریم‌ها بی‌فایده است؛ بنابراین یکی از وجوه تحریم‌های اخیر به دعوا‌های سیاسی درون حزبی آمریکا و کاربرد آن برای بستن دهان منتقدان بازمی‌گردد. ساکنان کاخ سفید به‌شدت تحت فشار افکار عمومی و سیاستمداران جمهوری‌خواه قرار دارند و تحریم‌های اخیر می‌تواند بهانه‌های برای نمایش فشار به ایران باشد.

منبع: شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران (ایبنا)