اورانیوم قزاقستان و بازی بزرگ جدید در آسیای مرکزی

به گزارش می‌متالز به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، آمار‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین گزارش‌های سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD)، نشان می‌دهد که استرالیا، قزاقستان و کانادا بیشترین سهم از منابع اورانیوم موجود را در اختیار دارند که بیش از ۵۰ درصد از کل ذخایر جهانی را شامل می‌شود.

براساس اعلام اتحادیه انرژی اتمی جهان، قزاقستان مالک ۱۲ درصد از منابع اورانیوم دنیا بوده و تولید آن در سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۲۱ هزار و ۲۰۰ تن اعلام شده است. سهم قزاقستان از کل تولید اورانیوم خام دنیا از ۲۸ درصد در سال ۲۰۰۹ به حدود ۴۳ درصد در سال ۲۰۲۲ رسیده است.

مجله آمریکایی نیوزویک در این رابطه در گزارشی نوشت: منابع غنی اورانیوم خام قزاقستان در حالی به شدت مورد توجه روسیه و چین قرار گرفته که در سال‌های اخیر پکن به سرعت در حال توسعه ظرفیت تولید انرژی اتمی و همچنین استفاده از آن برای مقاصد نظامی است.

مقامات آمریکایی همزمان بزرگ‌ترین کشور آسیای مرکزی را متهم می‌کنند که به راهی جایگزین برای تجارت کالا‌های تحریم شده روسی تبدیل شده است. از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین در اسفندماه سال ۱۴۰۰، آمریکا و متحدان اروپایی آن هزاران تحریم را علیه مسکو اعمال کرده‌اند و در ماه گذشته میلادی هم در ادامه تلاش ایالات متحده برای محدود کردن تجارت روسیه و صنایع نظامی آن، نام چندین شرکت روس فعال در قزاقستان به فهرست بلند تحریم‌ها اضافه شده است.

مقامات آمریکایی و اروپایی مدعی هستند که افزایش سهم روسیه و چین از تولید اورانیوم خام در قزاقستان، بر امنیت انرژی در سطح جهانی تاثیر گذاشته و همچنین باعث رخ دادن فساد و معاملات صوری بین این کشور‌ها شده است.

آمار‌های اداره اطلاعات وزارت انرژی آمریکا نشان می‌دهد که قزاقستان در سال گذشته میلادی حدود یک چهارم از اورانیوم مورد نیاز صنعت هسته‌ای این کشور را تامین کرده و در حقیقت پس از کشور کانادا، دومین تامین کننده ماده اولیه صنعت انرژی اتمی واشنگتن بوده است.

با این حال روسیه در سال ۲۰۲۳، سومین تامین کننده اورانیوم مورد نیاز صنعت هسته‌ای آمریکا بوده و سهمی ۱۲ درصدی در این زمینه داشته است. با این حال دولت جو بایدن هفته گذشته واردات اورانیوم از روسیه را با هدف افزایش تولید این ماده برای مصرف داخلی تحریم کرد.

البته این تنها آمریکا نیست که توجه ویژه‌ای به منابع اورانیوم قزاقستان دارد؛ فرانسه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین کشور‌هایی که تولید برق آن به انرژی اتمی وابسته است، در کنار ایالات متحده قرار می‌گیرد. در جریان سفر سال گذشته امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه به قزاقستان، پاریس تلاش کرد تا سهم بیشتری از منابع تولیدی اورانیوم این کشور را در اختیار بگیرد.

انرژی هسته‌ای بزرگ‌ترین منبع انرژی در فرانسه محسوب می‌شود که به تنهایی ۷۰ درصد برق مصرفی این کشور را تامین می‌کند. در حقیقت شرکت برق فرانسه (EDF) برای بهره برداری از ۵۶ رآکتور هسته‌ای توزیع شده در میان ۱۸ نیروگاه برق این کشور به طور متوسط سالانه به حدود هشت هزار تن اورانیوم طبیعی نیاز دارد. پس از توقف استخراج اورانیوم در خاک فرانسه در اوایل ۲۰۰۰ میلادی، پاریس ناچار به تامین نیاز خود از خارج از این کشور شد، اما تلاش کرد تا با حفظ تنوع تامین‌کنندگان، امنیت انرژی را تضمین کند. به این ترتیب در ۱۰ سال گذشته، ۸۸ هزار و ۲۰۰ تن اورانیوم مورد نیاز فرانسه از سوی سه کشور قزاقستان (۲۷ درصد)، نیجر (۲۰ درصد) و ازبکستان (۱۹ درصد) وارد این کشور شده است. اما تحولات اخیر در قاره آفریقا و کودتای نظامی در نیجر و تیره شدن روابط این کشور با استعمارگر سابق، اتکای فرانسه به منابع اورانیوم قزاقستان و ازبکستان افزایش داده است.

کریس وی‌فر مدیرعامل شرکت مشاوره ماکر در ارتباط با این رقابت درگرفته میان کشور‌ها بر سر منابع اورانیوم در آسیای مرکزی به نیوزویک، گفت: چین و روسیه از نظر تعداد قرارداد‌های اکتشاف و تولید اورانیوم امضا شده با قزاقستان، بسیار جلوتر از آمریکا و اتحادیه اروپا هستند.

چین که در مسیر پیشی گرفتن از ایالات متحده به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده انرژی هسته‌ای، اشتهای فراوانی برای دسترسی به منابع غنی اورانیوم قزاقستان دارد. پکن قصد دارد با ساخت ۱۵۰ رآکتور اتمی تا سال ۲۰۳۵ ظرفیت تولید برق هسته‌ای خود را ۲ برابر کند.

یک پلتفرم تخصصی حوزه معدن (Minex Forum) گزارش داده است که شرکت‌های چینی از جمله شرکت دولتی انرژی هسته‌ای این کشور، تاکنون حقوق اکتشاف و بهره‌برداری از حدود ۶۰ درصد از تولید اورانیوم آتی قزاقستان را به دست آورده‌اند.

همزمان شرکت‌های روسی بیش از ۲۲ درصد از تولید سالانه اورانیوم قزاقستان را در کنترل دارند و یک چهارم از ذخایر اورانیوم قزاقستان نیز در اختیار آنهاست.

وی‌فر همچنین نکته مهمی را به نیوزویک یادآور شد و اظهار داشت: یکی از دردسر‌های بزرگ برای آمریکا این است که قزاقستان بزرگ‌ترین تولید کننده اورانیوم است و امکان تولید بیشتر را هم دارد، اما ظرفیتی برای فرآوری آن ندارد و تمامی اورانیوم تولیدی آن در خاک روسیه فرآوری می‌شوند.

این مجله آمریکایی در این رابطه نوشت: فرآوری اورانیوم قزاقستان در روسیه به معنای آن است که با وجود تحریم‌های واشنگتن علیه واردات اورانیوم از روسیه، بازهم این کشور و سایر شرکای غربی آن اتکای فراوانی به روسیه برای تامین سوخت مورد نیاز رآکتور‌های هسته‌ای خود دارند.

منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)