پیش به سوی تولید فولاد پاک

به گزارش می متالز، براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، در نوامبر ۲۰۱۷ (آذر ۱۳۹۶) بیش از ۸۵ درصد از تقاضای جدید انرژی در جهان در سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۴۰ میلادی (۱۳۹۶ تا ۱۴۱۹ خورشیدی) از منابع کم‌کربن (تجدیدپذیرها، گاز طبیعی و انرژی هسته‌ای) تامین خواهد شد. چنین اقداماتی در راستای سناریوهای مختلف گرمایش زمین تا سال ۲۰۵۰ میلادی (۱۴۲۹ خورشیدی) و محدود کردن تولید دی‌اکسیدکربن برای حفظ سقف ۲درجه‌ای افزایش دمای زمین است. در این میان، نکته مهم، حرکت دسته‌جمعی بخش‌های مختلف مصرف مانند حمل‌ونقل، صنایع و ساختمان به سمت الکتریکی شدن است. ازجمله صنایع مهمی که از این حرکت دسته‌جمعی متاثر خواهد شد، صنعت فولادسازی است. سالانه حدود ۷ درصد از دی‌اکسیدکربن منتشر شده در اتمسفر در صنایع فولادسازی تولید می‌شود، بنابراین یکی از چالش‌های مهم این صنعت حفظ روند افزایشی تولید فولاد و در عین حال کاهش تولید کربن است. قرار گرفتن در این مسیر فقط از راه بها دادن بیشتر به روش‌های پاک‌تر تولید فولاد یعنی روش الکتریکی، افزایش بهره‌وری انرژی و کاهش تدریجی استفاده از روش‌های استفاده‌کننده از زغال‌سنگ انجام خواهد شد. ضمن آنکه توسعه و فراگیری فناوری «جذب و ذخیره کربن» نیز می‌تواند تاثیر بسزایی در ادامه روند افزایشی تولید فولاد با استفاده از روش‌های مصرف‌کننده زغال‌سنگ داشته باشد. در تازه‌ترین اقدامات انجام شده در این زمینه و از آغاز امسال میلادی، چین که به تنهایی بیش از ۶۰ درصد از دی‌اکسیدکربن صنعت فولاد جهان را تولید می‌کند، اقدام به تشویق گسترش تولید فولاد به روش الکتریکی و جلوگیری از فعالیت ظرفیت‌های جدید استفاده‌کننده از زغال‌سنگ کرده است.
چنین سیاست‌هایی منجر به برهم خوردن توازن مواد اولیه فولادسازی در سال‌های آینده خواهد شد؛ امری که اهمیت برنامه‌ریزی بلندمدت تامین مواد اولیه و بازار فروش محصولات صنعت فولاد را ثابت خواهد کرد اما افزایش محبوبیت تولید فولاد به روش الکتریکی و بالا بردن بهره‌وری انرژی در سایر روش‌ها منجر به افزایش تقاضای مواد اولیه مصرفی در این روش‌ها خواهد شد. در این میان، قراضه و آهن اسفنجی(DRI) یا محصول آن یعنی بریکت آهنی (HBI) مهم‌ترین مواد اولیه صنعت فولادی‌سازی به روش الکتریکی و متاثر از این موضوع خواهند بود که به شدت با افزایش تقاضا روبه‌رو هستند اما از آنجایی که تامین قراضه در جهان به شدت به سطح انباشت فولاد در کشورها بستگی دارد و چرخه عمر محصولات فولادی نیز طولانی است، فراگیری روش‌های پاک‌تر تولید فولاد با استفاده از قراضه با محدودیت همراه خواهد شد.
در نتیجه، ماده اصلی مورد تقاضای فولادسازی پاک‌تر در جهان، محصولات کوره احیای مستقیم مانند آهن اسفنجی (DRI) و بریکت آهنی(HBI) خواهد بود. در کنار اینها، افزایش بهره‌وری انرژی در کوره‌بلند نیز به شدت مورد توجه قرار خواهد گرفت. به همین منظور، خوراک بهینه کوره‌بلند برای افزایش بهره‌وری، هم از نظر انرژی و هم از نظر تولید، گندله سنگ‌آهن است که منجر به افزایش بهره‌وری کوره‌بلند در مقابل استفاده از سنگ‌آهن دانه‌بندی به ویژه سنگ‌آهن ریزدانه می‌شود.
 به این ترتیب، تقاضا برای گندله سنگ‌آهن، هم به عنوان خوراک بهینه کوره‌بلند و هم به عنوان ماده اولیه احیای مستقیم و فولادسازی به روش الکتریکی وجود خواهد داشت. در عین حال، هر چند هر دو محصول گندله و آهن اسفنجی-بریکت با چشم‌انداز بلندمدت افزایش تقاضا روبه‌رو هستند اما به دلیل محدودیت ذخایر حال حاضر سنگ‌آهن کشور و همین طور از نظر ارزش‌افزوده، گزینه استراتژیک برای سرمایه‌گذاری صادراتی، آهن اسفنجی-بریکت است.
خوشبختانه، صنعت فولاد در ایران در دهه گذشته به شدت رو به پیشرفت بوده است. رتبه نخست ایران در ذخایر غنی گاز که پاک‌ترین سوخت فسیلی تامین‌کننده انرژی جهان و سوخت اصلی قرن ۲۱ به شمار می‌رود، در کنار ذخایر سنگ‌آهن کشور، شرایط لازم برای حداکثرسازی ارزش افزوده منابع خدادادی را فراهم کرده است. علاوه بر آن، چشم‌انداز مثبت افزایش تقاضای محصولاتی مانند گندله، آهن اسفنجی-بریکت و فولاد خام در جهان در دهه‌های پیش‌رو نوید رونق زنجیره فولاد را در آینده کشور می‌دهد.

سیدمصطفی سبزواری / کارشناس فولاد