آمایش سرزمین؛ شرط اصلی جذب سرمایه‌گذار معدنی

در این میان انتخاب و جانمایی درست برای اجرای پروژه‌های معدن و صنایع معدنی در بحث آمایش از مهم‌ترین مواردی است که باید مد نظر قرار گیرد. در واقع تعریف یک استراتژی کامل و بر اساس شرایط موجود برای این موضوع می‌تواند روند فعالیت‌های معدنی را تسریع بخشد. این درحالی است که معدن و صنایع معدنی یکی از مزیت‌های ایران به شمار می‌آید و می‌تواند کشور را در رسیدن به اهداف تعریف شده در اقتصاد مقاومتی کمک کند. بنابراین توجه به بحث آمایش سرزمین می‌تواند تا میزان قابل توجهی دولتمردان را به اهداف خود برساند.

اقدامات گسترده برای آمایش سرزمین

سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران به عنوان یک سازمان مادرتخصصی در حوزه معدن و صنایع معدنی، آمایش سرزمین را به عنوان یکی از فاکتورهای اصلی برای جذب سرمایه‌گذار می‌داند و اقدامات گسترده‌ای در این زمینه انجام داده است. رئیس هیات عامل ایمیدرو درباره آمایش سرزمین، تامین زیرساخت‌ها و اقدامات انجام شده از سوی این سازمان گفت: در حوزه معدن و صنایع معدنی، آمایش سرزمین که بخشی از آن مربوط به زیرساخت‌هاست از مسائل مهم به شمار می‌آید. در این میان یکی از مهم‌ترین مباحث مربوط به زیرساخت‌ها درباره راه‌آهن و مسیر حمل‌ونقل ریلی برای جابه‌جایی مواد معدنی است. مهدی کرباسیان با بیان این مطلب در ادامه گفت: در کنار مسائل مربوط به حمل‌ونقل مواد معدنی، بحث تامین آب، انرژی، توجه به مسائل زیست‌محیطی و جایگاه پروژه صنایع معدنی همچون فولادسازی‌ها، مس و.. است. خوشبختانه در طرح جامع فولاد که در سال ۹۲ آن را بروزسانی کردیم حوزه فولاد در این چارچوب در حال حرکت است و ما اعتقاد داریم صنایع آب‌بر باید در مکان‌هایی همچون خلیج‌فارس و دریای عمان ایجاد شوند. به گفته رئیس هیات عامل ایمیدرو، در بحث آمایش سرزمین، «قیمت تمام شده» موضوع بسیار مهمی است.

حال برای اینکه نرخ تمام شده محصولات معدنی کاهش یابد، لازم است ظرفیت واحدهای ما نیز اقتصادی باشد و واحدهای فولادسازی زیر ۵۰۰هزار تنی نداشته باشیم و به سمت فولادسازی‌های ۵ میلیون تن به بالا حرکت کنیم. (اکنون ظرفیت‌های ۲۰میلیون تنی در دنیا ایجاد شده‌اند.) وی در ادامه گفت: این کار باعث کاهش هزینه‌های تولید خواهد شد، کمترین مشکل زیست‌محیطی را به همراه خواهد داشت و مسائل و مشکلات مربوط به جابه‌جایی مواد معدنی کم می‌شود که در این باره جلسات بسیار خوبی داشتیم و با شرکت راه‌آهن تیم مشترکی تشکیل دادیم و ریل راه‌آهن به ویژه برای شرق کشور در حال پیگیری است. همچنین مسئله تامین آب مورد نیاز برای کارخانه‌های سنگان و آب به حوزه میانی کشور وجود دارد که خوشبختانه خط لوله آب برای شرکت‌های معدنی چادرملو، گل‌گهر و مس در حال انجام است. موضوع دیگر بحث آبرسانی از عمان به خراسان در شرق کشور است. در بحث راه‌آهن و زیر ساخت‌ها نیز اعتقاد داریم که ایران ضعف جدی دارد و باید برای رفع این مشکل حرکت کند. به گفته رئیس هیات عامل ایمیدرو خوشبختانه پروژه‌های خوبی در حوزه زیرساخت‌ها داریم که جزو اولویت‌های سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران است.

