تلخ و شیرین بازار مشتقه

به گزارش می‌متالز، عمده کانون توجه سرمایه‌گذاران روی قرارداد‌های اختیار‌معامله ایران‌خودرو، سایپا و شستا بود که عمدتا سررسید‌های کوتاه‌تری داشته و با ارزش معاملات بالای یک‌میلیارد تومان مورد معامله قرار می‌گرفتند. با وجود آنکه شاخص کل از اواسط تابستان تا میانه پاییز سال جاری بازدهی حدود ۲درصدی را ثبت کرده است، اما برای فعالان بازار اختیار‌معامله که توانایی استفاده از این ابزار را در مدیریت سبد خود داشتند و استراتژی‌های خوبی را به کار گرفته‌اند، این امکان وجود داشت بازدهی جذابی حتی تا بیست‌درصد در چهار ماه داشته باشند. همچنین رونق گرفتن قرارداد‌های اختیار معامله فروش و تنوع سررسید‌ها حاکی از آن است که بازار، راه درست معامله کردن را پیدا کرده است. همچنین با وجود ناملایماتی که در این بازار به وقوع پیوست، می‌توان این نوید را داد که نهاد‌های ناظر و بالاتر علاقه‌مند به رونق گرفتن بازار مشتقه هستند. از جمله این اقدامات افزوده شدن گواهینامه ابزار مشتقه به گواهینامه‌های کاربردی کانون کارگزاران بازار سرمایه است. به نظر می‌رسد این بازار نیازمند متخصصان حرفه‌ای بیشتری باشد.

ارزش معاملات بازار اختیار‌معامله‌ها، در این ماه نوسانات زیادی به همراه داشته است. این موضوع از هیجانات معامله‌گران بازار مشتقه حکایت دارد که معمولا در ماه‌های گذشته کمتر مشاهده می‌شد. شاید این‌طور بتوان برداشت کرد که معامله‌گران به سمت نماد‌های هیجانی‌تر، از جمله قرارداد‌های اختیار معامله خرید خودرو‌ها (ضخودها)، حرکت کردند و نماد‌هایی که با دید بلندمدت‌تر معامله می‌شدند از کانون توجه معامله‌گران خارج شدند. بیشترین حجم معاملات همانند چند ماه گذشته به سه نماد خودرو، شستا و خساپا اختصاص داشت. به طرز عجیبی این فرآیند در چند ماه گذشته ادامه‌دار بود.

برای اینکه فضای معاملات اختیار‌معامله بهتر درک بشود، لازم است گفته شود بیشترین ارزش معاملات در تعداد قرارداد بازخرید و بیشترین تعداد قرارداد بازفروش و بیشترین ارزش معاملات کال‌اختیار‌معامله‌ها و پوت‌اختیار‌معامله‌ها، بیشترین خرید حقیقی و بیشترین فروش حقیقی به‌ترتیب به خودرو، شستا و خساپا اختصاص داشتند. این موضوع نشان می‌دهد که معامله‌گران در تمام حالت‌ها، به این ترکیبات توجه ویژه‌ای دارند. با نگاهی دقیق‌تر می‌توان دریافت که به عنوان مثال در آخرین روز معاملاتی هفته اول آذر ارزش معاملات به این صورت بود: صخود۹۰۱۵، نزدیک به ۲۰میلیارد تومان؛ ضخود۱۰۷۴، ۶میلیارد تومان؛ ضسپا ۱۰۰۲، حدود ۴.۵میلیارد تومان؛ ضخود ۹۰۱۲، حدود ۴.۵میلیارد تومان؛ ضخود۹۰۱۴، حدود ۴میلیارد تومان؛ ضهرم ۱۲۱۹، حدود ۴میلیارد تومان؛ طخود۹۰۱۵، حدود ۳میلیارد تومان؛ ضسپا۱۰۰۰، حدود ۲.۲میلیارد تومان؛ ضستا۱۲۱۲، حدود ۲میلیارد تومان؛ ضخود۱۰۷۳، حدود ۱.۴میلیارد تومان؛ ضخود ۱۰۷۲، حدود ۱.۳میلیارد تومان؛ و ضخود۹۰۱۳، یک‌میلیارد تومان. این‌ها نماد‌هایی هستند که بیشتر از یک‌میلیارد تومان معامله شده‌اند و ملاحظه می‌شود به‌جز نماد اهرم، تمام نماد‌ها متعلق به خودرو، خساپا و شستا است.

