هنر، حلقه گمشده موزائیک‌سازی

تعریف موزائیک

به گزارش می متالز، موزائیک کفپوشی متراکم است. درحقیقت یک مدل بتن است که تراکم خود را یا از طریق فشار پرسی یا از طریق لرزش به‌دست می‌آورد و از ماسه، سیمان، سنگدانه، پودر سنگ و آب در ابعاد و طرح‌های گوناگون تشکیل می‌شود. به طور کلی موزائیک از دو سطح تشکیل شده است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

لایه رویه یا رنگ موزائیک

این لایه نقش موزائیک را تشکیل می‌دهد و در آن از پودر سنگ، سیمان، آب و از ترکیبات دانه‌بندی شده و رنگی استفاده شده است.

لایه زیرین یا نارین

این لایه از موزائیک دارای ضخامت بیشتری نسبت به لایه رویه است و نقش تحمل فشار را نیز برعهده دارد. این لایه رویه از سیمان، آب و ماسه تشکیل شده است.
موزائیک نقش یا تصویری است که از چیدن تکه‌های کوچک رنگی سنگ، شیشه، سرامیک، کاشی و... در کنار یکدیگر تشکیل می‌شود. شیشه‌های رنگی و سنگ‌ها در گذشته بیشترین استفاده را داشته‌اند و امروز می‌توان علاوه بر آنها از سرامیک، کاشی و مواد جدیدی که با نام‌های مختلف به همین منظور تولید می‌شوند، استفاده کرد.
شیشه در گذشته‌های بسیار دور گرانبها بوده و جنبه تزئینی داشته است و امروز با اینکه انبوه، ارزان و متنوع در رنگ تولید می‌شود، بعد هنری خود را از دست نداده بلکه وارد عرصه نوین طراحی و معماری شده است. در معماری قدیم ایران پنجره‌ها با پاره‌های کوچک شیشه‌رنگی در نقش‌های زیبای هندسی و غیرهندسی تزئین می‌شدند.
برخی از این پنجره‌ها اورسی نامیده می‌شوند. نمونه‌های این پنجره‌ها را می‌توان در کاخ گلستان مشاهده کرد. این هنر که از عصر باستان همواره جزئی از زندگی بشر بوده است، چشم‌انداز زیباتری را برای زندگی فردا ایجاد خواهد کرد.
هنر موزائیک بیش از همه در معماری سرزمین ایران و به‌ویژه در بناهای مذهبی به کار گرفته شده است. این هنر در به وجود آوردن فضاهای رنگارنگ تاثیر بسزایی بر بیننده دارد.
اکتشاف خشت‌های لعابدار چغازنبیل و جام موزائیکی مارلیک که متعلق به هزاره نخست پیش از میلاد است و آجرهای لعابدار رنگین و منقوش به‌جامانده از دوره هخامنشیان، همگی حکایت از قدمت این هنر در ایران دارد. همچنین به عنوان نمونه‌ای از آثار پس از اسلام می‌توان از مسجد شیخ لطف‌الله در اصفهان نام برد.
متاسفانه باوجود پیشینه هنر موزائیک‌سازی‌ در ایران، در این زمینه در معماری امروز کشورمان کمتر فعالیتی انجام شده و جایگاه این هنر در اطراف ما خالی است و حتی می‌توان گفت جایگاه قدیمی خود را نیز از دست داده است، به‌گونه‌ای‌که امروز در بناهای جدید موزائیک و شیشه رنگی دیده نمی‌شود.

زیبایی موزائیک در ایجاد و ارزش نهادن به فضاهای مختلف

هنگامی که قطعات کوچک و رنگین شیشه، سنگ یا کاشی کنار هم قرار می‌گیرند و تصویرهای گوناگون یا طرح‌های تزئینی پدید می‌آید، به این کار موزائیک گفته می‌شود؛ این هنری باستانی است که همواره در حال کشف دوباره است.
در این پیدایی دائمی، موزائیک به عنوان یک هنر تزئینی چون نقش روی دیوار، آشنا ولی پیش‌پا افتاده ظاهر می‌شود تا بالاخره در دستان یک هنرمند چیره‌دست قرار گیرد، آنگاه این بیان هنری به طراوت و تازگی ذهن خالق آن خواهد شد. قطعات سنگی که برای یک طرح موزائیک کف به کار می‌روند، آنقدر کوچک هستند که این طرح موزائیک درواقع نقاشی با سنگ به شمار می‌رود و از این‌رو موزائیک کف، پا را بسیار فراتر از محدوده‌های این رسانه گذاشته است.
امروز موزائیک‌ها را همان شکل درست می‌کنند که روزگاری به عنوان مواد کفپوش در پومپئی به کار می‌رفت.
بدین ترتیب که قطعات کوچک سنگی را برداشته و با دست در ملات قرار می‌دهند. این روش فوق‌العاده ساده از لحاظ طراحی انعطاف‌پذیر است و به همین خاطر کفپوش‌های موزائیک را دائم در لبه برش سبک فضاهای داخلی قرار می‌دهد.
 بنابراین جای تعجب نیست موزائیک که در تمام دوره‌ها از عهد باستان گرفته تا به حال استفاده شده و نمایانگر قدرت صاحب خانه بوده است، همواره کفپوشی والا و مظهر عشق به سبک‌های نوین شمرده شده، حتی امروز نیز تفاوتی حاصل نشده است؛ کفپوش‌های موزائیک به‌طور مرسوم دارای رنگ‌ها و طرح‌های بی‌حد و اندازه‌ای هستند.

موزائیک‌های آماده

روشی ارزان‌تر برای پوشش کف، استفاده از موزائیک‌های آماده برای خلق مرزها و عناصر تزئینی است. پس‌زمینه مشبک می‌تواند برای هرگونه پوشش کف استفاده شود؛ اگرچه استفاده از سنگ رایج‌تر است.
امواج پیچشی، درختان مو یا برگ‌های پاییزی برخی اوقات حاشیه یک طرح ساده را تشکیل می‌دهند. می‌توانید با تدبیر و تمهیدی که می‌اندیشید، عناصر تزئینی موزائیک را داخل کاشی‌های سرامیک یا حتی درون کفپوش‌های چوبی درج کنید تا در کل یک جنس مخلوطی مطابق با سلیقه‌تان به وجود آید.
برای نمونه شاید تمایل داشته باشید تصویری رنگی در کف آشپزخانه نقش بزنید. قطعه‌ای موزائیک به رنگ کفپوش‌های ورودی می‌تواند حروف نخست نام صاحبخانه را بر خود داشته باشد که این نیز موقعیت برجسته و والای صاحبخانه را می‌رساند.
 یا درنظر بگیرید چه هیجان‌انگیز خواهد شد اگر موزائیک‌های شیشه‌ای داخل قطعات سنگ مرمر قرار گیرند.
این قطعات شیشه‌ای مانند جواهری گرانبها از سطح کدر و مات اتاق بازتاب می‌کنند. درواقع هیچ محدودیتی وجود ندارد.
همچنان که می‌توانید وسایل مختلف را با افزودن مواد مناسب غنا بخشید، این مطلب درباره کف اتاق نیز صادق است که می‌تواند با موزائیک آراسته شود اما تصویرهای سنگی چندمنظوره‌تر از لوازم پارچه‌ای هستند؛ در یک ترکیب شورانگیز، قطعات کنار هم ‌ردیف‌شده موزائیک می‌تواند مانند یک ستاره نقشی محوری در طراحی کف اتاق ایفا کند.
معدودی از طرح‌های کف، حالتی پراقتدار مانند کف‌های تماشایی تشکیل شده از سنگ‌های رنگی دارند. اگر خواهان طرحی رنگی و ظریف هستید، قطعات موزائیک را برای پوشش کف مدنظر قرار دهید.

موزائیک تک‌لایه چیست؟

موزائیک‌های تک‌لایه به موزائیک‌هایی با ضخامت ۱۷میلیمتر گفته می‌شود که تنها با فشار پرس بیش از ۷۵۰ تن قابل تولید است. این نوع موزائیک با وزنی بسیار کمتر از موزائیک‌های معمولی برای استفاده در سالن‌ها و پشت‌بام خانه‌ها بسیار مناسب هستند. فناوری تولید این نوع موزائیک ویژه دستگاه‌های ساخت ایتالیا و آلمان است.
این نوع موزائیک علاوه بر استحکام بالا و جذب آب بسیار پایین هرگز دچار تغییر رنگ یا یخ‌زدگی نمی‌شود و می‌توان گفت مطمئن‌ترین انتخاب برای فرش کردن پشت‌بام است.

روش‌های تولید موزائیک

موزائیک به روش‌های مختلفی تولید می‌شود که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

روش پرسی

در این روش اعمال فشار با استفاده از دستگاه پرس باعث ایجاد تراکم در موزائیک می‌شود که این فشار بسته به ابعاد و نوع سنگدانه‌های به کار رفته، متغیر است. موزائیک‌هایی که از این طریق تولید می‌شوند نیاز به ساب خوردن دارند.

روش ویبره‌ای

در این روش فشاری وجود ندارد و عمل تراکم و یکنواخت‌سازی به کمک دستگاه لرزاننده انجام می‌شود و به علت داشتن سطحی صاف نیاز به ساب ندارد اما نوعی از موزائیک‌های ویبره‌ای هستند که در آنها سنگ تزئینی به کار رفته است و عمل سایش روی آنها انجام می‌شود.