بازار شکننده صادرات صنایع

به گزارش می‌متالز، از طرف دیگر محدود شدن شرکای تجارت صنعتی به چند کشور همسایه از جمله عراق، افغانستان، پاکستان، امارات، ترکیه و چین این هشدار را به دنبال دارد که هرگونه تنشی در روابط سیاسی و اقتصادی با این کشور‌ها می‏‏‌تواند صنعت و تولید کشور و مبادی وارداتی و صادراتی صنعت را مورد تهدید قرار دهد.

آمار صادرات صنعتی در هشت‌ماهه امسال افزایش میزان صادرات نسبت به مدت مشابه سال قبل را نشان می‌دهد. اما بررسی دقیق‌تر حاکی از تهدید بازار‌های صادرات صنعتی بنگاه هاست. بررسی‌ها نشان می‌دهد سیاست‌های سختگیرانه ارزی، عدم‌حمایت کافی از صادرات و اعمال قوانین مرتبط با اخذ تعهد ارزی و افزایش هزینه تمام‌شده تولید و فعالیت ها، افت توان صادراتی بنگاه‌ها در بخش صنعت را به دنبال داشته و موجب شده است صادرات به‌صرفه نباشد. همچنین سیاست‌هایی که به نبود حمایت از صادرات منجر شده، تجارت با کشور‌های همسایه را که عمده‌ترین شرکای تجاری بخش صنعت هستند، کاهش داده است. شاهد این ماجرا گزارش‌های دوره ای، از جمله گزارش شامخ بخش صنعت است که نشان می‌دهد شاخص میزان صادرات کالا و خدمات در آذرماه در مقایسه با آبان‌ماه با شدت بیشتری کاهش داشته و به کمترین میزان سه‌ماه اخیر رسیده و حاکی از این است که صادرات صنعت برای ششمین ماه متوالی کاهش داشته است.

صادرات صنعتی در هشت‌ماهه ۱۴۰۲

بررسی آمار صادرات غیرنفتی طی هشت‌ماهه ۱۴۰۲ به تفکیک بخش‌های عمده و مقایسه با مدت مشابه سال قبل حاکی از این است که صادرات صنعت از لحاظ ارزشی و وزنی رشد داشته است. با این حال، ارزش واحد صادرات این بخش منفی بوده است. کشور در هشت‌ماهه ۱۴۰۲، ۴ میلیارد و ۹۳۸ میلیون دلار به وزن ۴۶۴۵‌هزار تن کالا صادر کرده است که از لحاظ ارزشی ۱۲‌درصد و از لحاظ وزنی ۱۳‌درصد افزایش نشان می‌دهد. ارزش واحد صادرات صنعت منفی یک‌درصد بوده است.

بررسی صادرات به تفکیک بخش‌های عمده و گروه‌های کالایی طی این مدت حاکی از این است که محصولات پلیمری ۴.۱ درصد، صنایع غذایی ۳.۷ درصد، صنایع شیمیایی ۲.۱ درصد، نساجی، پوشاک و کفش ۱.۵ درصد، ماشین سازی و تجهیزات ۰.۹ درصد، لوازم‌خانگی ۰.۸ درصد، صنایع برق و الکترونیک ۰.۸ درصد، خودرو و نیروی محرکه ۰.۶ درصد، محصولات سلولزی ۰.۵ درصد، دارو ۰.۲ درصد، صنایع ورزشی و خلاق ۰.۱‌درصد و تجهیزات پزشکی کمتر از یک‌درصد و نزدیک به صفر سهم ارزشی از صادرات کشور داشته اند.

سهم ناچیز ایران از صادرات صنایع خلاق در حالی است که اهمیت نسبی صادرات خلاق در دنیا در حال افزایش است. طبق برآورد آنکتاد در سال ۲۰۲۰، کالا‌ها و خدمات خلاقانه به ترتیب نماینده ۳ و ۲۱‌درصد از کل صادرات کالا‌ها و خدمات بودند. در این سال چین با ۱۶۹ میلیارد دلار صادرات، بزرگ‌ترین صادرکننده کالا‌های خلاق بود و ایالات‌متحده با ۳۲ میلیارد دلار، ایتالیا با ۲۷ میلیارد دلار، آلمان با ۲۶ میلیارد دلار و هنگ‌کنگ با ۲۴ میلیارد دلار سهم عمده‌ای از صادرات این کالا‌ها در دنیا داشته اند.

