گام بلند مجتمع سرب و روی مهدی‌آباد در تکمیل زنجیره سرب و روی

به گزارش می‌متالز، حمیدرضا حمایت، مدیرعامل مجتمع سرب و روی مهدی‌آباد طی یادداشتی در اخبار فلزات نوشت:

صنعت سرب و روی ایران، علی‌رغم برخورداری از پتانسیل‌های قابل توجه، در حال حاضر با چالش‌هایی جدی در زمینه تامین مواد اولیه، خالی ماندن ظرفیت‌های ایجادشده و سرانه مصرف پایین مواجه است. به نظر می‌رسد که لازم است رویکرد جدی‌تری در زمینه توازن بیشتر این صنعت اتخاذ و به حلقه‌های بالادستی و حوزه اکتشاف و استخراج ذخایر توجه بیشتری شود. مجتمع معدنی سرب و روی و باریت مهدی‌آباد، بزرگ‌ترین معدن سرب و روی کشور محسوب می‌شود که در سال‌های اخیر عملکرد قابل توجهی در زمینه رشد تولید و فروش محصولات داشته است. هدف‌گذاری این شرکت، کمک به ارتقای جایگاه صنعت سرب و روی ایران در مقیاس جهانی است.

مجتمع معدنی سرب و روی و باریت مهدی‌آباد، یکی از بزرگ‌ترین معادن سرب و روی جهان و بزرگ‌ترین معدن سرب و روی کشور در آستانه افتتاح بزرگ‌ترین کارخانه فرآوری سرب و روی کشور قرار دارد. همچنین این مجتمع، فروش کلوخه سرب و روی جهت تامین خوراک کارخانجات هم‌جوار و همچنین ماده معدنی باریت را به عنوان ماده مورد استفاده در گل حفاری چاه‌های عمیق نفتی در برنامه فروش خود دارد که در سال گذشته موفق به ثبت رکورد جدید فروش مواد معدنی در تاریخ فعالیت خود شده است.

در حال حاضر پیشرفت فیزیکی فاز اول پروژه کارخانجات مهدی‌آباد با ظرفیت تولید ۲۰۰ هزار تن کنسانتره ۷۵ درصد است و در نیمه دوم سال جاری به بهره‌برداری خواهد رسید. با راه‌اندازی کارخانجات فراوری مهدی‌آباد، بیش از یک هزار نفر به طور مستقیم و چهار هزار نفر به صورت غیرمستقیم مشغول به کار خواهند شد.

بخش معادن و صنایع معدنی ایران از مزیت‌ها و ظرفیت‌های بالقوه قابل توجهی برای کمک به رشد اقتصادی و ایجاد شغل در اقتصاد ایران برخوردار است. با توجه به وجود ذخایر گسترده معدنی و با در نظر گرفتن پیوند‌های بسیار قوی و طولانی بین فعالیت‌های معدنی با طیف وسیعی از صنایع و خدمات کشور، توسعه معادن و صنایع معدنی می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در رشد اقتصادی و اشتغال ایفا کند و این بخش را به یکی از پیشران‌های اصلی رشد اقتصادی مبدل سازد.
‌
می‌توان گفت که میانگین سهم اقتصاد معدن نسبت به تولید ناخالص داخلی (GDP)، حدود یک درصد و سهم اقتصاد صنایع معدنی، حدود پنج درصد است. البته اشتباه محاسباتی در محاسبه این سهم از تولید ناخالص داخلی کشور شده است، زیرا زنجیره ارزش مواد معدنی به صورت پیوسته از معدن تا صنایع معدنی دیده می‌شود، اما در محاسبه، معدن و صنایع معدنی به صورت مجزا بررسی می‌شوند. از آنجایی که ارزش افزوده نهاده‌های معدنی در حلقه‌های بعدی این زنجیره محقق می‌شود، این سهم به ۵ تا ۶ درصد خواهد رسید. با این احتساب، با توجه به اینکه در سال‌های اخیر، سهم ارزش افزوده ایجادشده از فعالیت در بخش معادن سرب و روی کشور از ارزش افزوده کل تولیدات معدنی کشور حدود ۲ درصد بوده، سهم بخش معادن سرب و روی کشور از تولید ناخالص داخلی حدود ۰.۰۲ درصد و صنایع سرب و روی حدود ۰.۱ درصد است. به هر حال، تفسیر‌هایی متفاوت و بسیار از محاسبات مربوط به «GDP» بیان شده و این خود ناشی از ضعف سیستم و نبود سند راهبردی در این زمینه است.

