حیات آلومینای جاجرم وابسته به معدن تاش

به گزارش می متالز، کارخانه تولید پودر آلومینای جاجرم از بوکسیت استفاده می‌کند که ایران در این زمینه، ذخایر معدنی خوب و غنی ندارد. با این حال معدنی به نام تاش در شاهرود قرار دارد که مدتی است با شکایت ان‌جی‌اوها بهره‌برداری از آن به حال تعلیق درآمده است. گفتنی است علی اکبریان، رئیس دادگستری شاهرود با بیان اینکه سازمان‌های متولی نظیر منابع طبیعی، محیط‌زیست و سازمان آب هنوز پاسخ صریحی مبنی بر تهدیدات زیستی فعالیت معدن بوکسیت تاش به دادگستری ارائه نکرده‌اند، ابراز کرد: درصورتی‌که این سازمان‌ها با صراحت اعلام کنند فعالیت این معدن تهدیدی برای روستای تاش، شهر بسطام و شاهرود است، دادگستری برای تعطیلی دائم آن وارد عمل می‌شود. شهریور ۹۷ در جلسه‌ فرمانداری شاهرود، یک مصوبه ۱۴ بندی به شرکت آلومینای جاجرم برای رعایت تعهداتی اعلام شد اما پس از گذشت ۲ ماه گفته شد که بیشتر تعهدات بوکسیت تاش عملی نشده و برابر همان مصوبه باید معدن تعطیل شود. از این رو با توجه به پایان مهلت پروانه معدن بوکسیت تاش در ۱۹ اسفند، باید این معدن تعطیل می‌شد، در حالی‌که شرکت آلومینای ایران اعلام می‌کند تمام مصوبه‌های اعلامی اجرا شده یا در مرحله مطالعات و اجرا قرار گرفته‌‌اند. کارشناسان و دوستداران محیط‌زیست باور دارند که استخراج سنگ معدن بوکسیت به روش معدنکاری روباز و انفجار دوباره، سبب تولید ریزگرد در منطقه می‌شود؛ ریزگردهایی که مقادیر زیادی اکسید و هیدروکسید آلومینیوم دارند. گفته شده که این ریزگردهای حاوی آلومینا، تاثیر نامطلوب بر انسان و گیاهان می‌گذارد. در این باره، گفت‌وگویی با تورج زارع، مدیرعامل آلومینای جاجرم درباره آخرین وضعیت و سرانجام بهره‌برداری از معدن بوکسیت تاش انجام گرفته ایم که می‌خوانید:

آقای زارع، بهره‌برداری از معدن بوکسیت شاهوار به کجا رسید؟ در زمینه رفع مشکلات و اختلاف آن با محیط‌زیست اقدامی شده است؟

این معدن یکی از بهترین معادن ایران از نظر رعایت ملاحظات محیط‌زیستی است؛ بدون شک این سخن را، آقای سرقینی که معاون معدنی وزارتخانه هستند و با تمام معادن آشنایی داشته و بر آنها اشراف دارند و از این معدن به طور ویژه بازدید کرده‌اند، صحه می‌گذارند. ضمن آنکه ما در همه معادن شرکت آلومینا این ملاحظه‌ها را داریم اما در معدن تاش به طور ویژه این کار را انجام می‌دهیم. در ضمن درباره موضوع آب که گفته می‌شود بهره‌برداری از معدن تاش ممکن است مشکلاتی به وجود آورد، اقدامات مهمی انجام داده‌ایم؛ با دانشگاه شیراز و با بهترین استادان موجود در این زمینه که پیشینه کار صنعتی دارند نیز قراردادی امضا کرده‌ایم که در آن، اطلاعات اولیه را دیدند و گفتند کوچک‌ترین نگرانی بابت آلودگی آب وجود ندارد. با این حال مطالعات با مستندات در حال انجام است.

ایراد دیگری که به بهره‌برداری از این معدن گرفته می‌شود، این است که سطح تخریب در کوه‌ها زیاد است.