توجه به آمایش سرزمین

برای رسیدن به اهداف تعریف شده در بخش معدن تعریف استراتژی یکی از مهم‌ترین مسائل است که باید مد نظر مدیران و دست‌اندرکاران این بخش باشد. در این میان طرح آمایش سرزمین می‌تواند ساختار مناسبی برای فعالیت معدنکاران ایجاد کند. زیرا این طرح در صورتی که به درستی اجرایی شود منجر به استفاده صحیح از منابع معدنی در کشور خواهد شد. عضو هیات نمایندگان اتاق ایران، گفت: به طور قطع هیچ استراتژی، برنامه راهبردی و برنامه توسعه‌ای بدون نگاه به آمایش آن سرزمین به مقصد نمی‌رسد.به گفته محمدرضا بهرامن زمانی استراتژی قابل اجراست که به فرصت‌ها و تهدیدهای منطقه توجه شود؛ در ایران که هر کدام از مناطق و استان‌ها ویژگی و مشخصه خاصی دارد باید به آن ظرفیت‌ها و تهدیدها توجه شود؛ اما این کار نیاز به الزاماتی دارد. در این میان برای رهایی از هر ناکامی و توسعه‌نیافتگی باید دلایل آن به طور دقیق، علمی و کارشناسی بررسی شود؛ آوردن برنامه جدید بدون مطالعه دقیق و بدون توجه به آمایش سرزمین به نتیجه درستی نمی‌رسد.

رئیس هیات مدیره خانه معدن ایران در ادامه اظهار کرد: ما برای آمایش سرزمین و شناخت مناطق باید مطالعه جدی و کارشناسی داشته باشیم؛ زیرا نمی‌توان منطقه‌بندی، طرح‌ریزی و برنامه‌ریزی را بدون مطالعه انجام داد.بهرامن در تعریف آمایش سرزمین گفت: آمایش سرزمین به معنای بهره‌برداری بهینه از امکانات در راستای بهبود وضعیت مادی و معنوی و در قلمرو جغرافیایی خاص است. در این طرح مزیت‌های فضای طبیعی، اجتماعی و اقتصادی، ساماندهی و نظام‌بخشی می‌شود. این کار با هدف ایجاد رابطه منطقی بین توزیع جمعیت و انجام فعالیت‌ها در پهنه سرزمین با توجه به ویژگی‌های فضایی مناطق است.بهرامن ادامه داد: راهبردهای آمایش سرزمین براساس اولویت‌بندی‌ها، نقش‌پذیری و قابلیت‌سنجی هر یک از مناطق، محصولات مشخص مناسب برای هر منطقه را معین می‌کند. اگر برنامه‌ها در عمل به نتیجه مورد انتظار نرسیده، به دلیل نداشتن نگاهی مناسب به روش‌ها و اصول جغرافیایی کشور بوده است.
به گفته عضو هیات نمایندگان اتاق ایران، این خلأ هم در برنامه‌های توسعه اقتصادی و هم در برنامه توسعه بخش اجتماعی و فرهنگی دیده می‌شود. این در حالی است که معیارهای تصمیم‌گیری در ایران با الگوی مرکزـ پیرامونی انجام شده و بیشترین امکانات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در شهرهای بزرگ و به‌ویژه تهران متمرکز شده اما در مقابل به توسعه مناطق دیگر توجهی نشده است. در برنامه‌های توسعه در ایران می‌توان دریافت که به ابعاد جغرافیایی فرهنگ کم‌توجهی شده است. رئیس هیات مدیره خانه معدن ایران معتقد است برای اینکه طرح منطقه‌بندی به نتیجه مناسبی برسد، باید قبل از آن به آمایش سرزمین توجه شود و این موضوع نیاز به بررسی کارشناسی و همه‌جانبه دارد. باید در طرح‌های توسعه‌ای نگاه سرمایه‌گذاری و هزینه‌ای مشخص و برای یک دوره دیده شود. بدون آمایش سرزمین هیچ‌کدام از این طرح‌ها به نتیجه نمی‌رسد.