درخشش پرتفو‌های مشتقه

نکته جالب‌تر در این ماه اعلام بازدهی اولیه برخی از صندوق‌های تخصصی فعال در بازار اختیار‌معامله بود؛ چنانچه یکی از صندوق‌هایی که به‌تازگی تاسیس شده، در گزارش اولیه، بازدهی نزدیک به ۹درصد در یک ماه را به ثبت رساند. ولی چون صورت‌های مالی آبان‌ماه این صندوق هنوز منتشر نشده است، صرفا با نگاهی به ترکیب صنایع، همان ترکیب آشنای خودرویی و شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی تداعی می‌کند. این پرتفو تقریبا شبیه همان ترکیب خساپا، شستا و خودرو و اختیار‌معامله‌های آنهاست. همچنین پرتفو‌هایی که فعالان بازار مشتقه در آن‌ها فعالیت می‌کردند، بازدهی بهتری نسبت به شاخص کل داشتند.

به عنوان مثال یک نمونه پرتفویی که در چهار ماه در بازار اختیار‌معامله، بسته شده بود، با وجود اینکه شاخص از ابتدای مرداد تا ابتدای آذرماه چیزی نزدیک به ۲درصد رشد داشت، بازدهی حدود ۲۰درصد را به ثبت رساند. برای اشاره دقیق‌تر به ترکیب احتمالی چنین پرتفویی می‌توان اظهار کرد این سبد ترکیبی از خرید نماد اهرم و فروش کال‌اختیار‌معامله‌های آخر سال، همچنین کاوردکال (خرید هم‌زمان دارایی پایه و فروش اختیار خرید) روی خودرو در اعمال‌های ۲۶۰، ۲۸۰ و ۳۰۰ تومان که با سوخت شدن این قرارداد‌ها (در زیان رفتن این قراردادها) در ماه آبان سود خوبی به این پرتفو تعلق گرفته و بهای تمام‌شده خودرو را کاهش داد. خرید شستا و خرید طستا ۱۲۱۵ و فروش ضستا ۱۲۲۰، نیز یکی دیگر از استراتژی‌های احتمالی این پرتفوی مشتقه است.

مطلب جالب بعدی فعال شدن بیشتر اختیار فروش‌ها بود. با نگاهی به ترکیب اختیار فروش‌ها، فعال شدن طخود‌ها ابتدا در آبان‌ماه و بلافاصله آذرماه با نماد‌های طخود ۹۰۱۵، طخود ۹۰۱۴، طخود۹۰۱۳ و طخود ۹۰۱۶، و حتی طخود‌های مربوط به سررسید دی‌ماه نشان می‌دهد که فعالان بازار راه استفاده از پوت‌اختیار‌معامله‌ها را یاد گرفته اند. برخلاف دفعات قبل که اگر پوت‌اختیار‌معامله‌ای فعال می‌شد، معمولا تا چند ماه نماد‌های دیگر فعال نمی‌شدند، در این ماه تغییر نماد‌های پوت‌اختیار‌معامله، به سرسید‌های بعدی به چشم آمد. اگر این روند ادامه‌دار باشد، با ورود صندوق‌های فعال می‌توان امید داشت که فعالان این بازار بتوانند از استراتژی‌های جذاب در پوت‌اختیار‌معامله استفاده کنند. از این نمونه استراتژی‌ها می‌توان به پروتکتیو پوت و مرید پوت (خرید هم‌زمان سهام پایه و فروش اختیار فروش همان نماد) اشاره کرد. در استراتژی اول زمانی که نماد در سود می‌رود، پله به پله پوت‌اختیار‌معامله‌های با اعمال بالاتر خریداری می‌شود و در استراتژی دوم یک‌جا و هم‌زمان با خرید سهام، به خرید پوت‌اختیار‌معامله مبادرت می‌کنید.