چشم‌انداز صنعت سرب و روی

جمع ذخایر روی در دنیا، ۲۵۴ میلیون تن فلز محتوی است و ایران، با داشتن ۱۲.۵ میلیون تن فلز محتوی روی، ۵ درصد از کل ذخایر روی جهان را به خود اختصاص داده و از این حیث در رده ششم جهانی قرار گرفته است. همچنین جمع کل ذخایر سرب در دنیا، ۸۸ میلیون تن فلز محتوی است و ایران، با داشتن ۴.۲ میلیون تن و سهم ۴.۸ درصدی از ذخایر سرب جهان، در زمینه سرب نیز در رده ششم دنیا قرار دارد.

با این حال، به دلیل توسعه نامتوازن و نبود استراتژی و مشخص نبودن چشم‌انداز روشن در توسعه و استقرار صنایع سرب و روی ایران، این صنعت در کشور ما فاقد اهداف مشخص است. با توجه به ایجاد ظرفیت‌های جدید برای این صنعت، از جمله طرح‌های توسعه‌ای معدن سرب و روی مهدی‌آباد (بهره‌برداری از کارخانجات فرآوری سرب و روی مهدی‌آباد و اتمام ذخایر پرعیار انگوران و تجربه تلخ ایجاد صنایع سرب و روی بیش از ظرفیت مواد اولیه و نامتقارن در استان زنجان و نگرانی از اینکه مشابه آن برای معدن مهدی‌آباد پیش آید)، تدوین طرح جامع سرب و روی از اوایل سال ۱۳۹۷ با مدیریت سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (مجتمع سرب و روی مهدی‌آباد) در دستور کار قرار گرفت. امید است که با اجرای این طرح، رسیدن به اهداف عالی آن که توسعه پایدار همه‌جانبه این بخش و تولید محصولات رقابت‌پذیر در عرصه بین‌المللی است، با همکاری و هماهنگی تمام ذی‌نفعان محقق شود و متولیان صنعت سرب و روی کشور از این طرح در تهیه اسناد بالادستی و تنظیم برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت استفاده کنند تا ضمن تدوین برنامه‌های اجرایی و تخصیص منابع به اکتشاف و بهره‌برداری از منابع زیرزمینی، توسعه صنایع پایین‌دستی نیز مورد توجه قرار بگیرد.

گفتنی است که به منظور کمی‌سازی اهداف کلان صنعت سرب و روی برای افق سال ۱۴۲۰، اطلاعات و داده‌های مربوط به نرم‌های جهانی تجزیه‌وتحلیل شده و با در نظر گرفتن مقادیر متوسط مصرف سرانه و همچنین نسبت ذخایر به استخراج جهانی، افزایش حدود سه برابری سرانه مصرف روی و افزایش سه برابری تولید روی در افق سال ۱۴۲۰ هدف‌گذاری شده است. بر این اساس، تولید شمش روی از حدود ۲۰۰ هزار تن فعلی باید به بیش از ۶۰۰ هزار تن در افق چشم‌انداز افزایش یابد.

از آنجایی که صنعت سرب و صنعت روی وابسته به یکدیگر هستند، امکان تعریف چشم‌انداز و هدف‌گذاری در بخش سرب بدون توجه به اهداف تعریف شده در بخش روی مقدور و منطقی نیست. همچنین، با توجه به اینکه نسبت تولید شمش به ذخایر در بخش تولید سرب کشور متناسب با نرخ‌های جهانی است، چشم‌انداز تولید سرب از بخش معدن، تابعی از میزان تولید کانسنگ روی تعریف شده است.

