کدام کالاها در گمرک مانده‌اند

به گزارش می متالز، یکی از مهمترین دغدغه‌های و چالش‌ها پس از نوسانات ارزی سال 1397 رسوب کالا در بنادر و گمرکات کشور است چنانچه براساس آمار اعلامی از سوی ارونقی معاون فنی گمرک101 هزار کانتینر کالا تا تاریخ 23 خرداد 98 در گمرکات کشور رسوب شده است. 

گفتنی است با توجه به اهمیت این موضوع رئیس جمهور کشورمان هم پیش از این دستوری را برای کاهش رسوب کالا در گمرکات کشور صادر کرده است. 

در رابطه با دلایل رسوب کالا در گمرکات کشور به پیشنهاد رضا رحمانی وزیر صنعت، معدن و تجارت کشورمان، این وزارتخانه در قالب نامه ای دلایل رسوب کالا در گمرکات تشریح و برای میراشرفی رئیس کل گمرک جمهوری اسلامی ایران ارسال کرده است، در این نامه آمده است: 

جناب آقای دکتر میراشرفی

رئیس‌کل محترم گمرک جمهوری اسلامی ایران

موضوع : تحلیل دلایل رسوب کالا در گمرکات و بنادر

با سلام و احترام

پیرو جلسه مورخ ۱۳۹۸/۳/۲۶ کمیته سه‌جانبه با موضوع رسوب کالا در گمرک «موضوع ابلاغیه دبیر محترم هیأت دولت به شماره ۱۳۱۹۳ مورخ ۹۸/۲/۱۰ و نیز مباحث بیان شده در جلسه که بر اساس نامه شماره ۱۸۴۲ مورخ ۹۸/۱/۱۷ وزارت امور اقتصادی و دارایی بود، موارد زیر که بارها در جلسات کمیته و سایر جلسات مشترک مطرح و تأکید گردیده جهت استحضار حضرتعالی ایفاد می‌گردد:

۱. برای تصمیم‌سازی مؤثر ضروری است تعریف "رسوب کالا" مشخص شود تا تفاوت آن با «وجود کالا» در گمرکات که به صورت مرسوم و متعارف در فرآیندهای تجاری وجود دارد، مشخص باشد.

٢. در تمام جلسات برگزار شده و مباحث مطرح شده، هنوز آمار مشخصی از ترکیب کالاهای رسوبی ارائه نشده و عملاً سیاست‌گذاری برای ترخیص آنها را با چالش جدی مواجه می‌کند (به ویژه کالاهای ممنوعه و فاقد اولویت)، لذا پیشنهاد یک حکم کلی برای کالاهای موجود با توجه به تنوع این کالاها و عدم ضرورت ورود برخی کالاها، بر اساس قوانین و مقررات نمی‌باشد. ضمن اینکه بازه زمانی پیشنهاد ارائه شده مشخص نیست و در صورت اجرای آن، می‌توان زمان آینده را نیز شامل کرد. با این پیشنهاد منبعد هر کالایی که وارد گمرک شود، وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف به صدور تبت سفارش آن کالا می‌باشد. که به هیچ عنوان منطقی و در چارچوب قوانین و مقررات نیست.

