حمایت دولت؛ شرط ورود سرمایه‌گذار به معادن

این درحالی است که برخی از پروژه‌های معدنی را می‌توان با سرمایه‌های کوچک آغاز کرد. به‌عنوان نمونه فرآوری سنگ‌های زینتی اشتغالزایی چشمگیر به همراه دارد و سود حاصل از آن نیز چشمگیر است. آن‌دسته از دانش‌آموختگان بخش معدن نیز که سرمایه آنچنانی در اختیار ندارند می‌توانند با کمی خلاقیت و برنامه‌ریزی، به معادن ورود کرده و طرحی نو ارائه دهند. اما آنچه ورود سرمایه‌گذاران به بخش معدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد مشکلات و چالش‌هایی این بخش است. قوانین معدنی و تغییر آن در بازه زمانی کوتاه‌مدت باعث سخت شدن محاسبات اقتصادی فعالیت‌های معدنی شده و حضور سرمایه‌گذاران در معادن کوچک‌مقیاس نیز این موضوع را تحت تاثیر قرار داده و انگیزه را برای ورود آنها به بخش معدن با تردید می‌کند.

خلاقیت در معدنکاری

همانگونه که گفته شد راهیابی به بازار فعالیت‌های معدنی می‌تواند آسان‌تر از آن باشد که از زبان فعالان معدنی یا دیگر کارشناسان این بخش شنیده می‌شود. این درحالی است که دانش‌آموختگان رشته معدن که در دوره آموزشی خود در دانشگاه‌ها رنگ معدن را ندیده‌اند و دوره کارآموزی را به شکل مستقیم و عملیاتی در معادن نگذرانده‌اند، بعد از فارغ‌التحصیلی باید راهکاری برای ورود به بازار کار پیدا کنند. در این میان اگر سرمایه‌ای داشته باشند می‌توانند با ثبت محدوده معدنی فعالیت خود را آغاز کنند یا به‌عنوان کارشناس در حوزه زمین‌شناسی، اکتشاف، استخراج، مسئول فنی و... وارد بازار کار شوند.اما زمانی که هیچ کدام از موارد یادشده برای ورود یک مهندس معدن به جرگه فعالان این بخش وجود نداشته باشد او مجبور می‌شود دست به خلاقیت بزند و کاری نو در پیش گیرد. در این زمینه چندی پیش خبرگزاری مهر گفت‌وگویی با یکی از دانش‌آموختگان معدن انجام داد که این موضوع تا حدودی درباره‌اش صدق می‌کند. مهدی غریب‌زاده فارغ‌التحصیل رشته مهندسی معدن یکی از همین دانش‌آموختگان است که یک روز تصمیم می‌گیرد برای خودش معدن، کشف و از آن کسب درآمد کند تا بعد از سال‌ها زندگی متفاوتی داشته باشد.مهدی غریب‌زاده یا آقای «عقیق» یک دانشجوی ساده شیرازی است که با داشتن رویاهای بزرگ، برای پیدا کردن سنگ عقیق به دل بیابان‌ها زد و در نهایت توانست یک معدن بیابد و از این طریق ضمن کارآفرینی، به تولید محصول بپردازد و تاجر شناخته‌شده‌ای در حرفه سنگ‌های قیمتی شود. او در استفاده از سنگ‌های قیمتی پا را فراتر از بقیه گذاشت و علاوه بر زیورآلات، لوازم جدید و خارق‌العاده‌ای با آنها تولید کرد.براساس گفته‌های این مهندس معدن، براساس دانش و کاوش‌های انجام شده برای شناخت یک محدوده معدنی می‌توان اقدام کرد. وی نیز با شناختی که از نوع ذخایر معدنی داشت توانست بعد از حدود ۲/۵ ماه معدن مرمریت را پیدا کند اما به دلیل مشکلات و نداشتن منابع مالی مجبور به فروش معدن شد؛ با این حال از پای ننشست و سمت تراش و فرآوری عقیق رفت و با ساخت دکمه‌هایی از جنس عقیق توانست محصولات خود را به یک شرکت ترکیه‌ای عرضه کند. در نهایت کارگاهی ایجاد کرد و برای تامین نیاز مواد اولیه تصمیم گرفت دوباره در پی معدن باشد و در یک فرآیند ۴ ماهه و با مطالعه و تحقیق درنهایت معدنی در نیریز یافت و از آن زمان تا اکنون در حال استفاده و تولید از این معدن است. اما از آنجایی که حجم محصولات معدن بیش از نیاز تولید کارگاه بود محصولات دیگری همچون شطرنج، معرق عقیق، قاشق و چنگال را به محصولات خود، اضافه و از خرده‌سنگ‌ها به عنوان نگین در زیورآلات استفاده کرد و درحال‌حاضر محصولات خود را در دو هتل در عمان و یک هتل در تورنتوی کانادا عرضه کرده و در حال گسترش بازار فروش محصولات خود است.

ذخایر ارزشمند معدنی ایران

حال با توجه به موارد یادشده می‌توان گفت وجود انواع سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی در کشور سبب شده ایران یکی از صاحبان سرمایه در زمینه ذخایر معدنی ارزشمند شناخته شود. در این میان سنگ‌هایی همچون عقیق، گارنت سبز، فیروزه، کوارتز و... در نقاط مختلف ایران ازجمله مزیت‌هایی است که با سرمایه‌گذاری و تدوین برنامه برای استفاده بهینه از آن می‌توان به ارزش‌افزوده رسید و موجب اشتغالزایی در مناطق دارای این ذخایر ارزشمند شد. براساس آمار و اطلاعات موجود، پروژه ظرفیت‌یابی برای این سنگ‌های معدنی که در سال‌های گذشته انجام شده، از وجود انواع مختلف سنگ‌های باارزش در صنعت جواهرسازی خبر داده است. به‌عنوان نمونه سنگ‌های قیمتی موجود در خراسان‌رضوی شامل چندین نوع گارنت، فیروزه و کریزوکولا (Chrysocolla) است. همچنین در بررسی‌های انجام شده، آثاری از یاقوت و برخی دیگر از سنگ‌های قیمتی پیدا شده اما هنوز منجر به عملیات اکتشافی و استخراج نشده است.در کنار بهره‌برداری از مواد معدنی و استفاده از این مواد در صنایع مختلف، شاهدیم که بسیاری از کشورهای پیشرو به ساخت برخی مصنوعات و استفاده از آن در مواردی همچون انرژی درمانی اقدام می‌کنند. به‌عنوان نمونه ساخت تابلوهایی از سنگ عقیق و استفاده از آن در مراکز انرژی‌درمانی و استخرها در کشورهایی همچون آلمان و ایتالیا ازجمله مواردی است که می‌توان به آن اشاره کرد. البته باید توجه کرد که هزینه ورود در این مکان‌ها بسیار بالا بوده و یکی از دلایل اصلی این موضوع استفاده از سنگ‌های ارزشمند در آنهاست.این در حالی است که کشور ما نیز از این ذخایر با ارزش و ناب برخوردار است که از نمونه‌های آن می‌توان به عقیق سبلان اشاره کرد. عقیقی که از رنگ‌بندی فوق‌العاده‌ای برخوردار است و همچون تابلوی نقاشی چشم انسان را نوازش می‌دهد. در سال‌های گذشته به دلیل تحریم‌های بین‌المللی امکان صادرات این محصول وجود نداشت اما در شرایط کنونی انتظار می‌رود این سنگ بازار جهانی را تحت تاثیر قرار دهد. ساخت تابلوهای زیبا و ساخت مصنوعات و زیورآلات یکی از اقدامات انجام شده از سوی فعالان این معدن است.

حمایت از معادن کوچک مقیاس

محمدحسین بصیری، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز در زمینه سرمایه‌گذاری در معادن کوچک و طرح‌های این چنینی معتقد است که معدن نیازمند حمایت همه‌جانبه از سوی دولت و سازمان‌های فعال در این بخش است. محمدحسین بصیری ضمن بیان این مطلب اظهار کرد: حدود ۸۰درصد از معادن ایران کوچک‌مقیاس و به نوعی بی‌پناه هستند و بیشترین سختگیری‌ها و قوانین متوجه آنهاست. این در حالی است که معادن خصولتی و بعضی از دولتی‌ها از شرایط به نسبت مناسب‌تری برخوردار هستند و حمایت بیشتری از سوی دولت متوجه آنهاست.
وی افزود: البته برای این معادن بزرگ باید رفتارهای حمایتی و صیانتی اعمال شود زیرا به این شکل از ذخایر معدنی کشور حمایت می‌شود. اما شرایط برای معادن کوچک‌مقیاس، متفاوت است و همواره درگیری‌هایی که این معادن و سرمایه‌گذاران آنها با سازمان‌های مربوط به فعالیت‌های معدنی (همچون سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و محیط‌زیست) دارند بیشتر است.درحال‌حاضر معادن کوچکی هستند که بهره‌برداری از آنها نیازمند سرمایه معقول است و با کمی پشتکار می‌توان نسبت به فعالیت روی آنها اقدام کرد. با این حال باید جذابیتی برای ورود سرمایه‌گذار فراهم شود. بصیری با بیان این مطلب در ادامه گفت: دو فاکتور برای ورود سرمایه‌گذاران به بخش معدن دارای اهمیت است. نخست نرخ بازگشت سرمایه و دیگری دوره بازگشت سرمایه و مدت زمانی است که سرمایه باز می‌گردد. این در حالی است که برخی قوانین دست و پا گیر، محاسبات اقتصادی و مواردی از این دست را دچار مشکل کرده و درنهایت سرمایه‌گذار یا کسانی که قصد ورود به فعالیت‌های معدنی دارند را با تردید روبه‌رو می‌کند. بنابراین تسهیل شدن قوانین و شفاف‌سازی آنها، راهکار مهمی برای ورود سرمایه‌گذاری هرچند کوچک در معادن به‌شمار می‌آید.