اقتصاد دیجیتال تیغ ۲ لبه برای کشور‌های در حال پیشرفت

به گزارش می‌متالز، کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد، آنکتاد (UNCTAD) اعلام کرد کشور‌های در حال توسعه تاثیرات زیست‌محیطی اقتصاد دیجیتال را متحمل می‌شوند و در عین حال مزایای نسبتا کمی از دیجیتالی شدن کلیدی در معدن و مواد معدنی به دست می‌آورند. این گزارش تاثیرات زیست‌محیطی قابل‌ توجه بخش دیجیتال جهانی و همچنین بار نامتناسبی که بر کشور‌های در حال توسعه تحمیل می‌کند را آشکار کرد.

ربکا گرینسپن، دبیر کل کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد اظهار کرد: ظهور فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی (AI) و استخراج ارز‌های دیجیتال و رمزارزها، به میزان قابل‌توجهی مصرف انرژی را افزایش داده است. به‌عنوان مثال، مصرف انرژی استخراج بیت‌کوین بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳ به میزان ۳۴ برابر شده و حدود ۱۲۱ تراوات ساعت رسیده است و در مقایسه با کشور‌هایی مانند فنلاند و بلژیک قرار گرفته است که کمتر از ۹۰ تراوات ساعت انرژی مصرف می‌کنند.

رئیس کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد گفت: بنابراین، فقط مصرف انرژی استخراج بیت‌کوین بیشتر از مصرف سالانه بلژیک یا فنلاند است.

این گزارش تاکید کرد در حالی که دیجیتالی شدن باعث رشد اقتصاد جهانی می‌شود و فرصت‌های منحصر به فردی را برای کشور‌های در حال توسعه ارائه می‌دهد، اما پیامد‌های زیست‌محیطی آن به‌طور فزاینده‌ای شدیدتر می‌شود. ما باید از قدرت دیجیتالی شدن برای پیشبرد توسعه فراگیر و پایدار و در عین حال کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی آن استفاده کنیم و این امر مستلزم تغییر به سمت اقتصاد دیجیتال دایره‌ای است که با مصرف و تولید مسوولانه، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و مدیریت جامع زباله‌های الکترونیکی مشخص می‌شود.

معکوس شدن تاثیر زیست‌محیطی

گرینسپن خاطرنشان کرد که تاثیرات زیست‌محیطی رو به رشد اقتصاد دیجیتال را می‌توان معکوس کرد. زباله‌های دیجیتال بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ به میزان ۳۰ درصد افزایش یافته و به ۱۰.۵ میلیون تن در سراسر جهان رسیده است. پسماند‌های دیجیتال و مدیریت زباله‌های دیجیتال ناکافی است و نگرانی بزرگ با توجه به آلودگی ایجاد شده و تاثیر آن بر محیط زیست است.

به دلیل شکاف‌های موجود دیجیتال و توسعه، کشور‌های در حال توسعه همچنان به‌طور نامتناسبی از نظر اقتصادی و زیست‌محیطی تحت تاثیر قرار می‌گیرند با این حال، بر اساس این گزارش، آنها پتانسیل تاثیرگذاری بر این تغییر دیجیتالی را برای تقویت توسعه دارند. این گزارش نیاز حیاتی پرداختن به هزینه‌های زیست‌محیطی تحول سریع دیجیتال را برجسته می‌کند.

نگرانی‌های کلیدی شامل محدودیت کاهش مصرف مواد خام برای دیجیتالی شدن و فناوری کم کربن، افزایش مصرف آب و انرژی و مسئله رو به رشد زباله‌های مرتبط با دیجیتالی شدن است.

این گزارش با پیشرفت دیجیتالی شدن با سرعت بی‌سابقه می‌گوید که درک ارتباط آن با پایداری محیطی به‌طور فزاینده‌ای حیاتی می‌شود. افزایش تقاضا برای مواد معدنی و فلزات مورد نیاز برای دیجیتالی شدن، به کشور‌های در حال توسعه غنی از منابع، فرصتی منحصر به فرد برای تنوع بخشیدن به زنجیره ارزش دیجیتال و ایجاد توسعه برای شهروندانشان می‌دهد.

