گام‌های بزرگ در بزرگترین میدان گازی جهان

میدان گازی پارس جنوبی، بزرگترین منبع گازی جهان است که روی خط مرزی مشترک ایران قرار دارد؛ مساحت این میدان ۹۷۰۰ کیلومتر مربع است که سهم متعلق به ایران ۳۷۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد. ذخیره گاز این بخش از میدان ۱۴ تریلیون مترمکعب گاز به همراه ۱۸ میلیارد بشکه میعانات گازی است که ۸ درصد کل گاز دنیا و نزدیک به نیمی از ذخایر گاز کشور را شامل می‌شود. میدان گازی پارس جنوبی (که در قطر، گنبدشمالی نامیده می‌شود) در ۱۳۵۰ کشف و برداشت گاز از این میدان نخستین بار در سال ۱۳۷۰ به وسیله قطر آغاز شد؛ گاز تولیدی این میدان با تشکیل شرکت گاز مایع قطر به ال‌ان‌جی تبدیل و محموله‌های ال‌ان‌جی به خارج صادر می‌شود. یکی از دغدغه‌های ایران در سال‌های گذشته، تولید حداکثری قطر از پارس جنوبی و از دست رفتن فرصت برداشت از این میدان مشترک به وسیله ایران بوده است. با توجه به اینکه به دلیل شرایط فیزیکی، امکان مهاجرت گاز این میدان مشترک به کشور قطر وجود دارد، کارشناسان همواره بر لزوم توسعه هرچه سریع‌تر بخش ایرانی این میدان تاکید دارند. با وجود سرمایه‌گذاری گسترده در پارس جنوبی در گذشته، به دلیل پراکندگی اقدام‌ها، در عمل این فازها به مرحله نهایی و بهره‌برداری نرسیدند اما دولت یازدهم تلاش کرد با اولویت‌بندی طرح‌ها این عقب‌ماندگی را جبران کند.

۲ برابر شدن تولید گاز

اولویت‌بندی فازهای پارس جنوبی در دولت یازهم سبب تسریع در روند اجرای طرح‌های در دست اجرا در میدان عظیم گازی پارس جنوبی شد. براساس تصمیم وزارت نفت در سال ۱۳۹۲، پنج فاز ۱۲، ۱۵، ۱۶، ۱۷ و ۱۸ که نسبت به سایر فازها پیشرفت بیشتری داشتند در اولویت اصلی و سایر فازها در اولویت بعدی قرار گرفتند که تاکنون بخش زیادی از آنها به بهره‌برداری رسیده است. پس از راه‌اندازی کامل فازهای ۱۲، ۱۵ و ۱۶ و بخش‌هایی از ۱۷ و ۱۸، اکنون توسعه فازهای ۱۹، ۲۰ و ۲۱ در اولویت قرار گرفته است. تخمین زده می‌شود با توسعه کامل فازهای پارس جنوبی ضمن تامین پایدار نیاز کشور به انرژی، سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار درآمد عاید کشور شود. از سوی دیگر، میزان تولید گاز پارس جنوبی در دولت یازدهم جهش قابل‌توجهی یافت به طوری که نسبت به آغاز به کار این دولت، دو برابر شد. تولید گاز از ۱۰ فاز نخست پارس جنوبی در سال ۱۳۹۲، نزدیک به ۲۸۵ میلیون متر مکعب بود که این میزان با بهره‌برداری از ۱۱ بخش جدید پارس جنوبی به ۵۴۰ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد. چندی پیش وزیر نفت در این باره گفت: تا پایان دولت یازدهم به حجم عظیم گاز که در عسلویه تولید می‌شود، ۳۰۰ میلیون مترمکعب اضافه شده و این امر به آن معنا است که برداشت گاز در این مدت به دو برابر می‌رسد. بیژن زنگنه یادآوری کرد: ۱۰ فاز پارس جنوبی در دولت اصلاحات به بهره‌برداری رسید. در دولت یازدهم نیز ۱۱ فاز پارس جنوبی به بهره‌برداری می‌رسد تا یکبار دیگر با کشور قطر در برداشت از مخزن مشترک پارس جنوبی برابر شویم و حتی پیشی بگیریم. براساس گزارش‌ها، تولید گاز در پارس جنوبی، روزانه رشد ۳۰۰ میلیون مترمکعبی را تجربه کرده و همچنان در حال افزایش است. میزان تولید گاز پارس جنوبی در سال ۱۳۹۳ نزدیک به ۱۰۳ میلیون متر مکعب رشد کرد. این رشد در سال ۱۳۹۴ به ۵۷ میلیون متر مکعب در روز رسید. با تکمیل بخش‌های باقیمانده پارس جنوبی تا پایان سال ۱۳۹۷، ظرفیت تولید گاز کشور در این میدان به ۷۲۵ میلیون متر مکعب در روز می‌رسد.

درآمد ۳۷۸ میلیارد دلاری

بزرگترین میدان گازی جهانی، ثروتی هنگفت را در خود جای داده است که برای دستیابی به آن باید فازهای پارس جنوبی هر چه زودتر توسعه یابد. به گفته محمد مشکین‌فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۴ نزدیک به ۸۷۹ میلیارد مترمکعب گاز در میدان پارس جنوبی تولید شد که ارزش محصولات تولیدی در این مدت، ۳۷۸ میلیارد دلار بود. براساس بودجه مصوب برای توسعه کل میدان پارس جنوبی، ۹۱ میلیارد دلار سرمایه مورد نیاز است که ۳۱ میلیارد دلار آن در بخش‌های به بهره‌برداری رسیده صرف می‌شود. از ۶۰ میلیارد دلار باقیمانده نیز تاکنون ۳۰ میلیارد دلار در طرح‌های در حال اجرا هزینه شده است. با بهره‌برداری از کل منابع گازی پارس جنوبی در مدت یک سال، ۹۰ میلیارد دلار ارزش از محل این تولیدات به‌دست می‌آید که به طور تقریبی معادل کل سرمایه‌گذاری‌ها از آغاز توسعه این میدان تا پایان طرح‌های باقیمانده است.

تحقق یک آرزوی دیرین

پارس جنوبی افزون بر اینکه بزرگترین میدان گازی جهان به شمار می‌رود، دارای لایه‌های نفتی نیز است که تا پیش از دولت یازدهم، از منابع نفتی این میدان برداشت نمی‌شد. قطر در سال‌های گذشته از این لایه نفتی برداشت می‌کرد اما به علت غفلت و همچنین نبود امکانات فنی مانند شناور پالایشگاهی، به تولید نفت از این میدان توجهی نمی‌شد. پس از استقرار دولت یازدهم تلاش شد با تهیه کشتی پالایشگاهی، برداشت نفت از این میدان آغاز شود. بر این اساس، نخستین شناور پالایشگاهی خاورمیانه در هفته‌های پایانی سال ۱۳۹۵، وارد خلیج‌فارس شد و تولید نفت از لایه نفتی پارس جنوبی در بیست و نهم اسفند گذشته آغاز شد. قرار است تولید نفت از پارس جنوبی به صورت آزمایشی انجام شود و به‌تدریج به ظرفیت روزانه ۳۵ هزار بشکه افزایش یابد. در گام بعدی نفت تولیدی پارس جنوبی به بازارهای جهانی نیز صادر می‌شود که بر پایه پیش‌بینی‌ها این موضوع در مدت زمانی حداکثر ۴۵ روز پس از آغاز تولید، قابلیت تحقق دارد. حجم ذخایر درجای نفت خام لایه نفتی پارس جنوبی بیش از ۱۴ میلیارد بشکه برآورد می‌شود.