پیشنهاد تهیه اطلس فسیل‌شناسی منطقه طبس به عنوان بهشت زمین‌شناسی ایران

به گزارش ‌می‌متالز به نقل از روابط‌ عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، بر همین اساس، معاون وزیر صمت و رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ضمن تاکید بر اهمیت ژئوپارک‌ها در حفاظت از میراث زمین‌شناختی، طبیعی و فرهنگی سرزمین‌ها گفت: باید به نقش سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور در شناسایی و پتانسیل‌یابی ژئوسایت‌ها و ژئوپارک‌ها توجه بیشتر شود.

دکتر علیرضا شهیدی ضمن ارائه پیشنهاد تهیه اطلس فسیل‌شناسی منطقه طبس به عنوان بهشت زمین‌شناسی ایران، خاطرنشان کرد: طبس موزه فسیل و سنگواره است که بر همین اساس توجه اهمیت فسیل‌ها به عنوان یکی از میراث زمین‌شناختی مهم در شناخت تاریخچه زمین‌شناسی و تکامل زمین ضروری است.

وی با بیان این‌که طی سال‌های اخیر ژئوپارک طبس به عنوان دومین ژئوپارک جهانی معرفی می‌شود، تصریح کرد: این ژئوپارک پس از ژئوپارک قشم معرفی شده و به زودی ژئوپارک ارس نیز معرفی خواهد شد.

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور با اشاره به این‌که ژئوپارک‌های ایران از موقعیت جغرافیایی مناسبی برخوردار هستند، خاطرنشان کرد: در جنوب ایران ژئوپارک زیبای قشم، در بخش میانی ایران دومین ژئوپارک در منطقه طبس و در نهایت در بخش شمالی ایران ژئوپارک ارس را در اختیار داریم و می‌توان گفت در تمام عرض‌های جغرافیایی ایران ژئوپارک وجود دارد.

به گفته شهیدی پتانسیل ژئوپارک در ایران بسیار فراتر از ۳ عدد است و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور پتانسیل ۳۱ ژئوپارک در کشور را بررسی کرده است.

وی با بیان این‌که ژئوپارک‌ها دارای اهمیت خاص برای منطقه و هر کشور هستند افزود: ژئوپارک‌ها در بخش منابع طبیعی حرف زیادی برای گفتن دارد و همچنین در بخش توسعه پایدار اقتصادی بسیار مهم است و باعث ایجاد ثروت می‌شود و سرشار از درآمد‌های اقتصادی برای مردم محلی است و همچنین در موضوع حفاظت از فرهنگ و تاریخ و افزایش ارتقای فرهنگ و آگاهی عمومی تاثیرگذار است و در محدوده‌های ژئوپارک تحقیقات علمی خاص انجام می‌شود.

معاون وزیر صمت ضمن اشاره به تاریخچه مطالعات ژئوپارک در دنیا گفت: از سال ۲۰۰۰ کشور‌هایی مثل آلمان، فرانسه، اسپانیا و یونان برای اولین بار موضوع ژئوپارک را مطرح کردند و جذابیت این موضوع به قدری زیاد بود که پس از چهار سال حدود ۱۶ و ۱۷ ژئوپارک در اروپا و ۸ ژئوپارک در چین معرفی شد و شبکه جهانی ژئوپارک نیز از همان زمان شکل گرفت.

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور با بیان این‌که از سال ۲۰۱۵ ژئوپارک‌ها به صورت بین‌المللی بررسی شدند خاطرنشان کرد: این امر روز به روز هم در حال رشد و ارتقا است و از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۳ میلادی حدود ۱۹۵ ژئوپارک در ۴۸ کشور جهان معرفی شده که خوشبختانه در آسیا ایران با در اختیار داشتن ۳ ژئوپارک در رتبه نخست قرار دارد.

شهیدی در ادامه با بیان این‌که سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور از سال ۱۳۳۸ به تولید اطلاعات پایه مشغول است تصریح کرد: زمانی که موضوع ژئوپارک‌ها در کشور مطرح شد این سازمان گنجینه بسیار غنی از اطلاعات سطح‌الارضی از اطلاعات پدیده‌های زمین‌شناسی در اختیار داشت.

وی با تاکید بر این‌که بار‌ها سطح کشور را به لحاظ پدیده‌های زمین‌شناسی رصد کرده‌ایم افزود: در مقیاس یک‌دویست‌پنجاه هزارم یک بار کشور رصد شده و طی سال‌های بعد دقت مطالعات بیشتر شد و مقیاس یکصدهزارم تهیه شد و در حال حاضر هم در مقیاس یک‌پنجاه هزارم در حال تهیه است.

معاون وزیر صمت تاکید کرد: از سال ۱۴۰۰ تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی در مقیاس یک‌پنجاه هزارم با دقت بسیار بالا از استان خراسان جنوبی در قالب طرح تحول توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور آغاز شد و هم اکنون در دیگر استان‌های کشور در حال تهیه است.

