قهر با قنات، میل به مهاجرت را در یزدی‌ها تقویت کرد

به گزارش می متالز، یزد تولیدکننده ۵۱ درصد سنگ آهن کشور و جزو ۲ استان برتر در زمینه تولید گلخانه‌ای با تولید ۳۴۸ هزار تن محصول مختلف است اما کم‌آبی معضل جدی این استان است و علاوه‌بر کاهش حجم تولید مواد معدنی و صادراتی، کم‌آبی، مردم این منطقه را زیر فشار قرار داده و باعث شده است عده زیادی از آنها مهاجرت کنند.
ساکنان این استان برای جبران کم‌آبی، اقدام به برداشت آب‌های زیرزمینی می‌کنند که سبب فرونشست زمین در مناطق مختلف این استان شده است چراکه فرونشست زمین به‌دلیل برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی رخ می‌دهد. به‌عبارت دیگر زمانی‌که برداشت آب بیشتر از تغذیه سفره‌ها باشد فرونشست رخ می‌دهد و این امر بسیار طبیعی است.

۴ دشت ممنوعه بحرانی

در همین زمینه، مدیر دفتر حفاظت آب منطقه‌ای یزد، وجود عوامل طبیعی چون فرونشست و شکافت‌های دشت یزد، اردکان و ابرکوه را از مهم‌ترین تاثیرات کاهش سطح آب‌های زیرزمین عنوان کرد و گفت: هر چند کم آبی، بی‌آبی نیست اما بهایی دارد که ممکن است ناچار به مهاجرت شویم به ویژه اگر این رخداد در مناطق مسکونی باشد.
به گزارش ایسنا، محمدرضا حکیمی در نشستی با بهره‌برداران تفت در روستای دهشیر با اشاره به برداشت بی‌رویه و تاثیر آن بر سفره‌های آب زیرزمینی اظهار کرد: خشکسالی‌های مکرر، کاهش بارندگی در هر سال به میزان ۱.۱ میلی‌لیتر و افزایش تبخیر هر سال به میزان ۵.۴ میلی لیتر منجر به آسیب رسیدن به منابع آب‌های زیرزمینی شده است.
 وی با بیان اینکه کمرنگ شدن نقش قنا‌ت‌‌ها و استفاده از چاه‌ها آسیب‌های زیادی به سفره‌های آب زیرزمینی رسانده، تصریح کرد: قنات‌ها که شبکه‌های تعادلی برای برداشت آب‌های زیرزمینی هستند متناسب با میزان این منابع آب تغییر آبدهی می‌دهند اما با روی کار آمدن چاه‌ها بدون هیچ محدودیتی برداشت آب انجام شده و منجر به افت سطح آب‌های زیرزمینی شده است.
این مقام مسئول با اشاره به اقدامات حفاظتی در راستای کنترل وضعیت آب‌های زیرزمینی گفت: هر چند اقدامات حفاظتی تاکنون منجر به کنترل پیامدهای زیاد شده اما درحال‌حاضر ۴ دشت ممنوعه بحرانی داریم و بقیه دشت‌ها نیز وضعیت بدی دارند که این مطلب گویای وضعیت نامطلوب شهرمان در زمینه آب است. از این رو نباید به دنبال کتمان حقیقت باشیم و همگی باید بدانیم که وضعیت شهرمان خوب نیست.
حکیمی با اشاره به ضرورت اقدامات حفاظتی در حفظ کشاورزی گفت: این مخالفت‌ها به منظور از بین بردن کشاورزی نیست چراکه اگر آب نباشد تاثیر آن برای نخستین بار حوزه کشاورزی را متضرر و نابود خواهد کرد و کشاورزان باید در راستای حفظ بنیان کشاورزی و حفظ منابع آبی کوشا باشند.
وی، خشکسالی را فرصتی برای هوشیاری و آگاهی از وضعیت شهرمان دانست و گفت: ابتدا باید خود را با شرایط سازگار کنیم و با اقداماتی نظیر افزایش بازدهی کشاورزی در حفظ منابع آبی بکوشیم.