٣. استنباط کارشناسی این حوزه از ترکیب کالاهای موجود در گمرک این است که عمده کالاها شامل کالاهای دارای ممنوعیت ورود، دارای توان و تولید داخلی، کالاهای صرفأ مصرفی نهایی، کالاهای فاقد اولویت و یا دارای اولویت پایین برای ورود (بر اساس گروه‌بندی‌های کالایی) می‌باشند. زیرا ثبت سفارش اقلام اولویت‌دار و مجاز هیچ محدودیت و منعی نداشته و منطقی نیست واردکنندگان مواد اولیه و با واسطه‌ای بخش تولید و با کالاهای اساسی بعد از ورود کالای خود به بنادر و یا گمرکات فاقد ثبت سفارش بوده و یا اظهار انجام نداده باشند. حتی در صورت نداشتن ثبت سفارش نیز سؤال این است چرا صاحبان کالا برای دریافت ثبت سفارش اقدامی انجام نمی‌دهند. لذا در این رابطه اعلام می‌شود هر بازرگانی که کالای اساسی، اولویت‌دار و مواد اولیه و واسطه‌ای بخش تولید در گمرک داشته باشد (بدون ثبت سفارش)، امکان ثبت سفارش آن با رعایت ضوابط و مقررات در اسرع وقت و کمترین زمان ممکن فراهم می‌باشد و ضروری است درخواست خود را در سامانه جامع تجارت ارائه داده تا پس از تأیید دستگاه‌های اجرایی، ثبت سفارش آن صادر شود.

۴. استنباط کارشناسی این حوزه برای مسائل و مشکلات موجود در رویه‌های تجاری (ثبت سفارش تا ترخیص) و رسوب کالا در گمرکات موضوعاتی از قبیل عدم یکپارچگی اطلاعات، ضعف شدید و یا عدم همکاری در تبادل اطلاعات مورد نیاز، عدم لحاظ اطلاعات ثبت سفارش، تامین ارز، اظهار گمرکی و کالای موجود در گمرک) می‌باشد. چنانچه این همکاری از سوی گمرک صورت پذیرد، تقریبا تمام مشکلاتی که ریشه آن ناشی از عدم یکپارچکی و عدم تبادل اطلاعات می‌باشد، حل و فصل شده و علاوه بر جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی و خطاهای ناخواسته، نیاز به تصمیمات خاص برای بلااثر کردن ضوابط و مقررات نیز نمی‌باشد. 

۵. با توجه به سیاست‌های دولت محترم که در ابتدای سال گذشته ابلاغ گردید. ثبت سفارش‌های غیربانکی و بدون انتقال ارز متنوع و متوقف گردید و کلیه ثبت سفارش‌ها به صورت بانکی و با منشأ مختلف ارزی امکانپذیر شد. حتی در روش بانکی منشأ ارز حاصل از صادرات و ارز اشخاص نیز پیش‌بینی گردید تا افرادی که تمایل به تأمین ارز خارج از نظام بانکی دارند (نظیر روش‌های بدون انتقال ارز)، بتوانند نسبت به تأمین، انتقال و تأیید منشأ ارز خود اقدام نمایند. لذا رویه تجاری از ابتدای سال گذشته تغییر پیدا کرد و قرار بر این بود بازرگانان ابتدا نسبت به ثبت سفارش و سپس نسبت به واردات کالای خود اقدام نمایند. حال این جای سؤال است چرا برخی بازرگانان بدون داشتن ثبت سفارش اقدام به واردات کالا کرده و فشار مضاعف بر منابع ارزی و سیاست‌های تجاری ایجاد می‌کنند با مقررات کشور اجرا نشود. هر چند این رویه برای واردات کالاهای اساسی و اولویت‌دار شاید توجیه باشد که با روش‌های اعتباری کالا وارد گمرک شده و مراحل تجاری آن بعداً اجرایی و عملیاتی شود ولی برای کالاهای غیراولویت‌دار و معرفی به هیچ عنوان توجیه و منطق ندارد.

۶. از سیاست‌های اساسی و بنیادی وزارت صنعت، معدن و تجارت، مدیریت واردات در جهت تأمین نیازمندی‌های دارای اولویت به ویژه کالاهای اساسی و دارو، تأمین مواد اولیه و واسطه‌ای بخش تولید و توقف واردات کالاهای دارای تولید داخلی و غیرضروری با توجه به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و سیاست‌های کلان کشور می‌باشد. لذا با این هدف اولویت‌بندی کالاها. صدور ثبت سفارش و تخصیص و تأمین ارز صورت می‌گیرد. لذا انتظار بر این است همگی ما هم‌راستا با این سیاست‌ها، اقدامات لازم را به عمل آوریم تا در جنگ اقتصادی و حمایت از تولیدات داخلی در سال رونق تولید موفق باشیم.

