ضرورت تدوین طرح توسعه دریامحور در سازمان زمین‏‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور بر اساس ابلاغ سیاست‌های کلی توسعه دریامحور از سوی رهبر معظم انقلاب

‌می‌متالز - ایران با داشتن خط ساحلی ۵۸۰۰ کیلومتری در شمال و جنوب ضمن همسایگی با چندین کشور منطقه، شاهد اقلیم‌های متفاوت، منابع سطحی و زیرسطحی غنی از مواد معدنی و هیدروکربوری و همچنین گستره پربار از زیست‌بوم‌های گوناگون، جزایر فراوان و انواع متنوع از آبزیان است که اهمیت حفظ و بهره‌برداری پایدار از این منابع خدادادی را گوشزد می‌کند. این موضوع هنگامی اهمیت بیشتری می‌یابد که به گواه کارشناسان تنها ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی از منابع مرتبط با اقتصاد دریا تأمین شده و بخشی از ساکنان استان‌های ساحلی با وجود بهره‌مندی از چنین مواهبی از محروم‌ترین استان‌های کشور به شمار می‌روند. از سوی دیگر و شوربختانه این منابع ارزشمند خود نیز در معرض آلودگی، تخریب و تباهی بوده و نیازمند اقدامی عاجل و مدیریتی چابک در جلوگیری از نابودی و در عین حال بهره‌گیری حداکثری از این ثروت‌های طبیعی هستند.

به گزارش می‌متالز، بر همین اساس؛ با ابلاغ سیاست‌های کلی توسعه دریامحور از سوی رهبر معظم انقلاب به رؤسای قوای سه‌گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، توجه سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران کلان کشور به این بخش از مواهب کشور پهناور و غنی ایران معطوف شده است. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور نیز با در اختیار داشتن جایگاهی معتبر در بخش مطالعات دریایی و پشتوانه‌ای عظیم از نیروی انسانی متخصص و تجهیزات به‌روز نسبت به دستور ابلاغ شده اهتمام ورزیده است.

سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور به عنوان یکی از دست اندرکاران حوزه سواحل و دریا، همواره تلاش کرده با رویکرد‌های همزمان "جلوگیری از هدر رفت ثروت" و "تولید ثروت با کشف منابع جدید" ضمن پاسداشت میراث زمین و نگهداری آن برای نسل‌های آینده زمینه را برای کشف منابع جدید آماده کرده و همینطور با تکیه بر گستره وسیع علوم زمین (زمین‌شناسی، اقلیم‌‏شناسی، زمین‌ریخت‌شناسی، ژئوفیزیک، ژئوشیمی‌و...) امکان مدیریت بهینه منابع موجود را در سواحل و دریا فراهم آورد.

این سازمان با تولید بیش از ۳۰ لایه اطلاعات بنیادی مکاندار، تصویری دقیق از محیط دریا و سواحل ترسیم کرده تا با معرفی فرصت‌های طبیعی هر یک از مناطق ساحلی و آبی کشورمان، مزیت‌های رقابتی انواع پروژه‌های توسعه محور هر منطقه را آشکار کرده و سرمایه‌گذاران خرد و کلان و یا خارجی و داخلی را برای فعالیت در منطقه ترغیب کند. از سوی دیگر مطالعات کارشناسان خبره سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در بخش زمین‏شناسی دریایی و همینطور زیست بوم و محیط زیست دریا میتواند با کاهش ریسک عملیاتی فعالیت‌های اقتصادی دریامحور ضمن بالا بردن بیش از پیش جذابیت‌های سرمایه‌گذاری (به‌ویژه خارجی) موجبات حفظ و ثبات جوامع ساحلی، افزایش رشد اقتصادی و تحقق یافتن سعادت پایدار در منطقه شود.

با نگاهی به سابقه همکاری سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در تدوین برنامه‌های آمایشی و راهبردی در انواع مقیاس‌های منطقه‌ای و یا استانی و...، اهمیت و ضرورت حضور دیدگاه مبتنی بر شناخت علمی زمین و منابع آن به عنوان یکی از سه عنصر مهم در توسعه همه جانبه و پایدار- در کلیه طرح‌های راهبردی و توسعه‌ای کشور مانند طرح جامع توسعه دریامحور هویدا می‌شود.