عمده‌ترین مقاصد صادراتی صنعت

بررسی مقاصد صادراتی طی هشت‌ماهه ۱۴۰۲ نیز نشان می‌دهد صادرات صنعتی کشور همچنان محدود به چند کشور همسایه است. نزدیک به ۴۵‌درصد صادرات صنعتی ایران طی این مدت به عراق بوده است. افغانستان با ۰.۹ درصد، پاکستان با ۰.۸ درصد، امارات متحده عربی با ۰.۶ درصد، ترکیه با ۰.۵ درصد، فدراسیون روسیه با ۰.۴ درصد، جمهوری‌آذربایجان با ۰.۳ درصد، ترکمنستان با ۰.۳‌درصد و سایر کشور‌ها با سهم ۱۷ درصدی، اصلی‌ترین مقاصد صادراتی بخش صنعت هستند.

اما در حالی نزدیک به نیمی از صادرات صنعتی کشور به عراق است که براساس اظهارات فعالان اقتصادی، تاجران ایرانی در حال واگذاری بازار این کشور به رقبا از جمله ترکیه، عربستان و امارات هستند. این موضوع به این دلیل است که محصولات ایرانی در این بازار به گفته فعالان اقتصادی ۲۰‌درصد گران‌تر از رقبای دیگر است. دلیل قیمت بالاتر کالا‌های ایرانی در بازار‌های صادراتی از جمله عراق نیز به سیاست‌های ارزی کشور از جمله پیمان سپاری ارزی و این موضوع بر می‌گردد که صادرکنندگان مجبورند ارز حاصل از صادرات را ارزان‌تر بفروشند.

بررسی آمار صادرات به عراق به عنوان دومین بازار صادراتی کشور، حاکی از این است که صادرات صنعتی به این کشور شامل محصولات پلیمری با سهم ۱۱ درصدی، صنایع غذایی با سهم ۹ درصدی و صنایع برق و الکترونیک با سهم ۳ درصدی است. این در حالی است که صادرات صنعتی به چین به عنوان اولین بازار صادراتی کشور، سهم چندانی از آمار صادرات هشت‌ماهه نداشته است. صادرات صنعتی کشور به امارات به عنوان سومین بازار صادراتی کشور نیز تنها شامل صنایع شیمیایی با سهم ۶ درصدی است. صادرات صنعتی ایران به ترکیه به عنوان چهارمین بازار صادراتی کشور نیز ناچیز بوده و این کشور سهم چندانی از صادرات صنعتی کشور نداشته است. صادرات صنعتی به هند به‌عنوان پنجمین بازار صادراتی نیز تنها شامل صنایع شیمیایی با سهم ۴ درصدی است. صادرات صنعتی به پاکستان به عنوان ششمین بازار صادراتی وضعیت نسبتا بهتری دارد. صادرات به این کشور شامل صنایع غذایی با سهم ۱۱ درصدی و محصولات پلیمری با سهم ۱۰ درصدی است. بررسی صادرات صنعتی به افغانستان به عنوان هفتمین بازار صادراتی کشور نیز نشان می‌دهد صنایع غذایی و محصولات پلیمری عمده‌ترین کالای صادراتی صنعتی به این کشور هر دو با سهم ۱۱ درصدی است. نساجی، پوشاک و کفش با سهم ۷ درصدی و صنایع شیمیایی با سهم ۳ درصدی دیگر محصولات صنعتی صادراتی به این کشور است. بررسی صادرات به عمان به‌عنوان هشتمین بازار صادراتی کشور حاکی از این است که عمده‌ترین اقلام صادراتی به این کشور شامل شمش فولاد و قیر است و صادرات صنعتی عمده‌ای به این کشور نداریم. صادرات صنعتی ایران به فدراسیون روسیه به عنوان نهمین بازار صادراتی نیز تنها شامل صنایع غذایی با سهم ۸ درصدی، خودرو و نیروی محرکه با سهم ۶ درصدی و شیمیایی با سهم ۴ درصدی است. صادرات صنعتی به اندونزی به‌عنوان دهمین بازار صادراتی تقریبا صفر بوده است و بیش از ۹۳‌درصد صادرات ایران به این کشور شمش فولاد است.

