جزئیات سهم دهک‌ها از یارانه‌ پنهان/ یارانه انرژی پردرآمدها ۲۳ برابر کم‌درآمدها

به گزارش می متالز، طبق برآوردهای انجام‌شده در سال ۹۸ مجموع یارانه آشکار و پنهان ۸۹۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود. این رقم معادل ۱۰.۹ میلیون تومان یارانه اعطایی به ازای هر فرد و تقریبا ۲.۲ برابر بودجه سالانه کشور است.

به نظر می‌رسد، سازوکار توزیع یارانه‌ها که باید منجر به بهبود شاخص‌های رفاهی باشد، کارایی مناسبی نداشته و اصابت آن به اقشار هدف اندک است.

در گزارش پژوهشی انجام‌شده توسط دفتر اقتصاد کلان معاونت هماهنگی برنامه و بودجه سازمان برنامه و بودجه، عنوان شده در چارچوب اصلاحات ساختاری لازم است، نظام فعلی‌ یارانه‌ای کشور بازنگری شود. حاصل نظام فعلی توزیع و تخصیص یارانه را باید به کمک شاخص‌های رفاهی سنجید که البته نشان می‌دهد کارایی زیادی نداشته است.

سازوکار فعلی تخصیص یارانه سبب شده یارانه لزوما به اقشار هدف طرح؛ یعنی تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نهایی نرسد و در اختیار گروه‌های دیگر زنجیره توزیع قرار گیرد و در طول این زنجیره به هدر برود.

علی‌رغم تلاش‌ دولت برای دستیابی به عدالت اجتماعی و فراهم آوردن فرصت‌های برابر برای همه اقشار، ضریب اصابت کاهش و اختلاف طبقاتی و نابرابری افزایش می‌یابد.

متوسط یارانه مستقیم به ازای هر خانوار ایرانی فارغ از دهک‌های درآمدی معادل ۱۰ میلیون تومان در سال و مجموع یارانه پنهان مستقیم خانوار مستتر در حامل‌های انرژی مانند بنزین، برق، گاز، دارو و کالای اساسی معادل ۲۵۰ هزار میلیارد تومان است.

*دریافتی یارانه پنهان دهک دهم ۷ برابر دریافتی دهک اول 

توزیع یارانه پنهان در اقتصاد بر اساس برخورداری دهک‌های درآمدی جامعه، نشان می‌دهد متوسط دریافتی یارانه پنهان دهک دهم بیشتر از ۷ برابر متوسط دریافتی دهک اول است. مطابق جدول زیر هر خانوار دهک دهم سالانه به‌طور متوسط از ۲۱ میلیون تومان یارانه پنهان مستقیم خانوار بهره‌مند می‌شود.

همان طور که مشاهده می‌شود، طبق این اطلاعات دهک اول (کم درآمدها) ۱.۳ درصد مجموع یارانه بنزین و دهک دهم ۲۲.۶ درصد را مصرف کرده‌اند. 

درحالی‌که هر خانوار دهک اول فقط ۳ میلیون تومان از یارانه پنهان بهره‌مند می‌شود. این اعداد گواه توزیع ناعادلانه یارانه پنهان از جمله یارانه انرژی، کالای اساسی و دارو است که می‌توان به آسانی و با یک نظام بازتوزیع کارآمد و عادلانه مکانیزم‌هایی طراحی کرد که دهک‌های پایین بیشتر از این یارانه بهره‌مند شوند.

بیشترین یارانه مصرفی از سوی دهک‌های پردرآمد به ترتیب مربوط به بنزین،‌گاز طبیعی،‌کالای اساسی، دارو و در نهایت برق است.

*میزان بهره‌مندی دهک‌های بالای درآمدی از یارانه پنهان انرژی ۲۳ برابر دهک‌های پایین است

ضریب اصابت یارانه پنهان گاز، برق و بنزین نشان می‌دهد، میزان بهره‌مندی دهک‌های بالای درآمدی ۲۳ برابر دهک‌های پایین است. ضریب اصابت برق برای دهک دهم برابر ۱۸ درصد و برای دهک اول برابر با ۵ درصد است. در نتیجه می‌توان گفت اهداف حمایتی دولت جهت اقشار آسیب‌پذیر تحقق نیافته، زیرا در ظاهر امر بیشترین سهم از یارانه انرژی نصیب افراد با درآمدهای بالا شده است.

اساسا یارانه‌ها باید به گونه‌ای بازتوزیع شود که بتوان گروه‌های هدف که عمدتا افراد نیازمند حمایت بیشتر هستند را مورد توجه قرار دهد، اما آمار و اطلاعات موجود از نظام توزیع درآمد نه‌ تنها بهبود نداشته که بر فاصله و توزیع نامناسب در طرح هزینه‌درآمد خانوار خود را نمایان کرده است.