سطح معدنکاری ما در حد ۲۰۰هکتار است. کارشناسان حوزه آب بهتر می‌دانند که این سطح قابل توجهی نیست و به هیچ وجه در حوزه آبریز تاثیر ندارد. ضمن اینکه ما در تاش کارخانه نداریم که فاضلاب داشته باشد؛ شرکت ما در تاش یک معدنکاری خیلی ساده دارد. اگر معدن تاش را با معادن بزرگ کشور مقایسه کنید متوجه می‌شوید که خاص‌تر از آنها کاری انجام نمی‌دهیم. بحث دیگر این است که در معدن تاش، ماده معدنی بوکسیت در سطح قرار دارد. وقتی به سازند آسماری برسیم دیگر زیر آن بوکسیتی وجود ندارد، در حالی‌که منبع ذخیره پس از این شروع می‌شود ضمن اینکه سطح معدنکاری ما در مقایسه با حوزه آبریز منطقه بسیار جزئی است. دوستان محیط‌زیستی بهتر می‌دانند که آب در این لایه‌ها تشکیل نمی‌شود. مورد دیگر اینکه ما تمام پایش‌های آب را ماهانه انجام می‌دهیم و کوچک‌ترین گزارشی مبنی بر آلودگی آب نداریم. البته ممکن است آب منطقه‌ای به ‌ذاته عنصری را بیشتر داشته باشد. اینها طبیعی است و خواص ذاتی آب است. با این حال آب این منطقه دارای این خواص طبیعی هم نیست. موضوع آلودگی هوا را مطرح کردند که به نظر نمی‌رسد با کار یکی دو تا لودر، آلودگی هوایی چندانی به وجود بیاید. ببینید در شاهرود چند لودر و بولدوزر در معادن کار می‌کنند. شبیه سایر معادن در کشور عملیات آتشباری داریم و حتی کمتر از معادن دیگر است زیرا برخی بخش‌های معدن مشابه، خاک و آتشباری نیاز ندارد اما درحال‌حاضر قراردادی با دانشگاه تهران داریم که آتشباری را به روش آرام انجام دهیم تا کمترین آسیب را از نظر صدا و آلودگی هوا داشته باشد و این موضوع با دانش آتشباری قابل کنترل است. ضمن اینکه ما مسیر کامیون‌ها را با مالچی که از کارخانه پتاس خور و بیابانک می‌گیریم، مالچ‌پاشی می‌کنیم؛ کدام معدن ایران این ‌کارها را انجام می‌دهد؟ ما تمام محوطه معدنکاری‌مان را بلوک‌گذاری کردیم که عدولی از این محدوده نداشته باشیم. بحث حیوانات وحشی شامل بز کوهی نیز مطرح است که همیشه گله‌های بز کوهی در اطراف معدن مشاهده می‌شوند چون ما برای‌شان علوفه می‌ریزیم و آبشخور ایجاد کرده‌ایم. حتی شکارچی‌هایی که اقدام به شکار بزها می‌کردند را به استخدام شرکت درآورده‌ایم تا برای محافظت از این حیوانات، نگهبانی داده و به آنها آب و علوفه بدهند.

چه ادعاهایی مطرح است؟

در کل، بحث‌های محیط‌زیستی در معدن تاش وجود ندارد. اگر حرف‌ آقایانی که این مسائل را مطرح می‌کنند، پایه فنی دارد، ما حاضریم در هر محکمه‌ای که آنها قبول دارند، حضور پیدا کنیم. اگر فکر می‌کنند کارشناسان ایرانی در این زمینه وجود ندارند، از هر کشور دیگری که این موارد را رعایت می‌کنند متخصص بیاوریم. در صورتی‌که ثابت شود کوچک‌ترین آلودگی ایجاد کرده‌ایم ما خودمان معدن را تعطیل می‌کنیم چراکه متعلق به بخش دولتی هستیم و نمی‌خواهیم محیط‌زیست را آلوده کنیم بلکه به عنوان بخش دولتی بیشتر چنین دغدغه‌ای داریم. از ان‌جی‌اوها هزاران بار درخواست جلسه کردیم. اگر حرف‌های‌شان درست است، بگذارند جلسه‌ای برگزار کنیم. مشکلی وجود ندارد که بنشینیم و مذاکره کنیم ببینیم کجای کار ایراد دارد. با این حال به هیچ وجه درخواست ما را قبول نکردند چون معتقدم بحث‌شان آلودگی نیست. چنین ادعایی را نیز به راحتی نمی‌توان مطرح کرد بلکه باید مستندات بیاورند و این مستندات بررسی و آنالیز شده و در اختیار مراجع قرار گیرد. اینها باید دقیق بررسی شوند حتی ما حاضریم این کار به هزینه ما انجام شود و بخش امنیتی نیز ورود کند و ببیند چه مسئله‌ای وجود دارد.