سهم ناچیز صادرات فناوری

بررسی آمار صادرات همچنین حاکی از این است که محصولات واسطه‌ای سهم ارزشی ۸۵.۲ درصدی، محصولات مصرفی سهم ۱۳.۹ درصدی و محصولات سرمایه‌ای سهم ۰.۹ درصدی از صادرات هشت‌ماهه ۱۴۰۲ دارند. این در حالی است که در مقایسه با هشت‌ماهه ۱۴۰۱، سهم ارزشی کالا‌های واسطه‌ای در صادرات ۳‌درصد کاهش و سهم ارزشی کالا‌های مصرفی و سرمایه‌ای به ترتیب ۱۵ و ۱۱‌درصد افزایش داشته است. از لحاظ وزنی، اما صادرات کالا‌های واسطه‌ای ۲۹‌درصد افزایش و صادرات کالا‌های مصرفی یک درصد کاهش نشان می‌دهد. موضوع قابل تامل دیگر در بررسی آمار صادرات، سهم ناچیز صادرات محصولات با فناوری بالاست. در هشت‌ماهه ۱۴۰۲، صادرات فناوری سطح بالا تنها ۰.۱‌درصد از صادرت کشور و صادرات فناوری سطح پایین، ۰.۸‌درصد از صادرات کشور را شامل شده است. صادرات فناوری سطح متوسط، ۳۰ درصد، صادرات مبتنی بر منابع ۲۴‌درصد و صادرات محصولات اولیه ۳۷‌درصد صادرات هشت‌ماهه امسال را شامل شده است.

واردات صنعتی در هشت‌ماهه ۱۴۰۲

بررسی سهم ارزشی بخش‌های عمده کالایی از واردات طی هشت‌ماهه سال ۱۴۰۲ حاکی از سهم ۶۸ درصدی بخش صنعت است. کشور در این مدت ۲۸ میلیارد و ۷۰۶ میلیون دلار واردات صنعتی به وزن ۶۹۳۹‌هزار تن داشته که نسبت به هشت‌ماه مشابه سال ۱۴۰۱، از لحاظ ارزشی ۱۹‌درصد و از لحاظ وزنی ۶‌درصد رشد نشان می‌دهد و ارزش واحد واردات این بخش نیز ۱۲‌درصد افزایش داشته است. بررسی آمار واردات به تفکیک نوع کالا نیز حاکی از این است که کالا‌های واسطه‌ای سهم ارزشی ۷۲.۴ درصدی، کالا‌های سرمایه‌ای سهم ۱۴.۷ درصدی و کالا‌های مصرفی سهم ۱۲.۸ درصدی از واردات کشور در هشت‌ماهه ۱۴۰۲ داشته اند. اما ایران چه کالا‌های صنعتی را در هشت‌ماهه امسال وارد کرده است؟ بررسی آمار واردات صنعتی بیانگر این است که خودرو و نیروی محرکه سهم ۱۵.۲ درصدی، صنایع برق و الکترونیک سهم ۱۳.۷ درصدی، ماشین سازی و تجهیزات سهم ۹.۷ درصدی، شیمیایی سهم ۶.۷ درصدی، صنایع غذایی سهم ۶.۶ درصدی، محصولات پلیمری سهم ۳.۹ درصدی، نساجی، پوشاک و کفش سهم ۳.۱ درصدی، محصولات سلولزی سهم ۳.۱ درصدی، تجهیزات پزشکی سهم ۲.۷ درصدی، دارو سهم ۲ درصدی، لوازم خانگی سهم ۱.۳ درصدی، سایر تولیدات صنعتی سهم ۰.۱ درصدی و صنایع ورزشی و خلاق سهم ۰.۱ درصدی از واردات کشور در این بازه زمانی داشته اند.

