ورود بانک ملی انحصار بانک ملت در سیستم پرداخت جایگاه‌های سوخت را می‌شکند؟

به گزارش می‌متالز، موضوع اختلال در سامانه پرداخت جایگاه‌های سوخت، در چند سال اخیر محل مناقشه بوده است. این اختلالات در چند سال گذشته چندین بار تکرار شد و در مواردی هک سامانه پرداخت‌ها، نگرانی‌های جدی در خصوص امنیت اطلاعات مالی شهروندان به وجود آورد.

تکرار اختلالات سوخت‌رسانی در بازه‌های زمانی مختلف، پرسش‌هایی جدی در مورد امنیت سیستم‌های پرداخت الکترونیکی در جایگاه‌ها مطرح کرد. چراکه بروز مشکلات متعدد در جایگاه‌های سوخت ایران، نشان از وجود مشکلات جدی در زیرساخت‌های پرداخت الکترونیکی دارد.

مسوولان شرکت پخش فرآورده‌های نفتی در هنگام بروز اختلال، مسوولیت اصلی اختلال را متوجه سامانه‌های پرداخت بانک ملت دانستند. آن‌طور که پیداست، انحصار ایجادشده برای بانک ملت در سیستم پرداخت سوخت‌رسانی، امکان بروز این اختلالات را بالا برده است.

حال پس از تکرار چندین باره اختلال، خبر از شکستن انحصار جایگاه‌ها آمده و قرار است جایگاه‌ها به سیستم پرداخت بانک ملی هم مجهز شوند. اما سوال این‌جاست که مجهز شدن جایگاه‌ها به سیستم پرداخت دو بانک ملی و ملت به معنای شکست انحصار است؟

ورود بانک ملی انحصار سیستم پرداخت در جایگاه‌ها را خواهد شکست؟

هفته گذشته به دنبال بروز دوباره اختلال در جایگاه‌ها، کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی، در گفتگو با سایت اطلاع رسانی وزارت نفت، از امضای تفاهم‌نامه‌ای با بانک ملی برای ساخت و نصب ۶۰۰۰ دستگاه پرداخت الکترونیکی بهای سوخت خبر داد.

او در همین زمینه تشریح کرد: با توجه به تکرار بروز نقص فنی در سامانه فعلی پرداخت الکترونیکی بهای سوخت در جایگاه‌ها، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی برای ایجاد رقابت در حوزه پرداخت الکترونیکی بانکی و ارائه خدمات مطلوب‌تر و افزایش ضریب پایداری سامانه پرداخت الکترونیکی بهای سوخت، با دیگر بانک‌ها وارد مذاکره شده تا دستگاه پرداخت الکترونیکی بهای سوخت مطابق با استاندارد‌های شرکت را تهیه و در جایگاه‌های عرضه سوخت نصب کنند.

وی افزود: یکی از این بانک‌ها، بانک ملی است که تفاهم‌نامه‌ای با این بانک منعقد شده و مسئولان این بانک بیان کرده‌اند مطابق با استانداردی که ارائه شده، ۶ هزار دستگاه از سوی این بانک ساخته و در جایگاه‌ها نصب خواهد شد.

انحصار چندجانبه در جایگاه‌ها

در اقتصاد علاوه بر دو بازار رقابت کامل و انحصار کامل، انواع دیگری از بازار‌ها هم وجود دارد. از دیگر انواع بازار می‌توان به رقابت انحصاری و انحصار چندجانبه اشاره کرد.

در بازار رقابت انحصاری تعداد بی‌شمار عرضه‌کننده و تقاضاکننده وجود دارد. در این بازار، تغییرات قیمت یا مقدار تولید یک تولید‌کننده تاثیری بر قیمت یا مقدار تولید بنگاه‌های دیگر ندارد.

اما در ساختار بازار انحصار چندجانبه یا همان Oligopoly، تعداد کمی فروشنده و تعداد زیادی خریدار وجود دارد. صنعت خودروسازی، موبایل‌سازی، بازار محصولات انرژی، صنایع مواد غذایی و هواپیماسازی تنها نمونه‌هایی اندک از بازار‌های انحصار چندتایی هستند. به حالت خاصی از انحصار چندجانبه که تنها دو فروشنده در بازار وجود دارند، اصطلاحا انحصار دوجانبه یا Duopoly گفته می‌شود.

آن طور که به نظر می‌رسد، تجهیز درگاه پرداخت‌های ثابت جایگاه‌های سوخت به دو بانک ملی و ملت، نوعی از انحصار چندجانبه است.

در حال حاضر، حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد جایگاه‌ها که برای پرداخت بهای سوخت فقط از کارت‌خوان‌های ثابت و سیار بانک ملت استفاده می‌کنند، عمدتا با مشکل سوخت‌گیری مواجه می‌شوند. چرا که بیش از ۶۰ درصد از جایگاه‌ها، از کارت‌خوان سیار دیگر بانک‌ها هم استفاده می‌کنند و وقتی سیستم به‌پرداخت ملت با اختلال روبه‌رو می‌شود، به سرعت جایگزین می‌کنند.

ورود بانک ملی به حوزه جایگاه‌های سوخت مربوط به کارت‌خوان‌های ثابت است. این بدان معناست که تنها دو بانک ملی و ملت، به عنوان تنها عرضه‌کنندگان سیستم پرداخت در جایگاه‌های سوخت حضور خواهند داشت. یعنی انحصار سیستم پرداخت جایگاه‌ها شکسته نشده و تنها با ورود یک عرضه‌کننده دیگر، بازار انحصار کامل به انحصار چندجانبه تغییر پیدا کرده است.

امن‌سازی ارتباط بین سیستم پرداخت و کارت سوخت

پیش‌تر علیرضا بزرگمهری، عضو هیات مدیره انجمن تحول دیجیتال، در گفتگو با تجارت‌نیوز عنوان کرده بود: سیستم به‌پرداخت ملت در جایگاه‌ها در دو سال گذشته از لحاظ امنیتی دچار مشکل بوده و در این دو سال، در مورد چرایی اختلال پیش‌آمده اطلاع‌رسانی نشده است.

به گفته او، امن‌سازی ارتباط بین سیستم پرداخت و کارت سوخت رخ نداده است و ممکن است باقی شرکت‌های پرداخت الکترونیک هم با همین مشکل مواجه باشند.

این بدان معناست که اگر چرایی اختلال بررسی نشود، ممکن است اختلال به‌وجود آمده در سیستم پرداخت بانک ملت، در مورد باقی بانک‌ها هم وجود داشته باشد. یعنی ورود بانک ملی به این حوزه نیز ممکن است نتواند مشکل را حل کند.

با این که چرایی این اختلالات پیاپی مشخص نیست، اما با ورود چندین بانک مختلف و شکستن انحصار، احتمال اثرگذاری اختلال در روند سوخت‌رسانی کاهش می‌یابد و سوخت‌رسانی با مشکلات کمتری مواجه خواهد شد.

منبع: تجارت نیوز