از سوی دیگر، با توجه به اینکه میانگین سرانه مصرف سرب کشور طی پنج سال گذشته فاصله‌ای ناچیز با میانگین جهانی داشته و نیز نگرانی‌های زیست‌محیطی از تولید و مصرف سرب در جهان در حال افزایش است، هدف‌گذاری برای سرانه مصرف سرب بالاتر از سرانه مصرف جهانی در این بخش ضرورتی ندارد.

ظرفیت‌های خالی؛ چالش صنعت سرب و روی

مطابق آخرین آمار، مجموع ظرفیت برآوردشده تولید شمش روی در کشور حدود ۴۷۴ هزار تن و تولید واقعی آن حدود ۲۰۸ هزار تن گزارش شده است؛ بنابراین ۵۶ درصد از ظرفیت موجود تولید شمش روی کشور به تولید واقعی نرسیده است. همچنین ظرفیت موجود تولید شمش سرب کشور حدود یک میلیون تن برآورد شده که حدود ۱۸ درصد آن، معادل ۱۸۶ هزار تن، به تولید واقعی رسیده است.

برخی از دلایل استفاده نکردن از ظرفیت‌های موجود در این صنعت، کمبود ماده معدنی (خوراک کارخانجات)، عدم توسعه صنعت بازیافت و کاهش عیار خوراک ورودی کارخانجات است.

در این شرایط، راهکار‌های پیشنهادی برای بهبود وضعیت صنعت سرب و روی کشور به شرح زیر است:

•  تمرکز جدی بر حوزه اکتشافات سرب و روی
•  افزایش ظرفیت تولید معادن فعال و سرمایه‌گذاری به منظور راه‌اندازی معادن غیر فعال
•  تسهیل واردات مواد اولیه (ماده معدنی خام)
• جلوگیری از صدور مجوز تاسیس کارخانه جدید فرآوری به منظور جلوگیری از هدررفت سرمایه‌های ملی
•  بازیافت باطله‌های معدنی و پسماند کارخانجات فرآوری

چالش فعلی دیگر صنعت سرب و روی کشور، ورود منابع سولفیدی به بازار فرآوری است. عمده تکنولوژی کنونی صنعت سرب و روی کشور (حدود ۹۰ درصد) بر پایه خاک اکسیدی پرعیار انگوران طراحی شده است که با توجه به اتمام افت عیار این معدن و ورود کنسانتره سولفیدی کارخانجات فرآوری سرب و روی مهدی‌آباد در آینده نزدیک، این موضوع نیازمند تغییر جدی صنایع جهت استفاده از خوراک سولفیدی به جای خوراک اکسیدی است.

در کنار این امر، سرانه پایین مصرف روی، دیگر چالش بزرگ این صنعت در کشور محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد که لازم است رویکرد مناسبی در خصوص توسعه و ارتقای کیفیت محصولات صنایع پایین‌دستی صنعت سرب و روی کشور اتخاذ شود.

در این راستا، کمیته تدوین برنامه راهبردی توسعه صنعت سرب و روی کشور، مطالعات بازار تولید ورق‌های الکتروگالوانایز، باتری‌های زینک ایر، نانو اکسید روی و مواد شیمیایی و مشتقات مختلف ارزشمند قابل استحصال از عناصر سرب و روی همچون لیتوپون را در برنامه اقدامات سال جاری قرار داد. به نظر می‌رسد که لازم است تا زمان افزایش مصرف داخلی، به منظور حمایت از تولیدکنندگان و نیز ارزآوری به کشور، صادرات شمش تسهیل و از صدور بخشنامه‌های ممنوعیتی جلوگیری شود.

منبع: فلزات آنلاین