عبور از تحریم اقتصادی در سایه تاب‌آوری SMEها

به گزارش می متالز، مهندسان قرن نوزدهم میلادی، ساختارهای انعطاف‌پذیر و تاب‌آوری مانند پل‌ها و ساختمان‌هایی را بنا کردند که می‌توانستند پس از تاثیرات ناگهانی به حالت پیشین خود بازگردند. این امر منتج به تمرکز بر تاب‌آوری و قائل شدن تمایز میان تاب‌آوری اکوسیستمی و تاب‌آوری در فرآیندهای مهندسی شد. تاب‌آوری اکوسیستمی، ویژگی مهمی از اکوسیستم‌های پیچیده است که حول حالت پایداری، مانند شبکه‌های تاب‌آور مهندسی تکامل نمی‌یابند اما به حالت تعادل پویا می‌رسند، به این معنی که یک اختلال موثر ممکن است شبکه را به حالت پایدار جدیدی برساند. تفکر غالب درباره SMEها این است که اندازه آنها به دلیل کمبود منابع، آنها را آسیب‌پذیر می‌کند اما تحقیقات مبین آن است که اسنادی آماری دال بر اقدامات احتیاطی سنتی مانند حفاظت از ساختار به عنوان تضمینی برای بقای تجاری، وجود ندارد. دوم اینکه آنها متوجه شدند بیشتر شرکت‌ها پس از یک بحران موفق می‌شوند مگر شرکت‌هایی که ضعیف هستند. سوم، بیشتر صاحبان شرکت‌ها، ایده‌هایی درباره نحوه سازگاری با وضعیت جدید خود دارند. این مقوله به ما می‌گوید که SMEها حتی با وجود منابع انسانی بزرگ، در موقعیتی قرار دارند که بتوانند انعطاف‌پذیرتر و تاب‌آورتر شوند. بنگاه‌های کوچک می‌توانند نسبت به انواع بزرگ‌تر خود در مواردی چون بروکراسی کمتر، امکان اتخاذ تصمیم‌های سریع‌تر، ارتباطات سریع‌تر و فرآیندهای کوتاه‌تر از مزایای بیشتری بهره گیرند. واقعیت این است که SMEها باید نبود قطعیت و آسیب‌پذیری بیشتری را مدیریت کنند تا پس از پشت سر گذاشتن هر بحران، به انعطاف‌پذیری، تاب‌آوری و پاسخگویی بیشتر دست یابند، در حالی که استواری، استحکام یک شبکه یا سازمان را در از بین بردن یک شوک یا اغتشاش نشان می‌دهد. تاب‌آوری یک ویژگی از شبکه‌های پیچیده است که آنها را قادر به جذب و انطباق با بحران یا اغتشاش ناگهانی و تغییر غیرمنتظره می‌کند. هنگامی که یک اختلال غیرمنتظره رخ می‌دهد، مانند بلایای طبیعی که بر خدمت‌رسانی شبکه تاثیر می‌گذارد. تاب‌آوری به معنی بازگشت سریع شبکه به حالت عادی است، در حالی‌که عناصر کلیدی، در استواری، افزونگی در ذخایر یا وجود زنجیره تامین چندگانه و... است. طراحی یک شبکه واقعا تاب‌آور بسیار دشوار است چراکه به طور طبیعی باید از تعاملات اجزای تشکیل‌دهنده آن حاصل شود و تکامل یابد. یک شبکه تاب‌آور نه تنها تنش را جذب می‌کند بلکه از آن نیز سود می‌برد (یک دوز کم از یک سم ممکن است برای یک ارگانیسم مفید باشد، به همین دلیل باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود و در نتیجه بدن را در برابر دوز بیشتر مقاوم می‌کند). بنابراین تاب‌آوری بیش از حد موجب سقوط یک شبکه می‌شود اما حد کمتر آن به توقف و در طول زمان به ضعف می‌انجامد.
 SMEها درباره قابلیت انعطاف‌پذیری، چالش‌ها و همچنین مزایایی دارند اما دارای ظرفیت مناسبی برای پاسخ سریع، انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری هستند. با افزایش پیچیدگی و توالی رویدادهای غیرمنتظره (بحران)، ما نیاز به یک پاسخ مناسب به عنوان جایگزین برای سردرگمی داریم. راهکاری که در شرایط حساس کنونی، برای پشت سر نهادن تلاطم ناشی از بحرانی به نام تحریم، به ذهن نگارنده متبادر می‌شود این است که استواری در سطح کلان اقتصاد را با ساختاردهی مجدد SMEها و انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری در آنها فراهم کنیم. این امر نیازمند همت تمام بخش‌های دولتی در توانمندسازی بنگاه‌های کوچک و متوسط به عنوان بخش ۹۰ درصدی اقتصاد کشور است؛ بخشی که فعال‌سازی و ساختاردهی آن می‌تواند به واسطه تاثیرات اجتماعی بر اقتصاد اثر بگذارد و این امر به معنای مشارکت اجتماعی است به واسطه اینکه هر عضو عادی جامعه می‌تواند به دلیل مشغولیت یا مسئولیت در یک سازمان کوچک و متوسط با امید بیشتر به آینده و با انرژی بیشتر در مقابله با بحران، به عنوان یک رکن در تاب‌آوری اقتصاد کشور فعال باشد.

محمدحسین سادات‌حسینی خواجوئی / دانشجوی دکترای مدیریت صنعتی