نگاهی به زندگی پدر کانه‌آرایی ایران

یکی از این افراد رضا آصفی است که پیشینه فعالیت وی به سال‌های بسیار دور و دهه ۳۰ شمسی بازمی‌گردد و از او با نام پدر کانه‌آرایی ایران یاد می‌شود. وی که پیشینه فعالیت طولانی در بخش‌های مختلف معدنی در ایران دارد مدتی رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور بوده و از معدود کسانی است که بسیاری از معادن، کارخانه‌های تغلیظ، کانه‌آرایی یا فرآوری در کشور، بخشی از مطالعات و خدمات مهندسی‌شان را مرهون این شخص هستند. همچنین وی در تهیه قانون پیش‌نویس تاسیس سازمان زمین‌شناسی کشور تلاش بسیاری داشت.مرحوم آصفی که در ۶خرداد امسال فوت کرد نقش برجسته‌ای در بخش معدن کشور داشت. به همین بهانه نگاهی بر روند فعالیت وی داریم. مطلبی که در ادامه می‌خوانید حاصل گزارشی از فعالیت‌های زنده یاد آصفی است که از سوی همکاران وی جمع‌اوری شده و در اختیار گذاشته شده است.

تهیه پیش‌نویس تاسیس سازمان زمین‌شناسی

رضا آصفی در ۱۶ مهر ۱۳۱۱ در تبریز متولد شد وی در سال ۱۳۳۴ با درجه فوق‌لیسانس مهندسی معدن از دانشکده فنی دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و در وزارت صنایع و معادن آن زمان مشغول به کار شد. آصفی ابتدا به عنوان مهندس ناظر و سپس رئیس اداره کل درآمد معادن و رئیس اداره کمک به بهره‌برداران تا سال ۱۳۴۰ در وزارت صنایع و معادن مشغول بود. در سال ۱۳۸۸ نیز یک دوره ۶ماهه فتوژئولوژی را در کشور هلند گذراند و در همان سال در تهیه پیش‌نویس قانون تاسیس سازمان زمین‌شناسی کشور و تهیه طرح استفاده از همکاری سازمان ملل در زمینه تاسیس و اداره سازمان تلاش وافری انجام داد تا قانون تاسیس زمین‌شناسی کشور در مجلس شورای ملی و سنای آن زمان به تصویب رسید.وی حتی برای کسب مجوز برای واگذاری زمین محل فعلی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور کوشش بسیاری کرد و در شروع کار سازمان نیز در سال‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۴۱ معاون دکتر اشتوکلین رئیس بخش زمین‌شناسی این سازمان بود.

آشنایی با کانه‌آرایی

در سال ۱۳۴۳ نیز دکتر جورج آلتان استاد کالج فنی هالیفاکس کانادا و کارشناس کانه‌آرایی به سازمان زمین‌شناسی آمد، آصفی به‌عنوان همکار و معاون با وی همکاری کرد که در ادامه منجر به علاقه‌مندی وی به کانه‌آرایی شد و در همان سال با استفاده از بورس سازمان ملل متحد به کانادا رفت و در یک دوره حدود ۲ ساله، مدرک فوق‌لیسانس کانه‌آرایی را از دانشکده فنی هالیفاکس کانادا اخذ کرد. آصفی بعد از اتمام تحصیلات به ایران بازگشت و در کانه‌آرایی به فعالیت پرداخت. ناگفته نماند وی در احداث و راه‌اندازی آزمایشگاه کانه‌آرایی در سازمان زمین‌شناسی هم نقش عمده و محوری داشته است.وی در سال‌های ۱۳۴۶ و ۱۳۴۷ معاون ذوب آهن اصفهان و قائم مقام حوزه زغال‌سنگ کرمان بود و سپس از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۳ در وزارت صنایع و معادن، اداره کل برنامه‌ریزی و تحقیقات معدنی کشور را تشکیل داد و رئیس این اداره بود.آصفی همچنین در سال ۱۳۵۲ برای گذراندن یک دوره ۴ماهه اکتشاف مواد معدنی به استرالیا رفت و بعد از گذراندن دوره به ایران بازگشت. وی از سال ۱۳۵۳ تا سال ۱۳۵۸ ریاست سازمان زمین‌شناسی کشور را پس از بازنشسته شدن مرحوم مهندس نصرالله خادم به عهده گرفت و در این فاصله تغییرات قابل توجهی در روش اجرایی امور سازمان به وجود آمد.

آغاز تدریس کانه‌آرایی در دانشگاه‌ها

بنا به گفته برخی استادان، آصفی تدریس درس کانه‌آرایی را از سال ۱۳۴۸ آغاز کرده و جزوه وی سال‌های سال تدریس می‌شده است. (وی تا سال ۱۳۵۸ در دانشکده فنی تهران تدریس می‌کرده است) البته تدریس در سایر دانشگاه‌ها مانند دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه شهید بهشتی و..... نیز بخشی از رزومه کاری وی بوده است. بنا به اظهارات برخی استادان، واژه کانه‌آرایی از سوی مهندس آصفی به‌کار می‌رفته و مطرح می‌شده و اکنون جا افتاده است. پیش از آن واژه‌های تهیه مواد معدنی و تغلیظ نیز به‌کار می‌رفته است. پس از انقلاب با تشکیل نخستین دولت و حضور دکتر احمدزاده هروی به عنوان وزیر صنایع و معادن، مهندس آصفی به عنوان معاون معدنی وزیر و همزمان عضو هیات عامل شرکت ملی فولاد به وزارت صنایع و معادن می‌آید و از مهم‌ترین کارهایی که انجام می‌شود، برنامه‌ریزی برای احداث وزارت مستقل معادن و فلزات است و او با همکاری دکتر احمدزاده و با نظارت وی پیگیری کرده و وزارت معادن و فلزات را پایه‌ریزی می‌کند.