۷. چنانچه این رو به مرسوم شود که با هدف جلوگیری از رسوب کالا، ترخیص کالاهای موجود در گمرک در دستور کار قرار گیرد، عملاً سیاست‌های تجاری و ارزی (به ویژه مدیریت واردات، ممنوعیت‌ها و اولویت‌بندی‌های کالایی) و اولویت‌دهی برای تأمین ارز ملزومات کشور بلااثر خواهد شد، ضمن اینکه تجربه نشان داده ترخیص بدون ضابطه کالاهای موجود در گمرک باعث از بین رفتن ثبات در مقررات و ضوابط تجاری کشور گردیده و نیز عامل تشویق افرادی است که تمایل به واردات بدون رعایت ضوابط دارند. ضمن اینکه باعث بی‌انگیزگی و تنبیه بازرگانی می‌شود که در مسیر صحیح و با رعایت مقررات تجاری کشور فعالیت می‌کنند.

۸. چنانچه کالاهای موجود در گمرک دارای ثبت سفارش بوده و در اختیار سازمان اموال تملیکی قرار گرفته است. ضرورت دارد موضوع از طریق وزارت امور اقتصادی و دارایی مورد پیگیری قرار گرفته تا امکان تعیین تکلیف این اقلام در اسرع وقت صورت پذیرفته و کالاهای مجاز به ورود بیش از این دچار هزینه‌های غیرضرور نشوند.

۹. یکی از پیشنهادات ارائه شده امکان ترخیص کالاها بدون نیاز به اصلاح ثبت سفارش طبق ردیف تعرفه استنباطی گمرک است. در صورت اجرای این رویه (با توجه به اینکه مجوز ورود بر اساس تعرفه و شرح کالای اعلام شده در ثبت سفارش از سوی دستگاه‌های اجرایی صادر شده)، هر گونه تغییر در تعرفه اظهار شده باعث تغییر در مجوزهای ورود شده و عدم اصلاح ثبت سفارش ممکن است تبعات متعددی (به ویژه در نیاز بازار، مقدار ارز، ضوابط فنی و ...) در پی داشته باشد، ضمن اینکه  توجه به عدم ارتباط سیستمی بین سامانه جامع تجارت و سامانه گمرک، اجرای این پیشنهاد می‌تواند محل سوء استفاده از جنبه‌های مختلف قرار گیرد. لذا تاکید می‌شود اجرای این پیشنهاد با همکاری سایر دستگاه‌ها و لحاظ پیش‌شرط آنها اجرایی شود، در غیر اینصورت مسئولیت تبعات آتی بر عهده گمرک خواهد بود. 

۱۰. این وزارت اقدامات متعددی را در جهت تسهیل فرایندهای تجاری به عمل آورده و نتایج مؤثری را در پی داشته که برخی از آنها عبارتند از:

- سعی در ایجاد ثبات مقررات تجاری و انجام تغییرات حداقلی (که آن هم حسب ضرورت و در صورت نیاز انجام می‌شود).

- تمرکززدایی در بررسی درخواست‌های ثبت سفارش کالاهای گروه دوم با ابلاغ دستورالعمل نحوه بررسی درخواست‌های ثبت سفارش توسط سازمان‌های استانی صنعت، معدن و تجارت برای جلوگیری از مراجعه تمامی بازرگانان از اقصی نقاط کشور به تهران و کوتاه شدن صف و کاهش زمان بررسی.

- تسهیل شرایط اداری با هدف کاهش ضرورت مراجعه بازرگان برای تمدید یا اصلاح ثبت سفارش.

- افزایش مدت زمان اعتبار تبت سفارش از ۳ ماه به ۶ ماهه

- کفایت اعتبار ثبت سفارش هنگام اظهار کالا به گمرک و عدم نیاز به اعتبار تبت سفارش هنگام ترخیص کالا.

