ردپای بحران اوکراین در تجارت دریایی

به گزارش می‌متالز، این عوامل همچنین در گران‌تر شدن و غیرقابل پیش‌بینی شدن فضای تجارت و کشتیرانی جهانی دخیل بوده‌اند. بسیاری از کشور‌ها مجبور شده اند به‌دنبال تامین کنندگان نفت، گاز و غلات در فواصل دورتری باشند، در نتیجه فواصل کشتیرانی و به‌دنبال آن زمان و هزینه افزایش یافته است. البته نمی‌توان تمام تحولات کشتیرانی جهان را به یک علت خاص مرتبط کرد. جنگ اوکراین درحال‌حاضر یکی از موضوعات اساسی اثرگذار بر حمل و نقل دریایی جهان است، اما چالش‌های دیگری، چون همه گیری کرونا، ازدحام در بنادر و تغییر به سمت سوخت‌های کم‌کربن نیز وجود دارند، با این‌وجود روشن است که اختلال‌ها و افزایش تقاضای حمل از تنش در اوکراین تا حد زیادی در افزایش هزینه‌های حمل ونقل دخیل هستند.

افزایش قیمت انرژی چالش‌های شرکت‌های کشتیرانی را افزایش داده است. روسیه یکی از صادرکنندگان بزرگ نفت و گاز جهان است، با این حال محدودیت‌ها و تغییر در الگو‌های تجارت ناشی از تنش اوکراین به افزایش تقاضای حمل منجر شده است. نرخ‌های روزانه برای تانکر‌های کوچک که در تجارت منطقه‌ای نفت در دریای‌سیاه، بالتیک و مناطق دریای مدیترانه کلیدی هستند، تا حد زیادی افزایش یافته است. از سوی دیگر، افزایش هزینه‌های انرژی به افزایش قیمت سوخت‌رسانی دریایی منجر شده و هزینه حمل‌ونقل را برای تمامی بخش‌های حمل دریایی افزایش داده است. تا پایان ماه می‌۲۰۲۲ میانگین قیمت جهانی برای نفت کوره بسیار کم گوگرد (VLSFO) به بیش از هزار دلار در هر تن رسیده، به‌طوری‌که ۶۴‌درصد نسبت به ابتدای سال افزایش داشته است. میانگین اضافه‌بهای سوخت که توسط خطوط کانتینری دریافت می‌شود نزدیک به ۵۰‌درصد از زمان شروع تنش افزایش یافته است.

افزایش قیمت غذا به‌دنبال حمل غلات کمتر

روسیه و اوکراین بازیگران برجسته‌ای در بازار محصولات غذایی و کشاورزی از جمله خوراک دام هستند. حدود ۵۳‌درصد تجارت‌جهانی روغن آفتابگردان و دانه‌های روغنی و ۲۷‌درصد تجارت گندم جهان متعلق به این دو کشور است. در مجموع ۳۶ کشور بیش از ۵۰‌درصد از گندم خود را از روسیه و اوکراین وارد می‌کنند. اوکراین در ۲۰۲۱ حدود ۵۰‌میلیون تن غلات صادر کرده است. قبل از تنش پیش‌بینی‌ها رشد ۳‌درصدی در صادرات دریایی غلات جهان را نشان می‌دادند، حالا، اما انتظار می‌رود صادرات دریایی غلات جهان در ۲۰۲۲ با ۸/ ۳‌درصد کاهش مواجه باشد. پیش‌بینی می‌شود محموله‌های جهانی کود و نهاده‌های آن مانند پتاس در ۲۰۲۲ تا ۷‌درصد کاهش یابد.

کاهش صادرات غلات از اوکراین تا حدی توسط افزایش حمل از سوی تامین کنندگان دیگر جبران شده است. به‌عنوان مثال انتظار می‌رود برزیل صادرات گندم و غلات سخت خود را در ۲۰۲۲ تا ۳۷‌درصد افزایش دهد و قرار است انگلستان، ایرلند‌شمالی و اتحادیه اروپا صادرات خود را در این دوره ۸‌درصد افزایش دهند. انتظار می‌رود صادرات دانه سویا نیز از سوی آرژانتین، برزیل و آمریکا افزایش یابد. در میان‌مدت می‌توان انتظار داشت که استرالیا، برزیل و آمریکا کاهش صادرات غلات به آمریکای‌شمالی و خاورمیانه را جبران کنند. با وجود کاهش کلی در حجم کالاها، تقاضای حمل برای کشور‌های واردکننده مواد غذایی احتمالا با افزایش روبه‌رو خواهد شد، چراکه بار‌های جایگزین از مناطق دورتری تامین می‌شوند. تغییر در الگو‌های تجارت غلات در توقف‌های بندری کشتی‌های فله خشک در دریای سیاه منعکس شده است.

