روسیه-عربستان؛ پیوندی برای ابدیت؟

به گزارش می متالز، بلومبرگ در گزارشی اختصاصی به روابط بین عربستان و روسیه در تشکیل و تداوم گروه اوپک پلاس پرداخته است. در جلسه اخیر اوپک منشور همکاری اوپک پلاس برای همکاری بلند مدت بین کشورهای عضو و همکار به رای گذاشته شد. در این جلسه زنگنه وزیر باسابقه نفت کشورمان تنها صدای حامی حقوق و اساسنامه اوپک به تشریح مواضع خود پرداخت و به صورت درخور از حق ایران به عنوان یکی از بنیانگذاران این کارتل نفتی دفاع کرد.

در ابتدا قرار بود تنها یک همکاری شش ماهه باشد، با این حال مسکو و ریاض آنرا به پیوندی ابدی تبدیل کردند. با جشن و شادی روسیه و عربستان ده‌ها کشور را به امضای منشوری هدایت کردند که به موجب آن اوپک پلاس رسمی شد، گروهی که در دو سال و نیم گذشته برای افزایش قیمت نفت، سطح تولید را جهت‌دهی کرده است.

محمد بارکیندو دبیر کل اوپک توافق به دست آمده را با ازدواج کاتولیک مقایسه کرد که تا ابد به درازا خواهد انجامید. منشور امضا شده به سوال‌های چند سال اخیر که روابط مسکو و ریاض به کجا خواهد انجامید پاسخ داد.

وقتی دهه‌ها بی‌اعتمادی راوبط بین دو غول صادر کننده نفتی را مکدر کرده بود، تصور چنین همکاری میسر نبود. در سال 2016 و در هنگامه شک و تردید تحلیل‌گران، خالد‌الفلیح وزیر نفت عربستان و الکساندر نوواک وزیر انرژی روسیه قول دادند که همکاری در کاهش تولید فقط 6 ماه طول بکشد.

 دیپلماسی نفت

گروه اوپک در هفته جاری تصمیم گرفتند تا طرح کاهش تولید خود را وارد سال چهارم کرده و مدت اجرایی آن را تا انتهای مارس سال 2020 تمدید کنند. با این حال امضای منشور همکاری نقطه عطفی در روابط دیپلماتیک بین روسیه و عربستان بود.

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه اولین نفری بود که پس از مذاکره با محمد بن ‌سلمان ولیعهد سعودی در حاشیه نشست گروه 20 در اوزاکا ژاپن، خبر تمدید طرح کاهشی اوپک پلاس را رسانه‌ای کرد. پوتین قرار است در ادامه امسال به ریاض سفر کند و مقامات سعودی در حال برنامه‌ریزی برای دعوت از سران اوپک به منظور برگزاری جشن امضا منشور جدید اوپک پلاس هستند.

تبدیل کردن یک ائتلاف موقت به گروهی رسمی این امکان را به عربستان می‌دهد که خود را در برابر نوسانات آینده نفت بیمه کند. پادشاه سعودی از این به بعد می‌تواند به قدرت گروهی تکیه کند که مسئول بیش از نیمی از تولید نفت خام جهان است.

روسیه نیز از رسمی شدن اوپک پلاس سود می‌برد و می‌تواند نفوذ پوتین در خاورمیانه را گسترش دهد. این قضیه کاملا بر خلاف خواسته‌های آمریکا است که از نفوذ روزافزون روسیه در منطقه خاورمیانه ناراضی است. اوایل سال 2019 وقتی از مایک پمپئو در خصوص نتایج دیپلماسی نفت روسیه برای جایگزین کردن این کشور به جای آمریکا در خاورمیانه سوال شد، وزیر امور خارجه ایالات متحده پاسخ داد : "من بسیار مطمئن هستم که تلاش‌های پوتین نتیجه نخواهد داد."

این منشور به طور ضمنی برای حل مشکلی به امضا رسیده است که عربستان و دیگر تولیدکنندگان بزرگ نفت جهان با آن مواجه هستند. سه‌شنبه بر خلاف انتظارات از تاثیر خبر توافق بهای نفت تنزل کرد و وست تگزاس و برنت هر کدام به ترتیب 4.8 درصد و 4.1 درصد به اصلاح قیمت پرداختند. با این حال در معاملات بازارهای آسیایی در صبح چهارشنبه طلای سیاه بار دیگر به مدار صعود بازگشت.

رشد نگران‌کننده تولید نفت شیل آمریکا و مکدر شدن چشم‌انداز تقاضا به دلیل کند شدن رشد اقتصاد جهانی راهی به جز تمدید سیاست کاهش تولید برای اوپک پلاس باقی نگذاشت. الفلیح وزیر نفت عربستان در همین رابطه گفت تا به اوج رسیدن تولید نفت شیل آمریکا کشورهای تولید‌کننده مجبور به تنظیم سطح تولید خود خواهند بود.

