صنعت خودروسازی در دور باطل؛ وابستگی به نرخ ارز و نارضایتی مصرف‌کنندگان/ سبقت قیمت خودرو‌ها از دلار/ افزایش حمایت‌های دولتی، خودروسازی را به چه سمتی می‌برد؟

به گزارش می‌متالز، صنعت خودروسازی ایران با وجود حمایت‌های گسترده دولت‌ها و غیاب رقابت جدی در بازار، همواره با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کند. زیان‌ده بودن دو شرکت بزرگ خودروسازی، سایپا و ایران‌خودرو، و اذعان مدیران این شرکت‌ها به فروش خودرو‌ها با ضرر و زیان، در کنار شیوه‌های قرون وسطایی عرضه و کیفیت پایین محصولات که همواره مورد انتقاد مصرف‌کنندگان و کارشناسان بوده است، این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که صنعت خودروسازی در ایران چه مزیت اقتصادی دارد و چرا با وجود چالش‌های جدی پیشرو، این صنعت همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد؟ و آیا زمان تغییر اساسی نگرش به این حوزه فرا نرسیده است؟

در کنار تمامی انتقاداتی که به کیفیت پایین خودرو‌های داخلی، قیمت‌های نامتناسب و شیوه‌های فروش نامناسب داریم، در این گزارش به بررسی قیمت تولیدات کارخانه‌های خودروسازی و تاثیر نوسانات اقتصادی و به ویژه رشد دلار بر بهای تمام شده محصولات پرداختیم. مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا اخیرا طی مصاحبه‌ای تاکید کرده که با اصلاح قیمت کارخانه‌ای محصولات و نزدیک‌تر کردن آن به نرخ بازار آزاد، بسیاری از مشکلات صنعت خودروسازی برطرف شده و این شرکت‌ها در مسیر صحیح توسعه و پیشرفت قرار خواهند گرفت. به عنوان مثال، وی به خودروی کوئیک اتومات اشاره می‌کند که با قیمت کارخانه‌ای ۲۹۴ میلیون تومان عرضه می‌شود، در حالی که بهای تمام شده آن حدود ۳۳۰ میلیون تومان بوده و این به معنی فروش خودروی مذکور با زیان حدود ۳۶ میلیون تومانی است.

این درخواست مدیرعامل سایپا درحالی مطرح می‌شود که چنین درخواستی در سال‌های گذشته نیز مطرح و به آن عمل شد، اما شاهد بودیم که این اقدام نه تنها درمانی برای صنعت خودرو محسوب نشد بلکه جیب دلالان را پرتر کرد وشاهد رشد مجدد قیمت خودرو در بازار آزاد بودیم.

وی همچنین تأکید کرد که بخش عمده‌ای از مواد اولیه خودرو‌ها از بورس کالا و برخی قطعات وارداتی با ارز تهیه می‌شود و به همین دلیل خودروسازان نمی‌توانند قیمت‌گذاری را به صورت مستقل انجام دهند. او حتی تاکید می‌کند که خرید مواد اولیه حتی بدون تولید خودرو نیز برای این شرکت زیان بار است.

اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که افزایش قیمت خودرو‌های داخلی حتی با نرخ دلار آزاد نیز همخوانی ندارد. برای مثال، قیمت کارخانه‌ای پراید وانت سایپا ۱۵۱ که در مهرماه ۱۳۹۸ حدود ۴۰ میلیون تومان بوده اکنون با حدود ۶۸۰ درصد افزایش به ۳۱۵ میلیون تومان رسیده است. ارزان‌ترین مدل کوئیک اتومات در سال ۹۸ حدود ۶۹ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده و هم اکنون با رشدی حدود ۴۰۸ درصدی به ۳۵۱ میلیون تومان رسیده است، پایین‌ترین مدل ساینا در سال ۹۸ با قیمت کارخانه‌ای حدود ۵۶ میلیون تومان به فروش می‌رسید و هم اکنون با رشدی حدود ۵۱۷ درصد به ۳۴۵ میلیون تومان رسیده است؛ در حالی که نرخ دلار از ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان در مهر ماه ۱۳۹۸ با رشد حدود ۴۳۸ درصدی به حدود ۶۲ هزار تومان در مهر ماه ۱۴۰۳ رسیده است. این بررسی‌ها نشان می‌دهد که قیمت بسیاری از خودرو‌ها نه تنها بر اساس نرخ دلار بلکه بیش از رشد قیمت ارز، گران شده است. تمامی این موارد در شرایطی مطرح می‌شود که این خودرو‌‎ها تولید داخلی بوده و مهمترین مزیت تولید خودرو در داخل کشور را باید کمترین وابستگی به نرخ ارز و حتی ارز بر نبودن تولیدات دانست؛ بنابراین داده‌ها نشان دهنده سبقت چشمگیر قیمت خودرو‌ها از نرخ دلار است.

حتی اگر خودروسازی را وابسته کامل به نرخ ارز بدانیم، باز هم خودروسازان از قیمت‌های فعلی راضی نیستند. آنها با کیفیت پایین محصولات، در بازاری که به دلیل محدودیت‌های وارداتی، حق انتخاب از مصرف‌کنندگان سلب شده، همچنان به دنبال افزایش قیمت هستند. این وضعیت با توجه به دریافت یارانه‌های دولتی و پرداخت هزینه‌های نیروی کار به ریال، نارضایتی بیشتری در بین مصرف‌کنندگان ایجاد کرده است.

در نهایت، این سوال مطرح می‌شود که دولت چه حمایت بیشتری می‌تواند از خودروسازان داخلی به عمل آورد تا آنها بتوانند خود را به مردم ثابت کرده و چشم‌اندازی روشن برای تولید محصولاتی با کیفیت و فناوری بالا ارائه دهند. البته ما نیز به اهمیت توسعه صنعت خودرو در داخل کشور، وسعت اشتغال‌زایی و ... تاکید داریم، اما معتقدیم به دلیل هوشمند نبودن حمایت‌های دولتی از خودرسازان، این کارخانه‌ها از مسیر و هدف اصلی خود فاصله گرفته و به دلیل اعمال سلیقه‌های مختلف در شرایط بسیار نا مطلوبی قرار گرفته و هر چه سریع‌تر باید برای درمان بیماری بدخیمی که صنعت خودروسازی کشور را در گیر کرده فکر عاجلی کنیم.

منبع: خبرگزاری مجلس شورای اسلامی (خانه ملت)