هوشمندسازی معادن یک ضرورت است/ پایگاه داده‌های هوشمند در اکتشاف و معادن فرآیند‌های ارتباطی را تسهیل، تصحیح و به‌روز می‌کند

به گزارش می‌متالز، رضا قاسمی، ضمن اشاره به مثالی ساده برای برای واضحتر شدن موضوع هوش مصنوعی افزود: یک صندوق ورودی ایمیل را در نظر بگیرید که قبلاً فقط یک رابط معمولی بود که می‌توانستیم در آن کار‌های بی‌اهمیت مانند خواندن، پاسخ دادن و حذف کردن را انجام دهیم، اما ایمیل‌ها امروزه صندوق‌های ورودی بسیار پیشرفته‌تری برای «هرزنامه»، «نامه‌های مهم»، «سایر» و... دارند و صندوق ورودی ما به طور خودکار تشخیص می‌دهد که آیا نامه‌ای اسپم است و آن را به پوشه مربوطه ارسال می‌کند و حتی تشخیص می‌دهند اگر چیزی نسبتاً مهم است، آن را به «نامه‌های مهم» ارسال کنند.

وی با بیان این‌که جهان کنونی همگام با سرعت فناوری ما در حال پیشرفت است، تصریح کرد: نیاز به یادگیری ماشین Machine learning به شدت در حال افزایش است و این نیاز باعث شده که به ارتقای روش‌های پیشرفته‌تر یادگیری ماشین کمک کند که یکی از این بخش‌های یادگیری ماشین یک تکنیک پرکاربرد به عنوان یادگیری عمیق Deep Learning است که نسخه پیشرفته‌تری از آن است.

قاسمی، با اشاره به این‌که هوش مصنوعی حدوداً از سال۱۹۷۰ پایه‌گذاری شد، ولی کاربرد گسترده آن از سال ۲۰۱۵ همه‌گیر شد، گفت: در معدنکاری هوشمند از ۴ کاربرد مختلف هوش مصنوعی شامل طبقه‌بندی، خوشه‌بندی، بهینه‌سازی و تخمین استفاده می‌شود که هر کدام کاربرد‌های خود را در علوم زیرمجموعه مختلف اکتشاف و استخراج معدن دارند.

وی درباره کاربرد‌های مختلف هوش مصنوعی در علوم زمین افزود: مطالعات هیدروژئولوژی، تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی، مطالعات زیست‌محیطی معادن، زلزله‌شناسی، شناسایی و پی‌جویی در اکتشاف، ژئوشیمی، ژئوفیزیک، دورسنجی، تلفیق و مدل‌سازی، حفاری، ایمنی معادن، طراحی ماشین‌آلات معدنی، فرآوری مواد معدنی، ذوب و ریخته‌گری، بهینه‌سازی عملکرد معادن، مبحث اتصال و کنترل از راه دور معدن و رصد عملیات که ایمنی و بهره‌وری را بالا می‌برد، حتی در حوزه فناوری محصولات و بازاریابی‌و... در این حوزه قرار می‌گیرند.

رئیس سامانه اطلاعات مکانی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور با بیان این‌که موضوع پایگاه داده‌های هوشمند در اکتشاف و معادن، می‌تواند فرآیند‌های ارتباطی بین بخش‌های مختلف را تسهیل، تصحیح و به‌روز کند، خاطرنشان کرد: همه این موارد می‌تواند فرصت‌های جدید و بی‌نظیری در زمینه مطالعه، طراحی و همچنین اجرای فعالیت‌های زمین‌شناسی و معدنی در اختیار فعالان علوم‌زمین قرار دهد و کاربرد این روش‌ها می‌تواند در زمینه کاهش زمان، هزینه و بالطبع افزایش راندمان و صرفه اقتصادی و پایین آوردن عیار حد، نقش بسزایی داشته باشد.

وی درباره زیرساخت‌های اولیه جهت حرکت به سمت معدنکاری دیجیتال و نقش دولت در فراهم کردن این زیرساخت‌ها گفت: هوشمندسازی معادن علاوه بر نیاز بسترفرهنگی و آگاهی‌بخشی، مستلزم صرف زمان و بودجه زیادی است و یک اراده ملی و همت بزرگ طلب می‌کند.

به گفته قاسمی، کاری که در دنیا با عنوان هوشمندسازی معادن انجام شده در ایران به صورت مقدماتی انجام شده و زیرساخت‌های اولیه آن فراهم نیست و این در حالیست که دسترسی به برخی از فناوری‌های جدید در حوزه معدن پیش‌نیاز هوشمندسازی معادن است.