شناخت عوامل زمین شناختی مؤثر در اهداف توسعه فضایی پایدار سواحل و پهنه‌های آبی کشور مانند توزیع عادلانه منابع، پاسداشت زیست‌بوم ساحل و دریا، افزایش رقابت‌پذیری و رشد اقتصادی جوامع ساحلی، تاب‌آورسازی جوامع ساحلی، ... و کمی‌سازی تأثیر این عوامل به جهت به کارگیری در الگو‌های تصمیم‌گیری نوین که گستره زمین تا مردم و جامعه را پوشش می‌دهند و در نهایت ارائه این اطلاعات به همراه راهکار‌های توسعه‌مبنا از اقدامات شاخص این سازمان بوده است. یکی از نمونه‌های بارز این تفکر در حیطه رشد پایدار و توسعه‌محور برای جوامع ساحلی کشور که سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور نه تنها در ایران بلکه در سطح جهانی پیشرو و پیشگام بوده؛ گسترش گردشگری بر پایه جذابیت‌های زمین‌شناسی و جغرافیایی هر منطقه و همینطور عملیاتی کردن این مفهوم نوپا (زمین‌گردشگری) با تأسیس اولین ژئوپارک کشور در جزیره قشم بوده است. این حرکت ارزشمند که یکی از نمونه‌های شاخص و مثال‌زدنی در حیطه توسعه پایدار بوده علاوه بر حفظ میراث زمین برای آیندگان، زمینه‌های رشد اقتصادی پایدار و جذب گردشگران خارجی و داخلی در منطقه را ایجاد کرده و توانسته است موجبات پیشرفت کیفیت زندگی جوامع محلی و توزیع عادلانه‌تر ثروت در منطقه شود.

در کنار چنین اقداماتی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور با حضور در مجامع داخلی مانند تدوین آیین‌‏نامه‌‏ها و تشکیل کمیته منابع غیرزنده دریایی و سعی در ارتقای درک خود از مناسبات بین‌المللی در کنار شناخت فرامرزی حیطه‌های طبیعی و زیرساختی کرده که خود می‌تواند پیشران و پشتوانه تفکر برون‌گرایی در اقتصاد مناطق دریامحور خصوصاً دریاهای آزاد و همسایگان جنوبی قرار گرفته و ضمن تقویت حوزه نفوذ کشور از دست‌اندازی به منابع مشترک و تضییع حقوق کشور مقتدر ایران جلوگیری کند.

ناگفته پیداست که گستره مطالعات دریا و سواحل (شمال و جنوب) که به شکل روزانه در قالب مدیریت زمین‌شناسی دریایی سازمان زمین‏‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در حال انجام است بر پایه سرمایه اصلی این سازمان (به عنوان یک مجموعه تخصصی) یعنی کارشناسان زبده و با تجربه صورت پذیرفته و چنین بدنه متخصص و ارزشمندی امکان و ظرفیت جهت‌دهی انواع طرحه‌ای دانش‌بنیان در مقیاس‌های متفاوت در ساحل و دریا داشته و می‌توانند شتاب‌دهنده شکوفایی علمی و فن‌آوری در حیطه توسعه دریامحور باشند.

در انتها باید متذکر شد؛ بسیج دستگاه‌های دست‌اندرکار و مسوول نباید تنها در حد اقدامات سطحی و شعاری باقیمانده و تمامی سازمان‌های مسوول می‌بایست در گام اول با تعیین دقیق نقش خود در برابر سیاست‌های کلان، جایگاه و برنامه‌های خود را به طور شفاف تعیین کرده و در گام‌های بعدی و به شکل مؤثر در راستای انجام این اهداف اقدامات عملی با نتایج ملموس و قابل سنجش ایفا نمایند تا چنین برنامه‌هایی به شکل مؤثر، کیفیت زندگی ساکنان پهنه‌های ساحلی کشورمان را بالا ببرد.

دکتر مسعود زمانی‌پدرام

مدیرکل دفتر بررسی‌های زمین‌شناسی دریایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور

منبع: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور