اهرم‌های قدرتمند برای سودآوری در بورس

به گزارش می متالز، اوراق اختیار معامله از جمله ابزار مشتقه سهام است. اوراق مشتقه به اوراقی گفته می‌شود که قیمت آن از قیمت سهام اصلی مشتق می‌شود. به بیان بهتر سهامی وابسته به سهام اصلی که نوسانات قیمتی آن وابسته به نوسانات قیمت سهم اصلی‌ست. ویژگی اوراق اختیار معامله، امکان اعمال یا عدم اعمال آن از سوی خریدار یا فروشنده ‌است. در ادامه مفهوم «اعمال» را ذکر خواهیم کرد.

اجزای اختیار معاملات

اوراق اختیار معامله از چند بخش تشکیل شده‌است:
قیمت اختیار، قیمت اعمال، تعداد هر سهم به ازای هر قرارداد و تاریخ سررسید.
تاریخ سررسید: تاریخی که برای اعمال هر قرارداد در تاریخ عرضه اختیار خرید و فروش مشخص می‌شود. از آنجایی که اوراق اختیار معامله در بورس تهران از نوع اروپایی‌ست، تاریخ سررسید یا اعمال برای هر قرارداد مشخص است و امکان اعمال آن تنها در تاریخ سررسید وجود دارد.

قیمت اعمال: قیمتی‌ست که خریدار اختیار خرید و فروش بسته به نوع آن در تاریخ سررسید تضمین اعمال آن را از فروشنده گرفته‌است.

قیمت اختیار: قیمتی‌ست که بابت خریدار اوراق اختیار بابت ادعای آتی آن پرداخت می‌کند و براساس عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود.

تعداد هر سهم به ازای هر قرارداد: نیز مفهومی قراردادی‌ست که در اطلاعیه عرضه نماد مشخص می‌شود. برای مثال هر قرارداد اختیار معامله معادل 10 هزار سهم.

ویژگی اختیار معاملات در بورس تهران

اوراق اختیار منتشر شده در بورس تهران را مانند سهام در مرحله ابتدایی فقط می‌توان خرید. (امکان فروش استقراضی اختیارهای معامله در حال حاضر وجود ندارد) بنابراین در شرایط فعلی تنها دو امکان خرید اختیار خرید و خرید اختیار فروش وجود دارد. البته خریداران اختیار‌های خرید و فروش قبل از سررسید می‌توانند با توجه نوسان قیمت اوراق اختیار، آن را در بازار به فروش برسانند و تنها برای اعمال اختیار نیازمند رسیدن به سررسید هستند. اما خریداران اختیار خرید در صورتی که در زیان معاملاتی در زمان سررسید قرار گرفته باشند، لزومی به اعمال یا تسویه قراردادهای خود ندارند و اسم اختیار نیز به همین علت به این قراردادها اطلاق می‌شود.

برای روشن‌تر شدن موضوع مثالی را ذکر می‌کنیم. برای مثال سهام بانک ملت در بورس تهران در روز جاری در حوالی قیمت 300 تومان در حال معامله شدن است. اختیارهای خرید و فروش سهام بانک ملت که به ترتیب با نمادهای «ضملت» و «طملت» در قیمت‌های اعمال مختلف در سررسید مشخص (سررسید آخرین اختیارهای معامله منتشر شده در این نماد 22 اردیبهشت سال 98 است) منتشر شده‌اند، در نمادهای مذکور قابل معامله هستند و قیمت آنها (قیمت اختیار) بر اساس قیمت سهم و عرضه و تقاضای بازار مشخص می‌شود.

به عنوان نمونه نماد «ضملت2005» اختیار خرید سهام بانک ملت در قیمت اعمال 260 تومان در تاریخ 22 اردیبهشت 98 است. این اوراق امروز در قیمت اختیار هر برگه 50 تومان معامله شد. تفسیر قیمت فوق برای خریداران «ضملت2005» در این قیمت این است که خریدار انتظار دارد سهم در تاریخ یاد شده قیمتی بالاتر از 310=50+260 تومان داشته باشد. یعنی خریدار اختیار خرید با پرداخت 50 تومان برای این نماد، اختیار خرید هر سهم بانک ملت در قیمت 260 تومان در تاریخ سررسید را دارد.
هرچه قیمت سهم پایین‌تر از 310 تومان بیاید، دارنده اختیار معامله زیان خواهد کرد. در صورتی که قیمت سهم در تاریخ سررسید مثلا 350 تومان باشد، خریدار اختیار خرید با اعمال آن به سودی 40 تومانی به ازای هر برگه سهم خواهد رسید. لازم به ذکر است معاملات اختیارها در بورس تهران به صورت قراردادی‌ست و اندازه هر قرارداد معادل 10 هزار سهم است و جزئیات هر عرضه در اطلاعیه عرضه اوراق مشتقه مشخص می‌شود.

گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌های کمتر

یک بار دیگر فرآیند طی شده را مرور می‌کنیم. شخصی 20 قرارداد «ضملت2005» در قیمت 50 تومان خریداری می‌کند و بابت آن 10 میلیون تومان پرداخت می‌کند در حالی‌که برای خرید عادی این تعداد سهم (20 قرارداد 10 هزار سهمی)  در قیمت فعلی 300 تومانی در بازار نیازمند نقدینگی 60 میلیون تومانی‌ست. با فرض اینکه قیمت هر سهم تا زمان سررسید به 350 تومان برسد، در زمان اعمال اختیارهای معامله، صاحب این تعداد اختیار خرید، سود 8 میلیون تومانی را کسب می‌کند. (80 درصد سود) حال اگر این فرد به جای خرید این تعداد از اختیار معامله، سهام بانک ملت را در حوالی قیمت 300 تومانی می‌خرید و در شرایط مشابه تا زمان سررسید در قیمت 350 تومان نگهداری می‌کرد، سودی معادل 10 میلیون تومان به دست می‌آورد. (16 درصد سود)

هرچند میزان سود کسب شده توسط دارنده سهام تغییر خاصی نداشته است اما با توجه به میزان سرمایه اولیه وارد شده، این نوع معامله برای سرمایه‌گذارانی که امید به ثبت قیمت‌های بالاتر دارند، گزینه جذاب‌تری به شمار می‌آید.

در شرایط ورود به زیان نیز شرایط به همین منوال است. اگر قیمت سهام در روز سررسید پایین‌تر از 260 تومان باشد، دارنده اختیار خرید لزومی به اعمال آن نمی‌بیند و زیانی معادل خرید اختیار خرید متحمل می‌شود. (20 قرارداد 10 هزار سهمی به قیمت هر سهم 50 تومان که معادل 10 میلیون تومان می‌شود) اگر قیمت سهم بین 260 تا 310 تومان باشد، دارنده اختیار خرید با اعمال اختیار خرید می‌تواند از زیان خود کم کند. برای مثال اگر قیمت سهم بانک ملت در روز سررسید 290 تومان باشد، خریدار اختیار خرید «ضملت2005» در آن زمان می‌تواند سهام خود را در قیمت 260 تومان از فروشنده اختیار (تضمین کننده تحویل سهم در قیمت اعمال و در تاریخ سررسید) خرید تحویل بگیرد و در بازار با قیمت 290 تومان به فروش برساند. ولی از آنجایی که به ازای هر اختیار خرید 50 تومان پرداخت کرده‌است، زیانی معادل 20 تومان (پرداخت 50 تومان به ازای هر سهم و سود 30 تومان بابت فاصله قیمت اعمال تعیین شده و قیمت روز هر سهم) به ازای هر سهم به خریدار اختیار خرید وارد می‌شود. به فرآیند تحویل سهم در تاریخ سررسید، تسویه فیزیکی گفته می‌شود. البته خریدار و فروشنده تنها می‌توانند مابه‌التفاوت این رقم را به یکدیگر پرداخت کنند. در وضعیت آخر که قیمت سهم در روز سررسید 290 تومان است، فروشنده اختیار خرید که در ابتدای خرید خریدار 10 میلیون تومان از وی پول گرفته‌است، 6 میلیون تومان (20 قرارداد 10 هزار سهمی به ازای هر سهم 30 تومان) به خریدار اختیار خرید پرداخت می‌کند و قرارداد تسویه می‌شود.

اختیار‌های فعال در بورس تهران

در حال حاضر به دلیل عدم آشنایی عموم اهالی بازار با ابزار مشتقه بورسی و نیاز به زیرساخت‌های بیشتر برای گسترش هرچه بیشتر بازار مشتقه، تنها در برخی سهام محدود بورسی شاهد عرضه اختیارهای معامله خرید و فروش هستیم و عمق این بازار بسیار کم است.

تنها نمادهای «فولاد» ، «فملی» ، «کگل» ، «شپنا» ، «وبملت» ، «شبندر» ، «پارسان» و «خودرو» در بورس تهران دارای نمادهای اختیار معامله خرید و فروش هستند که اختیارهای خرید با نمادهای «ضفلا» ، «ضملی» ، «ضگل» ، «ضشنا» ، «ضملت» ، «ضبدر» ، «ضسان» و «ضخود» و اختیارهای فروش با نمادهای «طفلا» ، «طملی» ، «طگل» ، «طشنا» ، «طملت» ، «طبدر» ، «طسان» و «طخود» با قیمت‌های اعمال متفاوت در سررسید خاص برای هر نماد منتشر شده‌ و در حال معامله‌اند.