جهان شاهد افزایش ۵۰۰ درصدی تقاضا برای مواد معدنی حیاتی برای دیجیتالی شدن خواهد بود که برای سال ۲۰۵۰ پیش‌بینی شده است. گرینسپن گفت بنابراین، ما انتظار داریم تا سال ۲۰۵۰ استفاده از مواد معدنی برای دیجیتالی شدن افزایش ۵۰۰ درصدی داشته باشیم.

چالش‌های زیست‌محیطی اقتصاد دیجیتال

آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد در گزارش اقتصاد دیجیتال ۲۰۲۴ اظهار کرد: دیجیتالی شدن با سرعتی ناپایدار به حرکت خود ادامه می‌دهد و زندگی و معیشت را متحول می‌کند. در عین حال، دیجیتالی شدن غیرقانونی خطر عقب ماندن مردم و تشدید چالش‌های محیطی و آب‌وهوایی را به همراه دارد.

وی هشدار داد که وابستگی فزاینده به ابزار‌های دیجیتال با کاهش مواد خام، مصرف مقادیر زیادی آب و انرژی، انتشار آلودگی هوا و ایجاد زباله به محیط زیست آسیب می‌رساند. علاوه بر این، اثرات زیست‌محیطی دیجیتالی شدن نگرانی جهانی است، اما اثرات آن به‌طور نابرابر توزیع شده است.

کشور‌های در حال توسعه که اغلب منابع مورد نیاز برای فناوری‌های دیجیتال را در اختیار دارند، سهم نامتناسبی از هزینه‌ها را متحمل و در عین حال از مزایای محدودی برخوردار می‌شوند.

آخرین گزارش کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد بیان کرد که بخش فناوری ارتباطات و اطلاعات بین ۰.۶۹ تا ۱.۶ گیگاتن دی اکسید کربن در سال ۲۰۲۰ منتشر کرده است که نشان دهنده ۱.۵ تا ۳.۲ درصد از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای جهانی و تقریبا برابر با انتشار گاز‌های گلخانه‌ای حمل‌ونقل هوایی یا کشتیرانی است.

زیرساخت‌های شبکه، ازجمله کابل‌های زیردریایی و ماهواره‌های ارتباطی، راه‌های سریع‌تری را برای اتصال افراد و ماشین‌های بیشتر ارائه می‌دهند. انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۸، پوشش جمعیتی پهن باند موبایل ۵G به ۸۵ درصد افزایش یابد، در حالی که تعداد اشیا متصل به اینترنت می‌تواند به ۳۵ میلیارد برسد.

در حالی که فناوری‌های دیجیتال می‌توانند برای کاهش نگرانی‌های مختلف زیست‌محیطی مورد استفاده قرار گیرند، تعداد رو به رشد دستگاه‌های کاربر نهایی، سرمایه‌گذاری در شبکه‌های انتقال داده و مراکز داده و برنامه‌های کاربردی دیجیتال فشرده‌تر محاسباتی، مانند هوش مصنوعی و فناوری بلاک چین، نیز در حال تبدیل شدن به ردپای محیطی رو به رشد هستند.

در مدل تولید اقتصاد دیجیتال بسیار خطی فعلی، این موارد منجر به افزایش تقاضا برای مواد خام، آب و انرژی، انتشار بیشتر گاز‌های گلخانه‌ای و ضایعات بیشتر می‌شود.

مراکز داده در سال ۲۰۲۲به میزان ۴۶۰ تراوات ساعت برق مصرف کردند که انتظار می‌رود مصرف تا سال ۲۰۲۶ به میزان ۲ برابر افزایش یابد در حالی که تعداد واحد‌های نیمه هادی از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۲ چهار برابر شده است و همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد.

بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲، آمازون، آلفابت، مایکروسافت و متا، در میان دیگر اپراتور‌های مرکز داده، مصرف برق خود را بیش از ۲ برابر کردند، با این حال، جالب اینجاست که آنها همچنین چهار خریدار بزرگ شرکتی توافق‌نامه‌های خرید انرژی‌های تجدیدپذیر هستند.

کارایی زیست‌محیطی مراکز داده با استفاده از اثربخشی مصرف انرژی (PUE) اندازه‌گیری می‌شود و فناوری‌های نوظهور که خنک‌کننده طبیعی و تهویه مطبوع را تسهیل می‌کنند، به‌طور قابل‌توجهی این توان مصرفی را کاهش می‌دهند.

بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، ممکن است برق مورد نیاز برای مراکز داده در سراسر جهان، تا سال ۲۰۲۶ به ۱۰۰۰ تراوات ساعت برسد، اما شرکت Sofrecom خاطرنشان کرد از دیدگاه ردپای کربن، انرژی مورد استفاده توسط مراکز داده سبزتر به نظر می‌رسد. علاوه بر این، راه‌حل‌های هوشمند مانند کنتور‌های هوشمند اینترنت اشیا، مدیریت انرژی داده‌های بزرگ و آنتن‌های حالت خواب عمیق می‌توانند به کاهش صورت‌حساب‌های انرژی و کمک به جاه‌طلبی‌های کربن‌زدایی کمک کنند.

افزایش تقاضا برای مواد معدنی کلیدی

تولید یک رایانه ۲ کیلوگرمی حدود ۸۰۰ کیلوگرم مواد خام نیاز دارد با این حال، تعداد تلفن‌های هوشمند، لپ‌تاپ‌ها، صفحه نمایش‌ها و سایر دستگاه‌های الکترونیکی دور ریخته شده بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ به میزان ۳۰ درصد رشد داشته و به ۱۰.۵ میلیون تن زباله الکترونیکی در سراسر جهان رسیده است.

کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد گفت: تقاضا برای مواد معدنی حیاتی مانند گرافیت، لیتیوم و کبالت ممکن است تا سال ۲۰۵۰ تا ۵۰۰ درصد افزایش یابد. استخراج این مواد معدنی اغلب از طریق استخراج صنایع دستی و در مقیاس کوچک انجام می‌شود که اغلب با شرایط کاری ناایمن، تخریب محیط زیست و بهره‌برداری از جوامع آسیب‌پذیر همراه است.

تغییر به سمت فناوری‌های دیجیتال و کم کربن نیز باعث افزایش تقاضا برای مواد معدنی کلیدی می‌شود.

شونلی وانگ از شرکت هواوی در خاورمیانه اظهار کرد: تغییر منطقه‌ای به اقتصاد دایره‌ای که استفاده از منابع بکر در تولید را با روش‌های بازیافت، تعمیر و ساخت مجدد جایگزین می‌کند، نیاز به مصرف مواد خام جدید را کاهش می‌دهد.

بنابراین، سازمان ملل متحد فورا خواستار شفافیت بیشتر و شیوه‌های منبع‌یابی مسوولانه در زنجیره تامین دیجیتال است و تضمین می‌کند که پیشرفت فناوری به قیمت آسیب‌پذیری جوامع آسیب‌پذیر یا محیط‌ زیست تمام نمی‌شود.

در یک نکته ساده‌تر، اگر کشور‌های در حال توسعه غنی از منابع، ارزش بیشتری برای مواد معدنی استخراج شده در نظر بگیرند و به‌طور موثر از درآمد‌های حاصل از مواد خام استفاده کنند و در سایر بخش‌های زنجیره ارزش و سایر بخش‌ها متنوع شوند، افزایش تقاضا برای مواد معدنی و فلزات مورد نیاز برای دیجیتالی شدن می‌تواند به‌عنوان فرصتی برای توسعه مورد استفاده قرار گیرد.

فراخوانی برای اقدام

استفاده از دیجیتالی شدن برای ترویج توسعه فراگیر، پایدار و در عین حال کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی آن ضروری است. این امر در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که تلاش‌ها به سمت اقتصاد دیجیتال دایره‌ای هدایت شوند که مشخصه آن مصرف و تولید مسوولانه است.

استفاده از انرژی و مدیریت جامع زباله‌های الکترونیکی

همکاری بین‌المللی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا جهان برای توزیع عادلانه مزایا و هزینه‌های دیجیتالی‌سازی تلاش و تضمین می‌کند که هیچکس در عصر دیجیتال عقب نمانده است.

کار با یکدیگر برای ایجاد چارچوب‌های جامع حاکمیت جهانی که شیوه‌های دیجیتال پایدار را ترویج و کشور‌های در حال توسعه را برای مشارکت کامل در اقتصاد دیجیتال توانمند می‌کند، برای موفقیت بلندمدت ضروری است.

ربکا گرینسپن نتیجه‌گیری کرد: ما باید ذهنیت جدیدی را بپذیریم که پایداری را در هر مرحله از چرخه زندگی دیجیتال در نظر بگیرد و باید در همه سطوح دولت‌ها، مشاغل، سازمان‌های بین‌المللی و کاربران فردی اتخاذ شود.

منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)