بنادر دریای سیاه در حالت عادی بیش از ۹۰‌درصد از حمل ونقل دریایی خارجی اوکراین را سرویس می‌دادند، اما با تعلیق عملیات بندری، ارسال غلات به خارج از کشور به حمل از طریق مرز‌های غربی و از طریق ریل و بنادر کوچک رنی و ایزمائیل واقع در رودخانه دانوب، محدود شده است، اما این راه‌های جایگزین برای جبران ظرفیت ازدست‌رفته بنادر دریای سیاه اوکراین کافی نیستند. از زمان شروع عملیات نظامی روسیه توقف‌های هفتگی در بنادر اوکراین از ۶۰‌درصد به نزدیک صفر رسیده و در بنادر روسیه و ترکیه نیز تا حدی کاهش یافته است. در عین حال توقف کشتی‌های فله‌خشک با افزایش اندکی در بنادر بلغارستان و رومانی روبه‌رو بوده که نشان‌دهنده تغییر مسیر بخشی از تجارت از اوکراین است، با این‌وجود ظرفیت ذخیره سازی فعلی غلات مربوط به کشت سال‌گذشته است که منجر به ایجاد این نگرانی شده که کشت جدید نمی‌تواند ذخیره شود و بنابراین آسیب خواهد دید.

در فاصله زمانی فوریه تا می‌۲۰۲۲، شاخص بالتیک که یک معیار جهانی برای نرخ محموله‌های فله‌خشک است، تا ۵۹‌درصد افزایش یافت. این مساله می‌تواند به افزایش ۷/ ۳‌درصدی در قیمت مواد غذایی مصرفی در سطح جهان منجر شود. تقریبا نیمی از این افزایش به علت افزایش هزینه‌های حمل است که ناشی از نرخ‌های حمل بالاتر و فاصله‌های دورتر است. انتظار می‌رود اقتصاد‌های با درآمد متوسط رشد قیمت مواد غذایی را اندکی بیشتر تجربه کنند، چراکه واردات غذای آن‌ها بیش از متوسط جهانی آن به حمل ونقل فله‌خشک وابسته است. انتظار می‌رود اثر افزایش نرخ محموله‌های فله خشک بر اقتصاد‌های کم‌درآمد کمتر باشد، چراکه واردات غذای آن‌ها به‌جای مواد غذایی پایه بر غذا‌های فرآوری‌شده متمرکز است.

اختلال در حمل ونقل و زنجیره‌های ارزش

گرچه روسیه و اوکراین چندان عمیق در شبکه‌های حمل ونقل کانتینری جهان و زنجیره ارزش ادغام نشده اند، ولی تنش میان دو کشور و محدودیت‌های تجاری بر این بخش حمل ونقل نیز اثرگذار بوده است. کانتینربر‌ها ظرفیت حمل کشتی‌های اختصاص داده‌شده به روسیه را کاهش داده و عملیات در بنادر اوکراین را به حالت تعلیق درآورده اند. با بسته شدن بنادر و توقف خدمات کشتیرانی به روسیه و اوکراین، کشتی‌ها و کانتینر‌ها مجبور به تغییر مسیر شدند. محموله‌ها به مقصد روسیه و اوکراین در حال‌حاضر در بنادری از جمله هامبورگ، روتردام، کنستانتسا و استانبول انباشته شده اند. کشتیرانی‌ها با تاخیر مواجه هستند و می‌توان انتظار داشت با هزینه‌های معطلی بار در بنادر مواجه شوند. محموله‌های روسیه هم در بنادر معطل شده اند. این مساله بر فشار‌های ظرفیت انبار و ذخیره سازی می‌افزاید و هزینه‌ها را افزایش می‌دهد. شبیه سازی آنکتاد نشان می‌دهد که افزایش هزینه‌های حمل کانتینری در ۲۲-۲۰۲۱ به افزایش بیشتر در قیمت‌های مصرف کننده تا ۶/ ۱‌درصد در سطح جهان منجر می‌شود. این شبیه سازی همچنین نشان می‌دهد که سطح قیمت‌های وارداتی در نتیجه افزایش مستمر نرخ حمل به‌طور میانگین تا ۹/ ۱۱‌درصد افزایش خواهد داشت.

منبع: دنیای اقتصاد