از طرفی طرح کاهشی اوپک پلاس برای عربستان گران تمام شده است. خروجی نفت روسیه در ماه ژوئن در حدود 11 میلیون و 115 هزار بشکه در روز بوده است که تنها 0.5 درصد کمتر از دسامبر 2016 است که طرح کاهش تولید اوپک پلاس کلید خورد. در حالی که عربستان در دوره زمانی مشابه بیش از 7 درصد از تولید خود را کاهش داده است.

به گفته راجر دیوان دیده‌بان قدیمی «HIS Markit Ltd» در اوپک، روسیه سررشته حرکات را در دست گرفته و سطح تولید سعودی را تعیین می‌کند.

زنگنه؛ تنها مدافع استقلال اوپک

نتیجه رابطه روسیه و عربستان در آخرین لحظات زیر سوال رفت. سهیل‌المزروعی وزیر انرژی امارات متحده عربی صبح دوشنبه پیش‌بینی کرد که یکی از ساده‌ترین جلسات اوپک برگزار خواهد شد. در واقع همین اتفاق نیز رخ داد و تمامی وزرا بسیار سریع با تمدید کاهش تولید تا 9 ماه دیگر موافقت کردند.

با این حال همه چیز مطابق خواسته ائتلاف کرملین-سعودی‌ پیش نرفت. بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت کهنه‌کار ایران بود که جلوی نقشه روسیه و عربستان مقاومت کرد. وقتی زمان تصمیم‌گیری در خصوص تایید منشور همکاری فرا رسید زنگنه از امضا کردن خودداری کرد.

زنگنه که از منتقدین تسلط رو به افزایش روسیه و عربستان در تصمیم‌گیری‌های اوپک بوده است، پیش از شروع جلسه هشدار داد که این موضوع می‌تواند به منزله مرگ اوپک باشد. حال که سطح تولید روزانه نفت ایران نسبت به سال گذشته 1.5 میلیون کاهش داشته است، وی از حقوق ایران به عنوان یکی از پنج کشور پایه‌گذار اوپک دفاع کرد.

اساسنامه اوپک

الجزایر نیز خواهان آن بود که عربستان نتواند از نفوذ خود در اوپک پلاس به منظور تحمیل تصمیمات خود بر سایر اعضای اوپک استفاده کند. تصمیمات اوپک پیش از این با اجماع تمامی اعضا تثبیت می‌شد.

وزیر نفت ایران اعتراض خود را اینگونه آغاز کرد که منشور اوپک پلاس باید با موازین اساسنامه اوپک نظارت شود، پیشنهادی که روسیه را مقید به رعایت قوانین اوپک می‌کند. در آن لحظه به گفته یکی از افراد حاضر در نشست جلسه اوپک عملا به اتمام رسید و برخی از اعضا اعلام کردند که چند هفته دیگر برای بررسی قانونی منشور نیاز است.

به این ترتیب مشاجره‌های همیشگی جلسات اوپک آغاز شد. در حالی که شام آمده شده برای اعضا در حال سرد شدن بود و مجموعه مذاکرات که از 3 ساعت نیز تجاوز کرده بود با مقادیر زیادی از پسته تجهیز می‌شد.

وزیر نفت ونزوئلا که صاحب کرسی دوره‌ای در نشست اوپک بود به سمت همتای ایرانی خود آمد. همچنین شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان عربستانی که پیش از این در مواقعی مشابه برای کاهش تنش با ایران وارد عمل شده بود با زنگنه مذاکره کرد. در نهایت و همچون روال همیشگی یک نتیجه سرهم بندی شده به دست آمد که از منشور اوپک پلاس متفاوت بود. منشور جدید قرار است به گونه‌ای تنظیم شود که تقدس اساسنامه اوپک را خدشه‌دار نکند.

حاکمیت اوپک

ثامر غضبان وزیر نفت عراق در مورد مساله پیش‌آمده در جلسه گفت که تنها یک مساله فنی در متن منشور بود، یکی از کشورهای عضو نگرانی خود را اعلام کرد و خواهان حصول اطمینان در خصوص عدم تخطی از حاکمیت اوپک شد.

صبح سه‌شنبه وقتی وزرای نفت کشورهای عضو اوپک با همتایان خود از روسیه و سایر کشورهای همکار جمع شدند تنها چیزی که باقی ماند مرسومات همیشگی بود: یک عکس دسته‌جمعی که هر کدام از وزرا نسخه‌ای از منشور را به دست گرفته و نشانی از لوگوی همکاری جدید گروه را به سینه زده بودند. به همراه یک بیت شعر که بیانگر آینده این کارتل نفتی بود، هم غمناک و هم خوش‌بینانه:

"تردیدها باقی می‌مانند، چالش‌ سخت‌تر می‌شود،
                 اما آینده روشن است، حالا که ما یک منشور داریم"              

"Uncertainties remain, the challenge gets harder
But the future’s bright, now we’ve a charter"