گذران زندگی با گوهرفروشی

به گزارش می‌متالز، ایران را بهشت گوهرشناسان می‌نامند چراکه از غنی‌ترین کشور‌های جهان از نظر انواع ذخایر سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی به جز الماس است و جزء ۸ کشور برتر جهان از نظر بیشترین مقدار ذخیره و رتبه ۵ جهان در تنوع سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی جهان را به خود اختصاص داده است.

در حال حاضر از بازار ۱۲۰۰ میلیارد دلاری گوهرسنگ‌ها در دنیا، کشور سوئیس با ۹۸ میلیارد دلار گردش مالی در جایگاه نخست قرار دارد. جالب اینجا است که این کشور فاقد معدن است و تنها با سرمایه‌گذاری در بخش فرآوری و تراش و البته برندسازی به چنین جایگاهی رسیده؛ رتبه‌های بعدی متعلق به هنگ‌کنگ، آمریکا، هند، چین، امارات و… است، اما کشور ما، باوجود اینکه تمام زنجیره ارزش‌افزوده گوهرسنگ‌ها سهم یک صدم درصدی از گردش مالی این سنگ‌ها را در اختیار دارد. در حالی که ایران تاریخچه‌ای ۱۱ هزار ساله در معدنکاری و ۵ هزار ساله در گوهرتراشی را پشت‌سر گذاشته و معدن فیروزه نیشابور ما، از قدیمی‌ترین معادن جهان است. اما چرا دستاورد ما از این صنعت پررونق، تا این اندازه ناچیز است؟

اگر بخواهیم چالش‌های پیش‌روی این صنعت را از ابتدای زنجیره، مورد بررسی قرار دهیم، باید از اکتشاف شروع کنیم. متاسفانه بیشتر اکتشافاتی که در کشور انجام می‌شود، اصولی و علمی نیست. از یک‌سو با ضعف قوانین مربوط به اکتشاف، استخراج و تولید گوهرسنگ‌ها و به‌روز نبودن تجهیزات و دستگاه‌های و ماشین‌آلات داخل کشور روبه‌رو هستیم و از سوی دیگر معدود شرکت‌های بزرگ اکتشافی، پی‌جویی و استخراجی که از ماشین‌آلات و امکانات مناسب برخوردار هستند، بیشتر به کار روی ذخایر فلزی تمایل دارند، زیرا استخراج این سنگ‌ها باید به‌طورکامل علمی و اصولی، بدون انفجار و با روش‌های خاص باربرداری باشد و دشواری‌های خاص خود را دارد.


در حال حاضر استان‌های قم، خراسان، کرمان، همدان، اصفهان، سمنان و کردستان از مهم‌ترین مناطق دارای معادن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در کشورمان به شمار می‌روند که همین امر باعث شد تا خبرنگار تسنیم برای بررسی یکی از مناطق غنی گوهرسنگ‌ها سری به استان خراسان جنوبی بزند.

براساس آمار در شهرستان فردوس از توابع استان خراسان جنوبی، ۳۸ نوع گوهرسنگ و ۳۵ معدن فعال در حوزه سنگ‌های قیمتی وجود دارد که از لحاظ ارزش معدنی در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد.

در روند بررسی این منطقه مشاهدات نشان داد که بخش زیادی از پهنه‌های معدنی این استان که به گوهر سنگ‌ها اختصاص دارد در اختیار دولت بود و اجازه بهره‌برداری در این مناطق توسط بخش خصوصی امکان‌پذیر نیست.

نکته قابل توجه این بود که زندگی تعداد زیادی از بومی‌های منطقه با تراش همین گوهر سنگ‌ها می‌گذشت به نحوی که با مراجعه هفتگی به معادن که ممنوعیتی هم نداشت سنگ‌ها را به صورت سنتی جمع آوری و با تراش آن‌ها سنگ‌ها را راهی استان‌های مختلف برای فروش می‌کردند و حتی تعدادی به فکر بازار‌های صادراتی برای فروش سنگ‌ها هم بودند.

نبود کار در این منطقه باعث شده بود تا بخشی از نیروی بیکار تمرکز خود را به گشتن در پهنه‌های معدنی منطقه کنند تا شاید بتوانند سنگ‌های مناسبی را تراشیده و به فروش برسانند. در اینجا خبری از نظارت دولت و یا حتی ساماندهی اکتشاف گوهر سنگ‌ها نیست و همه به نوعی به صورت سنتی به دنبال تهیه سنگ برای گذراندن زندگی خود هستند.

در حال حاضر روزانه حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم سنگ عقیق به صورت دستی و سنتی از این منطقه استخراج می‌شود و پس از آن به مرحله گوهرتراشی و فروش می‌رسد.

نکته مهم اینکه ورود دستگاه‌ها و ماشین‌آلات به این معادن ممنوع است، فقط بومی‌ها با برداشت‌های سطحی اقدام به کشف و استخراج می‌کنند. براساس آمار حدود ۲۰۰ نفر در این شهرستان از این طریق امرار معاش می‌کنند.

البته دولت ممنوعیتی برای این کار قرار نداده و این کار، روال زندگی بومی‌های منطقه هست این در حالی است که در شهرستان فردوس نزدیک به ۲۰ میلیون تن عقیق شجر وجود دارد که اگر بهره برداری درست از این معادن انجام می‌شد، به راحتی با صادرات این سنگ‌های قیمتی ارزآوری مناسبی به کشور صورت می‌گرفت.

علاوه بر مشکلات منطقه در عدم اکتشافات مناسب برای استفاده از ذخایر گوهر سنگ ها، به نظر می‌رسد برندسازی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی یکی از حلقه‌های مفقوده برای ورود به بازار‌های جهانی و صادرات است که در همین راستا نیاز است تا شبکه‌سازی زنجیره از اکتشافات تا برندسازی در دستور کار قرار بگیرد.

با توجه به تأکیدات رهبری که ۴ سالی از سخنان ایشان مبنی بر استفاده از پتانسیل معادن می‌گذرد باید بی مهری‌ها به این معدن مخصوصا معادن گوهرسنگ‌ها برطرف شود تا ضمن پویای اقتصاد مناطق معدنی درآمدزایی لازم هم برای کشور به وجود آید. در این مسیر استفاده از توانمندی بخش خصوصی می‌تواند تأثیرات بسیاری را ایجاد کند تا اکتشافات با سرعت بیشتری انجام شود.

باید نهاد‌های متولی از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت و ایمیدرو با معرفی ظرفیت‌های معدنی در حوزه اکتشافات، برندسازی و بازارسازی را در این حوزه انجام دهند موضوعی که هنوز اجرایی نشده و این ذخایر غنی همچنان به صورت سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

منبع: خبرگزاری تسنیم