نبود دانش تخصصی طراحی کارخانجات فرآوری در مقیاس‌های بزرگ/ افزایش ۴۰ درصدی هزینه‌ها

به گزارش می متالز، بررسی‌های پژوهشکده فرآوری مواد معدنی نشان داد که این فرایند هزینه تمام شده کارخانجات را تا ۴۰ درصد افزایش می‌دهد و این یعنی با رقم مازاد صرف شده برای یک کارخانه تقریباً می‌توان کارخانه مشابه دیگر نیز راه اندازی کرد.

مهدی ذاکری با بیان اینکه صنعت فرآوری هم مانند سایر صنایع در کشور شاهد رشد نسبی در بخش طراحی و ساخت کارخانجات فرآوری بوده، گفت: اما صنعت فرآوری نتوانسته است همچون صنعت نفت به طور کامل از پس نیازهای مهندسی خود برآید. خلاء بسیار بزرگ موجود در این صنعت که به نظر می‌رسد در سایر صنایع کشور هم وجود داشته باشد، عدم توانایی در طراحی پایه کارخانجات فرآوری بخصوص در مقیاس‌های بزرگ است. خلائی که به دلایلی که به آن پرداخته خواهد شد تاکنون شرکت‌های خصوصی و دولتی را مجاب به ورود به این حوزه نکرده است.

وی درباره تمایل نداشتن شرکت‌های مهندسی مشاور به ورود به بخش طراحی صنعت فرآوری گفت: به طور معمول حداکثر درصدی را که در مناقصات بزرگ مربوط به ساخت کارخانجات فرآوری به بخش طراحی اعم از مفهومی، پایه و تفضیلی اختصاص داده می‌شود به ۱۰ درصد کل هزینه‌ها نمی‌رسد و شاید طبیعی باشد که شرکت‌های مهندسی مشاور تمایلی برای ورود به این بخش نداشته باشند. در حالی که وزن حجمی و مالی بخش‌های مربوط به ساخت و ساز ابنیه‌ها و خریدهای داخلی و خارجی تجهیزات بسیار قابل ملاحظه‌تر است و سود قابل توجهی را خواهند داشت. از این رو تمایل شرکت‌های مهندسی مشاور در کشور به بخش‌های غیر از طراحی است و واگذاری این بخش به شرکت‌های خارجی را مطلوب‌تر می‌دانند.

سرپرست پژوهشکده فرآوری معدنی جهاد دانشگاهی دلیل دیگر تمایل نداشتن شرکت‌های مهندسی مشاور به ورود به بخش طراحی را ریسک بالاتر بخش طراحی نسبت به ساخت ابنیه‌ها و خرید تجهیزات دانست و افزود: از آنجایی که اساس کلیه ساخت‌وسازها و خریدهای تجهیزات و دستیابی به محصول مورد نظر بر اساس طراحی‌های صورت گرفته خواهد بود، طبیعی است کوچک‌ترین اشتباه در این بخش تبعات بسیار سنگین‌تری را در پی خواهد داشت. از این رو شرکت‌های مشاوره تمایل ورود به بخش با این درصد از ریسک را ندارند.

علمی که در هیچ دانشگاهی ارائه نمی‌شود

ذاکری با اشاره به اینکه دانش تخصصی ساخت کارخانه‌های فرآوری با مقیاس بزرگ در اختیار متخصصان داخلی قرار ندارد، گفت: تردیدی نیست که طراحی پایه کارخانجات فرآوری بخصوص کارخانجات بزرگ مقیاس نیاز به تخصص بسیار بالایی دارد که متأسفانه این دانش از لحاظ سخت افزاری و نرم افزاری در اختیار متخصصین داخلی قرار ندارد. این علم در هیچ دانشگاهی در کشور ارائه نمی‌شود و فارغ‌التحصیلان این رشته در هیچ مقطعی آنها را نمی‌آموزند.