پایین بودن کارآیی کشاورزی

این مسئول، پایین بودن کارآیی کشاورزی یزد را فاجعه‌ای در حوزه مصرف آب عنوان کرد و گفت: کارآیی کشاورزی در یزد ۴۰ درصد است، یعنی از هر ۱۰ لیتر آب مصرف شده در کشاورزی حدود ۶ لیتر هدر می‌رود.
وی، پایین آمدن کیفیت آب را معضل دیگری برای شهر عنوان کرد و گفت: همراستا با پایین آمدن سطح آب در منطقه دهشیر، کیفیت آب نیز در حال کاهش است و هر چند این مسئله با اقدامات حفاظتی کنترل می‌شود اما باید بدانیم که کیفیت نامطلوب نیز به خاک آسیب می‌زند و حتی شوری خاک را به همراه خواهد داشت.
حکیمی، طرح احیا و تعادل‌بخشی کشاورزی را راهکاری ارائه شده برای جلوگیری از کاهش هر چه بیشتر سطح آب کشاورزی دانست و گفت: در این طرح تلاش می‌شود در بازه ۵ ساله، از افت سطح آب جلوگیری شود و در بازه ۲۰ ساله نسبت به احیای منابع آب زیرزمینی تلاش خواهد شد.
وی با بیان اینکه ۸۰ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، گفت: برای اضافه برداشت‌ها، شیوه‌نامه جبران خسارت آب را داریم. جرایم بسیار سنگینی برای این دسته از متخلفان در نظر گرفته شده و به همین منظور دست‌کم ۴ بار در سال چاه‌ها بازدید و بررسی می‌شوند و اگر نسبت به پرداخت جرایم اقدامی نشود به‌وسیله مراجع قانونی وصول خواهد شد.
حکیمی در ادامه، نصب کنتور هوشمند را راهکار قابل توجه دیگری در راستای حفظ منابع آبی عنوان کرد و گفت: اگر تمام کشاورزان به کنتور هوشمند مجهز باشند خاموشی چاه نخواهیم داشت بلکه با شارژ کارت آب، هر کشاورز می‌تواند مصرف خود را کنترل کند و از سهم خود به بهترین نحوه بهره‌مند ‌شود.
وی، بهانه‌آوری برخی از کشاورزان برای کشت محصولاتی مانند گندم به عنوان محصول استراتژیکی را نیز رد کرد و گفت: امروز، آب، از این نوع محصولات نیز ارزنده‌تر است و کشاورزان باید بدانند گندم محصولی است که می‌توان آن را تامین کرد اما آب به راحتی قابل تامین نیست.
در این زمینه، شرکت آب منطقه‌ای استان یزد، وظیفه خطیری بر عهده دارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد در جلسه هم‌اندیشی با کارشناسان رسمی دادگستری، ضمن ابراز نگرانی از چگونگی تامین آب شرب مردم در بلندمدت گفت: استان یزد از لحاظ کمی و کیفی در منابع آبی دچار مشکل است.
محمدمهدی جوادیان‌زاده، برداشت از چاه‌های مجاز و حفر چاه‌های غیر مجاز با تجهیزات پیشرفته مینیاتوری را از مشکلات اصلی منابع آب استان عنوان کرد.
جوادیان‌زاده ضمن انتقاد از افزایش سطح زیر کشت در دشت‌های ممنوعه اضافه کرد: افزایش ۴ برابری سطح زیر کشت دشت بهادران به طور قانونی و با صدور پروانه بوده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد، رهاسازی پساب را یکی دیگر از مسائل پیش روی این شرکت، اعلام و اضافه کرد: ماده ۴۷ قانون توزیع عادلانه آب بر این موضوع تاکید دارد اما با وجود این قانون هنوز نتوانسته‌ایم از رهاسازی پساب جلوگیری کنیم.

سخن آخر

زمین یزد مبتلا به بیماری کم آبی است. شیوه استفاده مردم از آب باید تغییر کند و با آن کنار بیایند، مانند یک بیمار دیابتی که برای ادامه زندگی چاره‌ای جز کنار آمدن و سازگاری با بیماری خود را ندارد.
همچنین وضعیت ظاهری شهرهای استان باید مورد بازنگری قرار گیرد، به گونه‌ای که وقتی مسافری وارد شهر می‌شود احساس کند یزد واقعا کم آب است اما یزدی‌ها قدر آب را می‌دانند و آن را هدر نمی‌دهند.
آبی که در بخش‌های مختلف شهر و در صنعت و کشاورزی مصرف می‌شود برای استفاده بهتر و صرفه‌جویی بیشتر، نیاز به مدیریت جامع و منسجمی دارد که لازم است این مهم در دستور کار مسئولان استان قرار گیرد.
آنچه مسلم است اینکه کشاورزان آب را حلال مشکلات کشاورزی خود می‌دانند و تمایلی به کاهش مصارف آبی ندارند. اگر قرار باشد از تسهیلات مربوط به آبیاری تحت فشار استفاده کنند، سطح زیر کشت را افزایش می‌دهند که پیامد آن افزایش مصرف آب است یعنی یک دور تسلسل و رسیدن به نقطه ابتدایی ماجرای کمبود آب.
کشاورزان می‌توانند با انتخاب درست بین باغ، زراعت و کاشت درختان و گیاهان کم‌آبخواه، با کمک کارشناسان کشاورزی بدون افزایش سطح، تولید را بیشتر و در مصرف آب صرفه‌جویی کنند.
از طرف دیگر مسئولان مربوط، مکرر از ضرورت استفاده کشاورزان از سیستم آبیاری تحت فشار به منظور صرفه‌جویی در مصرف آب سخن می‌گویند اما کمتر اتفاق می‌افتد که نتایج این نوع آبیاری را به مردم گزارش دهند.
نکته حائز اهمیت در این زمینه، توجه به کیفیت آب در شبکه‌های نوین آبیاری است زیرا ممکن ‌است شوری آب و رسوب نمک پس از مدتی شبکه را دچار مشکل کند و باعث سرخوردگی و خروج کشاورز از شبکه آبیاری تحت فشار شود.