نکته قابل‌ذکر بعدی وجود اختیار‌معامله‌های با سررسید طولانی‌تر روی نماد هم‌وزن با سرسید‌های نزدیک به یک‌ساله است، اما متاسفانه این اختیار‌معامله‌ها فعال نیستند. با وجود آنکه این نماد‌ها توسط مجموعه‌های خوشنام بازارگردانی می‌شوند، اما توجه کافی به بحث بازارگردانی و حمایت از این اختیار‌معامله‌ها نمی‌شود. از نماد‌های دیگری که باز هم ارزشمند هستند، می‌توان به اختیار‌های خرید‌های صندوق سرو اشاره کرد که با سررسید خرداد ۱۴۰۳ منتشر شده است.

در واقع یک فعال بازار اختیار‌معامله می‌تواند با ترکیبی از این دو نماد به‌راحتی هر دو شاخص اصلی بازار را مدیریت کند و از رشد احتمالی بازار استفاده کند. به عنوان مثال، اگر ترکیبی از کال‌اختیار‌معامله‌های سرو و هم‌وزن استفاده شود، در واقع هم شاخص هم‌وزن و هم شاخص کل تقریبا قابل‌کنترل خواهد بود و بخشی از سرمایه را می‌توان به نماد‌های کوچک و نماد‌هایی که اختیار‌معامله ندارند اختصاص داد. آنچه مشخص است، این است که با وجود همه ناملایمتی‌ها و اتفاقات ماه‌های گذشته و شیرینی‌ها و تلخی‌ها به نظر می‌رسد بازار مشتقه، به‌خصوص اختیار‌معامله‌ها، جای خود را در بازار باز کردند و هنوز هم ممکن است مانند گذشته افرادی پیدا شوند که اختیار‌معامله‌ها را مثل الگوریتم‌ها و البته جدیدا صندوق‌ها عامل ریزش بازار بدانند. اما به نظر می‌رسد شرکت‌های بورس، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی، در کنار هم و با آشنایی بیشتر با سازوکار بازار مشتقه، عزم خود را جزم کردند که بازار مشتقه را گسترش دهند.

همچنین به‌زودی در بازار مشتقات نیازمند متخصصانی هستیم که نه صرفا بابت تحلیلگر بنیادی بودن، بلکه به طور تخصصی در بازار مشتقات کار کنند. در خصوص رونق گرفتن آتی تک‌سهم‌ها نیز می‌توان گفت که وجود نماد‌هایی مثل آتی اهرم می‌تواند در کنار کال‌اختیار‌معامله یا پوت‌اختیار‌معامله این نماد و همچنین در خصوص شستا استراتژی‌های جذابی را پیشنهاد بدهد. مثل همیشه هرماه اتفاقات جذابی در واحد مشتقه بورس کالا رخ می‌دهد. خبر خوب این ماه، ورود آتی صندوق‌های کهرباست که در کنار اختیار‌معامله‌های کهربا می‌تواند این زنجیره را تکمیل کند. در کنار اتفاقاتی که ذکر شد، سیستمی شدن کاوردکال برای شمش طلا و به‌زودی برای صندوق‌های طلا می‌تواند فعالانی را که وارد بازار مشتقه بورس کالا شدند دلگرم کند.

گرچه کم‌عمق شدن آتی طلا در یک ماه اخیر کاملا مشهود است و این یک معضل برای بازار است؛ چرا که فعالان بازار در واقع نمی‌توانند پیش‌بینی کنند که معاملات بالایی را که در ماه‌های گذشته داشتند در این ماه چگونه آفست کنند یا اینکه معاملات جدید باز کنند. در کل آبان، ماه جذاب و متفاوتی برای فعالان مشتقه بود، زیرا کم‌کم ثمره تلاش‌های خود را به صورت عملی در مدیریت دارایی‌های خود مشاهده کردند. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید گزارش سرویس "کدال" با عنوان «تسلط قدرت فروشندگان در آتی طلا» را مطالعه کنید.

سلمان یزدانی/ مدیر ابزار مشتقه کارگزاری پیشرو

منبع: دنیای اقتصاد