صنعتی که از گرم تا سرد فولاد را می‌نوردد

محصول نهایی نورد، ورق یا میلگرد است و پس از اتمام تغییر شکل، محصول نهایی به‌وسیله دستگاه‌های برشی خط مانند قیچی و اره به طول مورد نظر برش داده شده و پس از عملیات تکمیلی و کنترل، بسته‌بندی شده و به انبار محصول حمل می‌شود. در تولید ورق از دو نوع فناوری مختلف استفاده می‌شود که به آنها نورد سرد و نورد گرم گفته می‌شود. البته مصارف ورق گرم و سرد با یکدیگر متفاوت است، البته هر اندازه از تولید ورق گرم به سمت ورق سرد پیش برویم با ارزش‌افزوده بیشتری همراه هستیم.

ورق سرد با ارزش‌افزوده بیشتر

در نورد گرم شمش پس از رسیدن به درجه حرارت مورد نظر (به‌طور معمول بالاتر از ۱۱۰۰ درجه سانتیگراد) در کوره‌های نورد از بین چند مجموعه غلتک در حال چرخش عبور کرده و با کاهش متوالی مقطع به شکل مورد نظر تبدیل می‌شود. در این‌باره محمود محمدی‌فشارکی، مدیر عملیات فولادسازی سبا عنوان کرد: در کل عملیات شکل‌دهی نورد گرم از عنوان آن مشخص است که در دمای بالا انجام می‌شود که ممکن است این دما به ۱۰۵۰ تا ۱۱۰۰ درجه سانتیگراد نیز برسد. وی افزود: اما نورد سرد در درجه محیط و با دمای ۲۵ درجه شکل‌دهی می‌شود. یک دسته محصولات نورد گرم به‌طور مستقیم پس از تولید به‌دست مشتری می‌رسند، مثلا برخی از لوله‌ها و مخازن یا صنایع پروفیل که با آن در و پنجره ساخته می‌شود، جزو این دسته به‌شمار می‌روند.
محمدی‌فشارکی در ادامه خاطرنشان کرد: ورق گرم با ورق‌هایی که ضخامت‌های آن ۲ تا ۳ میلیمتر است، ساخته می‌شود. اما در ورق سرد ضخامت ورق‌ها حداقل به ۳دهم تا ۷دهم میلیمتر می‌رسد. برای مثال بدنه خودرو با ورق‌های سرد و با ضخامت نازک ساخته می‌شود تا وزن خودرو نیز کمتر شود. وی با اشاره به سایر صنایعی که از ورق سرد استفاده می‌کنند، عنوان کرد: در صنایع غذایی و در قوطی‌سازی مواد غذایی مانند کمپوت‌ها و کنسروها از نورد سرد استفاده می‌شود. در مواد غذایی یک باکس نگهدارنده مواد غذایی تهیه می‌شود که باید فاسد نشود، از این‌رو در تهیه آنها از ورق‌های خاص با وزن کم استفاده می‌شود. مدیر عملیات فولادسازی سبا در ادامه تاکید کرد: در کشور ما درحال‌حاضر در فولادمبارکه و سایر فولادسازی‌ها نورد سرد تولید می‌شود، اما تولیدات آن در مقابل نورد گرم کمتر است. محمدی‌فشارکی در پاسخ به این پرسش که ارزش‌افزوده نورد سرد به چه میزان بیشتر از نورد گرم است، عنوان کرد: نورد سرد در حقیقت به گونه‌ای آخرین مرحله از فرآوری فولاد خام به‌شمار می‌رود و با ارزش‌افزوده بیشتری همراه است. نرخ نورد سرد به‌طور معمول ۱/۵ تا ۲ برابر نرخ نورد گرم است. اما دامنه کاربرد آن در داخل کشور محدودتر است. در مقابل مصرف داخلی ورق گرم بیشتر از ورق سرد است. برای مثال اگر حدود ۱۰میلیون تن مصرف ورق گرم است، در مقابل مصرف ورق سرد به حدود ۱/۵میلیون تن می‌رسد، چراکه دامنه کاربرد آن در داخل کشور تا حد زیادی محدود است.