پی‌ریزی تاسیس وزارت معادن و فلزات

در سال ۱۳۵۹ آصفی به طور رسمی بازنشسته شده و قانون تاسیس وزارت معادن و فلزات که پی‌ریزی آن را انجام داده بود در سال ۱۳۶۰ مصوب می‌شود. با گذر زمان در سال ۱۳۷۹ این وزارتخانه با وزارت صنعت ادغام شد و اکنون وزارت بازرگانی نیز به آن اضافه شده و وزارت صنعت، معدن و تجارت همه امور مربوط به این بخش‌ها را برعهده دارد. بعد از بازنشستگی از خدمات دولتی، آصفی با کمک تنی چند از همکارانش مقدمات تشکیل یک شرکت مهندس مشاور معدنی را در سال ۵۹ فراهم می‌کند و در تیر ۱۳۶۰ نخستین شرکت مهندسی مشاور معدنی (معدنکاو) را به طور خصوصی به ثبت می‌رساند و تا سال ۱۳۷۷ رئیس هیات‌مدیره این شرکت است. به ندرت معدن یا کارخانه تغلیظ یا کانه‌آرایی یا فرآوری در کشور وجود دارد که وی بخشی از مطالعات و خدمات مهندسی آن را در این دوره در شرکت مهندس مشاور معدنکاو انجام نداده باشد. با توجه به اینکه شرکت معدنکاو مشهورترین و مهم‌ترین شرکت مهندس مشاور معدنی بود و در راس آن آصفی قرار داشت در سال ۱۳۶۹ از وی برای تشکیل گروه مستقل معادن در جامعه مهندسان مشاور ایران، مشورت گرفته شد و با راهنمایی‌ها و تشویق‌های وی و با همکاری سایر دوستان در شرکت‌های معدنی دیگر در سال ۱۳۷۰ گروه معادن در جامعه مهندسان مشاور ایران بعد از آن گروه زمین‌شناسی تشکیل شد و اکنون نیز گروه ژئوفیزیک به این گروه اضافه شده است.

ارزیابی اقتصادی

آصفی از سال ۱۳۷۷ تا اواخر سال ۱۳۹۵و حتی در برخی روزهای اوایل سال ۱۳۹۶ همچنان پرانرژی در کانه‌آرایی فعال بود و در آزمایشات حضور کامل داشت وعلاوه‌بر همکاری با شرکت معدنکاو، در شرکت‌های دیگر مانند زمین‌کاوان زمان، کیان معدن پارس و... در پروژه‌های مختلف کانه‌آرایی فعالیت کرد. بنابراین وی را به درستی پدر کانه‌آرایی ایران می‌نامند. از دیگر اقدامات مثبت وی می‌توان به نقش قابل توجه در تدوین و اصلاح قانون معادن در دوره‌های مختلف اشاره کرد و گفت وی یکی از اعضای مهم و فعال کمیته قانون خانه معدن ایران بوده است. آصفی پروانه رتبه ارشد در طراحی و اجرا در رسته کانه‌آرایی از سازمان نظام مهندسی معدن را نیز داشت.در مصاحبه‌ای که از آصفی در ماهنامه علوم زمین و معدن شماره ۱۲ در فروردین ۸۵ چاپ شده، یکی از کارهای مهم انجام شده از سوی وی ارزیابی اقتصادی پروژه‌های معدنی با روش DCF عنوان شده که برای نخستین بار در ایران آغاز و اجرایی شده است. گفتنی است امیر ناصر بانکی که از پیشکسوتان سازمان زمین‌شناسی بوده، کتابچه‌ای با عنوان ویژه‌نامه کوشش‌های پیشکسوتان سازمان زمین‌شناسی در ۵۰ سال اول، در سال ۹۱ چاپ و منتشر کرده و در آن از اموری که در دوره ریاست آصفی در سازمان انجام شده نوشته و می‌توان به مواردی همچون مطالعات زمین‌شناسی در خاور و جنوب خاوری ایران از سوی ۴ شرکت ایرانی و همکاران خارجی آنها مطالعات زمین‌شناسی- اکتشافی در ایران مرکزی از سوی شرکت تکنواسپرت، پوشش سراسری کشور با نقشه‌های ژئوفیزیک هوایی به مقیاس یک به ۲۵۰هزارم و آغاز بهره‌گیری از داده‌های ماهواره‌ای در مطالعات زمین‌شناسی اکتشافی اشاره کرد.
رضا آصفی در تاریخ ۶ خرداد ۹۶ در گذشت. روحش شاد.