سرپرست پژوهشکده فرآوری معدنی جهاد دانشگاهی درباره ضرورت ورود به حوزه طراحی پایه کارخانجات فرآوری گفت: دسترسی نداشتن به دانش فنی طراحی پایه منجر به نداشتن تسلط کافی بر فرایند خواهد شد و با کمترین تغییرات به خصوص در مشخصات خوراک ورودی کارخانه، فرایند تولید دچار خلل شده و به همین دلیل در بسیاری از کارخانجات در فاصله زمانی کوتاه پس از افتتاح خط تولید نیاز به بهبود و اصلاح فرایند خواهند داشت. در بعضی از موارد نیز دیده شده که شرکت طراح خارجی نداشتن عملکرد مناسب کارخانه را به دلیل تهیه نامناسب نمونه معرف از سوی پیمانکاران داخلی می‌داند و به راحتی از زیر مسئولیت‌های آن شانه خالی می‌کند.

وی ادامه داد: معمولاً تحویل کارخانجات در کشور از پیمانکاران خارجی بر اساس تعهد آنها برای تأمین راندمان مورد نظر و محصولی بر اساس مشخصات ارائه شده در اسناد قرارداد است که در مدت زمان تولید آزمایشی مورد سنجش واقع می‌شود و اصولاً شخص یا تیمی مسلط به فرایند در دیسیپلین‌های مختلف وجود ندارد که بتواند به طور کامل تمامی فرآیندها و تجهیزات را بر اساس آخرین دستاوردهای دنیا و بهترین عملکرد مورد ارزیابی قرار دهند. نبود دانش لازم در خصوص طراحی پایه و بزرگ مقیاس کردن طراحی‌ها اساساً این امکان را به متخصصین داخلی نمی‌دهد تا بتوانند کارخانجات طراحی و ساخته شده را به طور دقیق مورد بررسی قرار دهند.

وی خاطرنشان کرد: کشورهای زیادی همچون ایران در جهان وجود ندارند که اینگونه غنی از ذخایر مواد معدنی باشند. ایران کشوری دارای ذخایر عظیم مس، آهن و منابع بسیاری از سایر ذخایر معدنی فلزی و غیر فلزی است.

سرپرست پژوهشکده فرآوری معدنی جهاد دانشگاهی در پایان وجود اراده حل مشکلات توسط مسئولان و تأمین بودجه لازم را مستلزم تهیه الزامات نرم افزاری و سخت افزاری دانست و ادامه داد: تشکیل تیم کارشناسی متشکل از پژوهشکده فرآوری کشور به عنوان تنها پژوهشکده این عرصه در کشور در کنار دانشگاه‌های کشور و شرکت‌های مشاوره به عنوان تیم انتقال دهنده تکنولوژی در کنار شرکت‌های خارجی می‌تواند شروعی برای این نهضت باشد. بازطراحی طراحی‌های انجام شده توسط شرکت‌های صاحب دانش خارجی و دستیابی به تولید دفترچه محاسبات کارخانجات هم به عنوان هدف کلی این مسیر قابل ترسیم خواهد بود. این دستاورد علاوه بر کاهش چشمگیر در قیمت تمام شده تبعات مثبت بسیار دیگری همچون افزایش اشتغال‌زایی به دلیل افزایش ساخت تولید داخل، تربیت نیروهای تحویل گیرنده کارخانجات فرآوری مواد معدنی، خارج شدن بسیار کمتر ارز از کشور، عدم وابستگی به شرکت‌های خارجی را در طراحی و ساخت کارخانه‌های تکرار شونده در پی خواهد داشت؛ علاوه بر اینکه دانش طراحی پایه کارخانجات فرآوری می‌تواند در خدمت متخصصان در صنایع مشابه همچون سیمان نیز قرار گیرد، صنایعی که به دلیل تکرار شوندگی بالا فواید این دانش را مضاعف می‌کند.