به‌طور کلی کاربردهای نورد گرم عمومی‌تر است و در داخل کاربرد بیشتری دارد. وی با اشاره به این موضوع که مصرف ورق سرد در کشورهای توسعه‌یافته بیشتر است، عنوان کرد: به‌طور معمول در کشورهای پیشرفته مصرف ورق سرد بیشتر است.کشورهای پیشرفته نیاز خود به ورق گرم را برای انجام کارهای زیربنایی از طریق کشورهای در حال توسعه برطرف می‌کنند، چراکه دیگر کمتر شاهد ساخت ساختمان‌های عظیم یا پالایشگاه‌های بزرگ در کشورهای پیشرفته که نیاز بیشتری به ورق گرم دارند، هستیم. به عبارت دیگر این زیربناها را ایجاد کردند و درحال‌حاضر نیز به سمت تولیداتی با ورق سرد که ارزش‌افزوده بیشتری دارد، در حال حرکت هستند. مدیر عملیات فولادسازی سبا درباره صادرات انواع ورق در ایران عنوان کرد: بیشترین صادرات کشور بر ورق گرم متمرکز شده است، البته ورق سرد هم در مقیاس پایین صادر می‌شود. فولاد مبارکه و زیرمجموعه هلدینگ آن، هم ورق گرم و هم ورق سرد تولید می‌کند، اما صادرات آن بر ورق گرم متمرکز شده است. محمدی‌فشارکی ادامه داد: کشورهای همسایه چون عراق و افغانستان که در حال بازسازی زیربناهای خود هستند، از جمله واردکنندگان ورق گرم ایران به‌شمار می‌روند. البته از سوی دیگر کشورهای اروپایی از آنجا که سامانه‌های نورد گرم را به دلیل ایجاد آلودگی به کشورهای در حال توسعه انتقال داده‌اند، ورق مورد نیاز خود را از کشورهایی مانند ترکیه، چین و ایران خریداری می‌کنند.

ورق‌های روغنی تنها تامین‌کننده نیاز داخل

مصارف عمده ورق‌های گرم بیشتر عمومی و ورق‌های سرد به‌صورت تخصصی‌تر است. از این‌رو در کشور واردات ورق گرم بیش از ورق سرد است. در این‌باره مسعود محمدی، رئیس کنترل کیفی نورد سرد فولاد مبارکه اصفهان اظهار کرد: در فرآیند نورد گرم که در سامانه پیوسته ۷ قفسه‌ای انجام می‌شود، تختال و شمش با ضخامت ۲۰ سانتیمتر وارد آن می‌شود و البته خروجی آن متناسب با نیاز مشتری خواهد بود که ضخامت‌هایی از ۲ تا ۱۶ میلیمتر را شامل می‌شود. محمدی در ادامه عنوان کرد: اما در فرآیند نورد سرد، نورد در دمای محیط و در ۵ قفسه پیایی شکل‌دهی می‌شود که ضخامت‌های ۳ تا ۵ میلیمتر را به ضخامت‌های ۳دهم تا ۳ میلیمتر تبدیل می‌کند. وی در ادامه با اشاره به مصارف ورق‌های گرم و سرد عنوان کرد: به‌طور عمده ورق‌های گرم در لوله‌های نفت، گاز و پروفیل‌سازی کاربرد دارد، اما کاربرد محصولات نورد سرد به‌طور عمده در خودروسازی و لوازم خانگی است.

محمدی افزود: ورق فولادی نورد سرد ورق روغنی نیز نامیده می‌شود، زیرا به‌دلیل حفاظت و جلوگیری از زنگ‌زدگی روی آن روغن محافظ زده می‌شود تا زمانی‌که به‌دست مشتری می‌رسد از زنگ‌زدگی محافظت شود و به این دلیل به آن ورق روغنی نیز گفته می‌شود. رئیس کنترل کیفی نورد سرد فولاد مبارکه اصفهان درباره ویژگی‌های مکانیکی توضیح داد: ویژگی مکانیکی یعنی استحکام ورق تولیدی. برای مثال برای مشتریان صنعت خودرو ویژگی مکانیکی ورق‌ها اهمیت بیشتری دارد. محمدی در ادامه خاطرنشان کرد: مشتریانی که مصرف ورق گرم دارند کیفیت ظاهری برای آنها اهمیت ندارد و بیشتر بحث استحکام و ویژگی‌های مکانیکی برای آنها مهم است.رئیس کنترل کیفی نورد سرد فولاد مبارکه اصفهان در پاسخ به این پرسش که تولید ورق‌های گرم و سرد کدام اقتصادی‌تر است، اذعان کرد: اقتصادی بودن تولید ورق گرم یا سرد بسته به شرایط روز متفاوت است. البته از سمت نورد گرم به سمت سرد رفتن با ارزش‌افزوده بیشتری همراه خواهد بود. محمدی درباره میزان صادرات ورق گرم و سرد یادآور شد: محصولات سرد به‌طور ۱۰۰درصد صرف محصولات داخل می‌شود. اگر فروش داخلی کاهش یابد، به سمت صادرات روی خواهیم آورد. اما در زمینه صادرات ورق گرم به نسبت صادرات بیشتری می‌شود.