البته بحث معارضات و مشکلات با بومی‌های منطقه، یکی از مشکلات معادن است.

ما اینجا با مردم روستای تاش هیچ مشکلی نداریم. ما برای تاشی‌ها اقتصاد ایجاد کردیم. تمام کسانی که مایل بودند، در شرکت تعاونی که شرکت ما ایجاد کرده عضو هستند و معدنکاری این معدن را تعاونی انجام می‌دهد. تعداد قابل توجهی جذب شرکت تعاونی و مجموعه ما شده‌اند. در گذشته برای ساخت خانه‌ها و سوخت‌شان از درختان اورس استفاده می‌کردند، در حالی که ما حتی کمتر از انگشتان دست هم درخت قطع نکردیم. ما مسیر را منحرف کردیم تا حتی یک درخت هم قطع نشود چون از دولتیم و موظف به رعایت محیط‌زیست هستیم. جوانانی را که در تاش زندگی می‌کردند، به کار گرفتیم و اشتغال ایجاد کردیم، به نحوی که خودشان طرفدار کار ما در این معدن هستند.

پس مخالفت‌ها از چه ناحیه‌ای ساماندهی و هدایت می‌شود؟

ما به مخالفان می‌گوییم هر کسی مخالفتی دارد و مستنداتی مبنی بر رعایت نکردن محیط‌ زیست و مشکلات معدن دارد، بیاید و از نزدیک دیتاهای ما را ببیند. به حتم واقعیت را می‌فهمد و مخالفتی با کار ما نخواهد داشت. پس مخالفان ناآگاهند یا اهداف دیگری دارند که ما نمی‌دانیم چیست. از این رو درخواست می‌کنیم مراجع ذی‌صلاح به این قضیه ورود کرده و این ادعاها را بررسی کنند که تولید این صنعت استراتژیک کشور بی‌دلیل مختل نشود.

آن‌هم برای صنعتی که به شدت به بوکسیت این معادن وابسته است و در شرایط تحریم مشکلات بیشتری را باید تحمل کند.

بله کاملا درست است و همین امر تولید ما را در سالی که به رونق تولید نام‌گذاری شده، تحت تاثیر قرار داده است. همه موظفیم به این شعار پایبند باشیم. با تحریم‌هایی که کشور با آن درگیر است، آلومینا به کشور وارد نمی‌شود و کارخانه‌های آلومینیوم‌سازی ما به زحمت و سختی می‌توانند واردات انجام دهند. من نمی‌دانم این آقایان دنبال چه چیزی هستند. انتظار داریم سازمان‌های مسئول به طور جدی این مشکلات را بررسی کنند که ادعاهای مطرح شده از سر خیرخواهی است یا در این شرایط تحریمی، هدف دیگری دنبال می‌شود.

درحال‌حاضر این معدن کار می‌کند؟

این معدن ۲ ماه است که غیرفعال شده است. من روی حرفم با کسانی است که دوست‌دار محیط‌ زیست هستند تا با مستندات موضوع‌شان را به ما بگویند که به طور حتم رعایت می‌کنیم اما تعطیلی معدن در شرایط تحریم کشور، باعث ایجاد مشکلات برای صنعت، مردم و اقتصاد کشور است.