مبادی وارداتی بخش صنعت

بررسی مبادی وارداتی بخش صنعت طی هشت‌ماهه ۱۴۰۲ نشان می‌دهد، چین با سهم ۳۶ درصدی، عمده‌ترین مبدا وارداتی بخش صنعت است؛ این در حالی است که ایران صادرات صنعتی عمده‌ای به این کشور ندارد. امارات متحده عربی با سهم ۳۰ درصدی، ترکیه با سهم ۱۰ درصدی، آلمان با سهم ۴ درصدی، ایتالیا با سهم ۲ درصدی، هند با سهم یک‌درصدی و سایر کشور‌ها با سهم ۱۷ درصدی، دیگر مبادی وارداتی بخش صنعت هستند. واردات صنعتی از امارات شامل صنایع برق و الکترونیک با سهم ۲۲ درصدی، خودرو و نیروی محرکه با سهم ۹ درصدی، ماشین سازی و تجهیزات با سهم ۷ درصدی، شیمیایی با سهم ۶ درصدی و صنایع غذایی با سهم ۶ درصدی است. واردات صنعتی از چین شامل خودرو و نیروی محرکه با سهم ۳۴ درصدی، صنایع برق و الکترونیک با سهم ۱۷ درصدی، ماشین سازی و تجهیزات با سهم ۱۲ درصدی، شیمیایی با سهم ۷ درصدی، محصولات پلیمری با سهم ۵ درصدی و لوازم‌خانگی با سهم ۳ درصدی است. واردات صنعتی از ترکیه نیز شامل صنایع غذایی با سهم ۱۷ درصدی، خودرو و نیروی محرکه با سهم ۱۲ درصدی، ماشین سازی و تجهیزات با سهم ۸ درصدی، شیمیایی با سهم ۷ درصدی و صنایع برق و الکترونیک با سهم ۶ درصدی است. واردات صنعتی از آلمان هم شامل ماشین سازی و تجهیزات با سهم ۴۰ درصدی، صنایع برق و الکترونیک با سهم ۸ درصدی، صنایع غذایی با سهم ۸ درصدی، خودرو و نیروی محرکه با سهم ۷ درصدی، تجهیزات پزشکی با سهم ۷ درصدی و شیمیایی با سهم ۶ درصدی است. واردات صنعتی از هند نیز شامل شیمیایی با سهم ۱۵ درصدی و صنایع غذایی با سهم ۵ درصدی است. واردات صنعتی از روسیه شامل محصولات سلولزی با سهم ۱۴ درصدی، صنایع غذایی با سهم ۶ درصدی، ماشین سازی و تجهیزات با سهم ۵ درصدی و شیمیایی با سهم ۲ درصدی است. واردات صنعتی از انگلیس نیز شامل صنایع غذایی با سهم ۷ درصدی، صنایع برق و الکترونیک با سهم ۲ درصدی و دارو با سهم ۲ درصدی است. واردات صنعتی از هلند هم شامل صنایع غذایی با سهم ۱۵ درصدی، تجهیزات پزشکی با سهم ۱۰ درصدی و ماشین سازی و تجهیزات پزشکی با سهم ۸ درصدی است. واردات صنعتی از سوئیس نیز شامل صنایع غذایی با سهم ۱۸ درصدی، شیمیایی با سهم ۱۵ درصدی، تجهیزات پزشکی با سهم ۸ درصدی و دارو با سهم ۸ درصدی است. واردات صنعتی از عمان نیز شامل صنایع غذایی با سهم ۱۸ درصدی و ماشین سازی و تجهیزات با سهم ۳ درصدی است.

منبع: دنیای اقتصاد