رونمایی از تمبر ژئوپارک جهانی طبس و تقدیر از همراهان ژئوپارک

شایان ذکر است، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران پرسابقه‌ترین سازمان در منطقه خاورمیانه از دیدگاه بررسی‌‏های مربوط به میراث زمین‌شناختی بوده و نقش کلیدی و مهمی در سازماندهی و مدیریت مطالعات میراث زمین‌شناختی و ژئوپارک در کشور را بر عهده دارد و فعالیت‌های مربوط به شناسایی و معرفی پدیده‌های منحصربه‌فرد زمین‌شناختی و پتانسیل‌یابی ژئوپارک‌ها به‌صورت سامانمند و منسجم در این سازمان در حال انجام است. این سازمان در سال ۱۳۸۸ در اطلس توانمندی‌های ژئوپارک و ژئوتوریسم ایران پیشنهاد ۲۰ منطقه دارای پتانسیل برای راه‌اندازی ژئوپارک ملی و بین‌المللی آورده که این فهرست در سال ۱۳۹۶ به ۳۲ منطقه اولویت‌دار برای معرفی ژئوپارک‌های جهانی در ایران ارتقا یافت. طبس و ارس از جمله مناطقی بودند که برای اولین بار به عنوان مناطق دارای اولویت ژئوپارک جهانی از طریق سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور معرفی شدند.

گفتنی است؛ وظیفه "شناسایی، معرفی مناطق مستعد ژئوپارک در کشور و نظارت فنی بر مطالعات زمین‌شناسی و شناسایی، معرفی و ارزیابی ژئوسایت‌ها" بر عهده سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور است که بر همین اساس نظارت علمی و فنی بر مطالعات ژئوسایت‌ها و ارزیابی استاندار و اولویت‌بندی ژئوسایت‌ها در ژئوپارک طبس توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور انجام شده و همچنین انجام آموزش اصول و مفاهیم ژئوپارک و توانمندسازی مدارس در محدوده ژئوپارک طبس با همکاری بخش خصوصی در مقاطع مختلف تحصیلی در روستا‌های منطقه طبس صورت گرفت.

گفتنی است، ژئوپارک طبس معروف به بهشت زمین‌شناسی ایران، در شمال غربی استان خراسان جنوبی دارای تنوع بالایی از پدیده‌های کم‌نظیر زمین‌شناختی است. در این ژئوپارک، سیر تحولات کره زمین از بیش از ۵۴۰ میلیون سال پیش (پرکامبرین) تا حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش (اوایل کرتاسه) را بدون کمترین وقفه زمانی می‌توان مشاهده کرد، در حالی است که توالی‌های دوران اول زمین‌شناسی (پالئوزوئیک، ۵۴۰ تا ۲۵۰ میلیون سال پیش) آن در ایران و غرب آسیا بی‌نظیر است. این ژئوپارک ۳ بخش مرکزی، دیهوک و دستگردان را در بر می‌گیرد. مرتفع‌ترین نقطه ژئوپارک، کوه نایبند در جنوب آن و پست‌ترین نقاط نیز بخش‌های جنوبی پلایای طبس هستند.

پدیده‌های زیبایی نظیر کویر‌های گسترده، تپه‌های عظیم ماسه‌ای ریگ شُتران، صحرای زیبای طبس و پلایا‌ها با جاذبه‌های کم نظیر کویری و همچنین سرزمین آذرین پشته سیاه، دره‌های مشهور کال جنی، کال سردر و کال تفتو، چشمه‌های آبگرم، معادن نوین و کهن، ریخت‌های فرسایشی و زمین‌ساختی از میراث زمین‌شناختی ژئوپارک هستند.

ژئوپارک طبس علاوه بر پدیده‌های کم نظیر و گاه بی نظیر زمین‌شناختی و دارا بودن جایگاه مهم در زمین‌شناسی ایران، پتانسیل‌های زیست‌محیطی، تاریخی و فرهنگی فراوانی را نیز در خود جای داده است. انجام مطالعات تفصیلی و مستندسازی ژئوسایت ها، ارزیابی آن‌ها و محدوده یابی و پتانسیل یابی ژئوپارک (به عنوان اولین گام و اقدام اساسی و ضروری در راه اندازی یک ژئوپارک) در سازمان زمین شناسی با درخواست حاکمیت محلی شروع می‌شود. انجام برنامه‌های مدیریتی، فعالیت‌های تفسیری، آموزشی و حفاظتی و برنامه‌های توسعه اقتصادی جامعه محلی در ادامه توسط عوامل اجرایی ژئوپارک و با هماهنگی دستگاه‌های ذی‌ربط لحاظ صورت می‌گیرد.

اشاره به طبس به عنوان بهشت زمین‌شناسی ایران در بیانیه یونسکو

در بیانیه یونسکو درباره اهمیت ژئو پارک جهانی طبس می‌گوید: بسیاری از اندیشمندان از ۲۲ هزار و ۷۷۱ کیلومتر مربع کویر در شمال غربی استان خراسان جنوبی که این ژئوپارک در آن قرار دارد به عنوان «بهشت زمین‌شناسی ایران» یاد کرده‌اند. زیرا می‌توان سیر تکامل سیاره را از ابتدایی‌ترین بخش تاریخ زمین در ۴.۶ میلیارد سال پیش (پرکامبرین) تا کرتاسه اولیه در حدود ۱۴۵ میلیون سال پیش بدون کوچکترین وقفه دنبال کرد.

در این ژئوپارک، پناهگاه حیات وحش نایبندان، بزرگ‌ترین پناهگاه ایران، با مساحتی بالغ بر ۱.۵ میلیون هکتار و مهم‌ترین زیستگاه یوزپلنگ آسیایی است. ژئوپارک جهانی یونسکو طبس نیمی از زیستگاه جهانی گیاه بومی Ferula assa-foetida را فراهم می‌کند که به طور گسترده برای اهداف دارویی استفاده می‌شود. این منطقه در طول تاریخ به عنوان شاهراهی بوده است که جنوب و غرب را به شرق و شمال شرق ایران متصل می‌کند. در نتیجه، هم به خاطر میراث ارزشمند طبیعی و هم به دلیل میراث فرهنگی، اکوتوریست‌ها را به خود جذب می‌کند.

منبع: سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور