مروری بر روند بومی‌سازی در صنعت فولاد

به گزارش می متالز، صنعت فولاد به جرأت یکی از مترقی‌ترین صنایع کشور در امر بومی‌سازی است و با وجود گستره بالای این صنعت از معدن تا تولید محصول نهایی، دانش فنی مرتبط با تجهیز و تولید فولاد در کشور در وضعیت مناسبی قرار دارد. وجود منابع خدا دادی سنگ‌آهن و انرژی ارزان در کشور باعث شده تا تولید فولاد در کشور با کمترین نیاز به واردات صورت پذیرد و تنها بخش کوچکی از مواد اولیه این محصول همانند الکترود گرافیتی به واردات وابسته باشد.

ضرورت بومی‌سازی فولاد در دوران تحریم

صنعت فولاد ایران به طور خاص در 4 دهه اخیر به بلوغ مناسبی رسیده و این پیشرفت‌ها در زمانی اتفاق افتاده که کشور در معرض انواع تحریم‌ها قرار داشته و در یک سال اخیر، این شرایط تحریمی، حالت حساس‌تری به خود گرفته و صنعت فولاد کشور در طی یک سال، سه بار مورد تحریم وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار گرفته است. یک‌بار در 15 مرداد سال 97، در دور اول تحریم‌های آمریکا، «تحریم‌های مربوط به فروش، عرضه، تأمین یا نقل و انتقال گرافیت، فلزات خام و نیمه ساخته مانند آلومینیوم و فولاد و صادرات یا نرم‌افزار برای یکپارچه‌سازی فرآیندهای صنعتی به ایران» اجرایی شد.

در تاریخ 25 مهرماه نیز مجدداً آمریکا برخی بنگاه‌های بزرگ کشور همچون فولاد مبارکه را هدف تحریم‌های خود قرار داد و در فهرست 20 شرکت اعلامی خود، نام این شرکت را نیز درج کرد و به طور کامل هر گونه مبادله با این شرکت را مشمول تحریم‌های خود دانست.

اخیراً نیز در روز چهارشنبه 18 اردیبهشت ماه، دونالد ترامپ در بیانیه‌ای اعلام کرد: «در راستای کاهش درآمدهای ایران از جمله درآمدهای ناشی از صادرات محصولاتی نظیر آهن، فولاد، آلومینیوم و مس که ممکن است برای تأمین مالی و حمایت از توسعه سلاح‌های کشتار جمعی، گروه‌ها و شبکه‌های تروریستی و توسعه نظامی استفاده شود، گام‌هایی اتخاذ شده است.»

در چنین شرایطی، بومی‌سازی در صنعت فولاد بیش از پیش الزام پیدا کرده و لازم بود تا برنامه‌ریزی‌های مدونی در این زمینه صورت پذیرد.

صفر تا صد صنعت فولاد

در همین رابطه، حمیدرضا عظیمیان مدیرعامل فولاد مبارکه در خصوص میزان توان صنعت فولاد در بومی‌سازی فناوری‌های مرتبط با تولید فولاد اظهار کرد: در حال حاضر با اتکا به دانش فنی شرکت‌های داخلی 75 درصد فناوری تولید فولاد را کسب کرده‌ایم و نیاز به تلاش بیشتری است که به 100 درصد فناوری بومی دسترسی پیدا کنیم و برای تحقق این امر راهی جز استفاده از دانش داخلی که به‌خصوص در دانشگاه‌ها تولید می‌شود نداریم و این برای صنعت فولاد کشور یک الزام است.

وی با اشاره به اینکه بخش عمدهای از قطعات و تجهیزات موردنیاز کارخانه فولاد در کشور بومی‌سازی شده است گفت: باید باقیماندهٔ قطعات موردنیاز صنعت فولاد نیز بومی‌سازی شود تا فولاد مبارکه خودش بتواند ساخت و راه‌اندازی یک کارخانه فولاد را در هر نقطه‌ای از ایران انجام دهد. این حرکت بسیار بزرگی در فولاد مبارکه است و اتفاقی میمون و مبارک خواهد بود.

به زعم بهرام سبحانی، رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد نیز، «به جرأت می‌توان گفت صفر تا صد کارخانه‌های فولادی در ایران قابل انجام است چراکه هم در بخش فناوری و هم در زمینه تجهیزات به خودکفایی رسیده‌ایم.»

جشنواره ملی فولاد یک گام رو به جلو

با وجود دانش فنی بالای تولیدکنندگان ایرانی در تجهیز کارخانه‌های فولادی، عدم وجود یک شبکه منسجم تأمین و نبود سامانه‌ای برای پیوند دادن تأمین‌کنندگان و تولیدکنندگان، باعث می‌شد تا برخی از بنگاه‌های بزرگ فولادی مجبور شوند برخی از نیازهای خود را از خارج از کشور تأمین کنند و این در حالی بود که سهم بالایی از این نیازها توسط شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی قابل تأمین بود.

همین امر، بزرگان صنعت فولاد را به این امر وا داشت تا با برگزاری اولین جشنواره ملی فولاد در صدد رفع این خلأ بر آمده و اتصال بین شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی و بنگاه‌های بزرگ را تقویت کنند که این اراده منجر به برگزاری اولین جشنواره ملی فولاد در دی ماه سال گذشته در تهران شد.

مدیر عامل فولاد مبارکه در همین رابطه اظهار کرد: رویکرد فولاد مبارکه بومی‌سازی است. در فضای استارت‌آپ‌ها بحثی به نام شتاب‌دهنده داریم. به این معنی که گروه‌های جوان دارای ایده ممکن است از توان مالی و مدیریت کافی برای اجرای این ایده‌ها برخوردار نباشند؛ به همین جهت شتاب‌دهنده‌ها به این افراد کمک مالی می‌کنند و درصورتی‌که ایدهٔ آن‌ها مورد پذیرش قرار گیرد، در ریسک مالی ایجاد این پروژه‌ها شریک می‌شود.

 وی با اشاره به تغییر صورت گرفته در رویکرد خرید اقلام موردنیاز شرکت گفت: در حال حاضر اگر کسی اعلام کند که تجهیزی را بومی‌سازی کرده، فولاد مبارکه، در صورت تأیید ارزیابی عملکرد و کیفیت آن، محصول را خریداری می‌کند؛ اما از این پس با تغییری که در رویکرد فولاد مبارکه به وجود آمده، اگر شرکتی ایدهٔ ساخت و تأمین هریک از این اقلام را داشته باشد و ایده موردپذیرش قرار گیرد، فولاد مبارکه در تأمین مالی و ریسک اجرای این پروژه شریک می‌شود و نقش شتاب‌دهنده را برای این استارت‌آپ‌های فنی ایفا می‌کند.

الگوی مناسب بومی‌سازی در فولاد مبارکه

بومی‌سازی در فولاد مبارکه، از همان ابتدای احداث این بنگاه فولادی به عنوان یکی از محورهای توسعه آن مطرح بود. به گفته منوچهر نیک‌فر، معاون فناوری شرکت فولاد مبارکه، «فرآیند بومی‌سازی در فولاد مبارکه در حوزه‌های مختلفی از تجهیزات و قطعات شروع شد و به داخلی‌سازی آن‌ها انجامید و همان‌طور که امروز به وضوح روشن است، تا به حال موفقیت‌های بسیاری در این حوزه کسب شده است و شاهد این گواه هم، این است که در این سال‌ها، به‌رغم همه تحریم‌هایی که علیه جمهوری اسلامی ایران، صنعت فولاد و بخش‌های مختلف اقتصادی اعمال شده است، ظرفیت تولید شرکت فولاد مبارکه، از 2.4 میلیون تن به بیش از 10 میلیون تن ظرفیت رسیده است و هم‌اکنون به گواه آمارها، بیش از 80 درصد از قطعات و تجهیزات فولاد مبارکه، داخلی‌سازی شده است.»

به گفته وی، استراتژی جدید فولاد مبارکه در توسعه بومی‌سازی صنعت فولاد کشور، تمرکز بر انتقال فناوری و دانش فولادسازی به سایر بنگاه‌هاست. بر این اساس، این شرکت در نظر دارد در سه سطح، «دانش بهره‌برداری شرکت»، «انتقال دانش طراحی خطوط تولید» و «دانش مهندسی» به تکمیل رسالت جدید خود بپردازد و در حال حاضر در سطوح یک و دو به توانایی‌های لازم رسیده و برای سطح سوم نیز، همکاری با دانشگاه‌ها، مراکز آموزشی و شرکت‌های دانش‌بنیان را آغاز کرده است.

تکمیل این زنجیره سه سطحی در فولاد مبارکه می‌تواند باعث بروز تحول جدی در فولادسازی کشور شود و کما اینکه نمونه‌های موفق این رویکرد در فولاد هرمزگان، فولاد سنگان و همچنین فولاد سفیددشت قابل مشاهده است و به طور قطع، تقویت آن می‌تواند راه را برای تحقق تولید 55 میلیون تنی فولاد در افق 1404 فراهم سازد.