- حذف نیاز به تغییرات، اصلاحات و تمدید ثبت سفارش برای کالاهای اساسی در گمرک.

- رتبه بندی بازرگانان با هدف شفاف‌سازی فعالیت‌های تجار، تسهیل تعیین سقف واردات و تسهیل فرآیند برای بازرگانان حائز رتبه‌های برتر که امید است این رتبه‌بندی اعتباری در تشریفات گمرکی نیز مورد استفاده قرار گیرد.

- حذف سقف و سابقه برای نیازمندی وارداتی واحدهای تولیدی به تشخیص رئیس سازمان استانی.

- حذف سقف و سابقه برای واردات مواد اولیه و واسطه‌ای بخش تولید با منشأ ارز حاصل از صادرات.

- حذف سقف و سابقه برای واردات کالاهای مهم و اولویت‌دار مانند قطعات یدکی، موبایل، لاستیک و ...

- تأیید ثبت سفارش کالاهای موجود در گمرک موجود که ارز آن تأمین شده است، در حداقل زمان ممکن و بدون رعایت هیچ یک از شرایط مندرج در دستورالعمل.

- تصویب شرایط و تسهیلات ویژه برای بازرگانان دارای قرارداد با واحدهای تولیدی و همچنین دارای قرارداد با دستگاه‌های اجرایی و دخیل در پروژه‌های ملی کشور.

11 - اقدامات دیگری برای تسهیل و کوتاه‌سازی فرآیندهای تجاری و جلوگیری از رسوب کالا توسط این وزارت برنامه‌ریزی‌شده و در دست انجام است که اجرایی شدن آن منوط به همکاری گمرک می‌باشد و برخی از این برنامه‌ها عبارتند از :

- برنامه‌ریزی برای اجرای سیستمی ماده ۱۱ آیین‌نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات با توجه به برخی تغییرات اجتناب‌ناپذیر مقررات تجاری که مشروط به دریافت اطلاعات سیستمی قبض انبار از گمرک می‌باشد.

- برنامه‌ریزی برای کفایت اعتبار ثبت سفارش در زمان ورود کالا به کشور که مشروط به دریافت اطلاعات سیستمی قبض انبار از گمرک می‌باشد. 

 - برنامه‌ریزی برای یکپارچه شدن اطلاعات ثبت سفارش، گواهی‌های تخصیص و تامین ارز و اظهار نامه گمرکی به ویژه در اقلام تعرفه و شرح کالا که مشروط به همکاری گمرک برای لحاظ عین اطلاعات ثبت سفارش در اظهارنامه گمرکی می‌باشد. 

۱۲- برخی موارد مطرح شده و پیشنهادات ارائه شده (به ویژه مراحل تأمین ارز، تخصیص کد منشا ارز، انتقال اسناد برای انتقال مالکیت کالا و جلوگیری از هزینه‌های دموراژ) نیاز به ارائه پاسخ از سوی بانک مرکزی دارد و مرتبط با این وزارت نیست.

۱۳- در خاتمه نیز همان‌گونه که به درستی در مقرره هیأت محترم وزیران ابلاغ گردیده است. پیشنهاد می‌شود کمیته کارشناسی و با تصمیم‌گیری برای کالاهای موجود در گمرک که با مسئولیت وزارت امور اقتصادی و دارایی می‌باشد، در اسرع وقت به جمع‌بندی رسیده و نتایج آن جهت اجرا به کلیه عوامل ذیربط ابلاغ گردد.

پیشاپیش از همکاری‌های دلسوزانه جنابعالی برای اقدامات صورت گرفته در جهت تسهیل فرآیند تجاری، دستور تسریع در عملیاتی شدن پیشنهادات کمیته و رفع مشکلات پیش‌روی فعالیت‌های تجاری کمال تشکر و قدردانی را داریم.