رئیس سامانه اطلاعات مکانی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور خاطرنشان کرد: برای مثال استفاده از بستر اینترنت ۵G در زمینه هوشمندسازی و اینترنت اشیا (IOT) در معادن که بحث مفصلی دارد، یک نیاز اولیه است که در کشور به طور کامل محقق نشده و این موضوع اقدمات بنیادی و اساسی از سوی دولت و همچنین همکاری و مساعدت همه جانبه بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان را می‌طلبد و با این‌وجود خوشبختانه در بخش‌هایی، فعالیت‌ها و همکاری‌های خوبی از دوطرف در حال شکل‌گیری است.

وی درباره مزایای هوشمندسازی در بخش اکتشاف و استخراج معادن افزود: با کاهش ذخایر سطحی و افزایش نیاز به اکتشاف و استخراج منابع عمقی و نیاز به کاهش عیار حد در کانسار‌های مختلف، موضوع هوشمندسازی اکتشاف و استخراج معادن بسیار مورد انتظار است.

رئیس سامانه اطلاعات مکانی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور با اشاره به این‌که در ایران با توجه به لزوم افزایش عمق اکتشاف، موضوع، قابل تامل‌تر هم خواهد شد، تصریح کرد: با توجه به رسالت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور و به منظور تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشافی، این سازمان با آغاز انجام طرح تحول اکتشاف کشور اولین گام را در این راستا برداشته که این موضوع در استفاده از روش‌های یادگیری ماشین و یادگیری عمیق در تلفیق و مدل‌سازی اطلاعات اکتشافی، با دست‌یابی به نتایج خوب، کمک زیادی در این امر کرده است.

وی با تاکید بر این‌که بحث تلفیق سه بعدی اطلاعات مکانی، عمق اکتشاف را افزایش داده است، افزود: استفاده از هوشمندسازی در بخش اکتشاف و استخراج می‌تواند در کاهش هزینه‌های اکتشاف و استخراج، کاهش زمان عملیات، افزایش دقت، پایین آوردن عیار حد و افزایش عمق اکتشاف و در نهایت کاهش هزینه‌های معدنکاری از مرحله شناسایی اولیه تا فرآوری موثر باشد.

قاسمی درباره آمادگی معادن کشور برای دیجیتالی شدن و رویارویی با بحث هوشمند‌سازی تصریح کرد: در حوزه هوشمندسازی معادن، با عموم معادن طرف هستیم، نه برخی معادن خاص و بزرگ که تجهیزات و توانایی مالی بالایی دارند و این در حالیست که معدنکاری در ایران به جز چند معدن بزرگ، متاسفانه به صورت عموم، سنتی بوده و این امر هوشمندسازی را دچار مشکلات فراوان می‌کند که مهمترین آن‌ها در موضوع توان مالی، اطلاعات و آگاهی بهره‌بردار و وجود زیرساخت اولیه خلاصه می‌شوند.

رئیس سامانه اطلاعات مکانی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور افزود: موضوع توان مالی پایین عموم معدنکاران کشور باعث شده حتی در صورت وجود آگاهی در نزد بهره‌بردار، استقبالی از موضوع هوشمندسازی نشود غافل از این موضوع که هوشمندسازی معادن، با بالا بردن دقت و افزایش سرعت، خود یکی از روش‌های کاهش هزینه در معدنکاری حرفه‌ای است.

وی با تاکید بر این‌که موضوع هوشمندسازی معادن در حال حاضر یک ضرورت است، تصریح کرد: عدم انجام آن موجب عقب‌افتادگی بیشتر از علم روز دنیا، کاهش اشتغال، کاهش ورود ارز به کشور و احتمالاً تعطیلی مراکز معدنی داخلی خواهد شد.

قاسمی ضمن اشاره به پیچیدگی­‌های موجود در اکتشافات ذخائر معدنی و وجود و دسترسی به بانک اطلاعاتی برای کل کشور و میزان اعتماد به این داده‌ها گفت: خوشبختانه پورتال سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور (GSI.ir) همواره در جهت ارائه اطلاعات زمین‌شناسی و اکتشافی به جامعه علوم زمین کوشا بوده و سال ۱۳۸۰ اقدام به تاسیس پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کرد که این پایگاه در راستای تحقق اهداف این سازمان با به اشتراک‌گذاری اطلاعات علوم‌زمین در سامانه‌های تحت نظارت خود اقدام به طراحی پرتال خود (ngdir.ir) کرده است.

شایان ذکر است؛ رکورد‌های ثبت شده در سامانه‌های پایگاه داده شامل اطلاعات کتابخانه‌ای است که در سامانه مدیریت اطلاعات توصیفی و اسنادی پایگاه داده، سامانه داده‌های مکانی و سامانه فراداده و سرویس کاتالوگ، گزارش‌های موضوعی، نقشه راه علوم زمین، واژه‌نامه تخصصی و تصاویر منتخب علوم زمین است و کاربران می‌توانند از طریق وب‌سایت اصلی پایگاه داده https://www.ngdir.ir/ دسترسی آزاد به این نوع اطلاعات داشته باشند که اطلاعات این سامانه به صورت جاری Real time به روزرسانی می‌شود.

منبع: سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور