افزایش تولید کلید رشد صادرات سنگ

به گزارش می متالز، امروز در کشور ۱۸۰۰ معدن سنگ با ۶۰۰۰ کارخانه سنگبری وجود دارد و ایران بیش از ۶۰ میلیارد تن ذخایر مواد معدنی در اختیار دارد. اینها همه باعث شده‌اند که درحال‌حاضر کشورمان چهارمین ذخایر سنگی جهان را در اختیار داشته باشد و نه‌تنها به یک مترمربع سنگ خارجی نیازمند نباشد بلکه صد در صد نیازهای بازار داخلی را تامین کند اما با توجه به این توانمندی عظیم در حوزه صادرات چندان خوب عمل‌ نکرده‌ایم. آنچه برای ما آسیب به شمار می‌رود، نبود بازارهای صادراتی لازم و رقابت با کشورهای رقیب ازجمله ترکیه است. درباره وضعیت سنگ کشور و دلایل و چرایی ضعف صادرات این حوزه با مالک رحمتی، نایب‌رئیس انجمن سنگ ایران گفت‌وگو کرده ایم.

وضعیت امروز سنگ کشور چگونه است؟

در بین کشورهایی که معادن غنی دارند، جمهوری اسلامی ایران در بعضی از مواد معدنی مقام دوم و در برخی دیگر مقام پنجم را در اختیار دارد که باعث شده است جزو ۱۰ کشور نخست معدنی باشیم. خوشبختانه صادرات سنگ در ۵ سال گذشته همواره رو به رشد بوده و واردات آن سیر نزولی داشته است. ما در سال ۱۳۹۶ در مقابل ۱.۵ میلیون تن صادرات سنگ، ۶۳ هزار تن واردات داشتیم که در سال ۹۷ این رقم به ۲۳ هزار تن رسید یعنی واردات سنگ ۶۶ درصد کاهش پیدا کرد. صادرات سنگ بریده هم حدود ۱۴ درصد رشد داشت که وضعیت مناسب ما را در حوزه سنگ نشان می‌دهد. دراین‌بین سنگ‌هایی وارد کشور می‌شوند که بیشتر لاکچری و شبه لاکچری هستند و ‌حجم قابل‌ملاحظه‌ای ندارند. ازآنجایی‌که به‌اندازه کافی در زمینه سنگ‌های ساختمانی تنوع داریم، نیازمند واردات یک کیلو سنگ هم از خارج نیستیم.

چقدر در این حوزه خودکفا هستیم؟

با توجه به تنوع معدنی و داشتن حدود ۶۴ نوع ماده معدنی، امروز هر آنچه مصرف داخلی ما است از سوی خودمان تامین می‌شود و در این زمینه هیچ مشکلی نداریم. هرچه کشور نیاز دارد، تولیدکننده‌ها پاسخگوی آنها هستند. در زمینه ماشین‌آلات غیر از ماشین‌آلات سنگین مانند لودر و بلدوزر، بهترین ماشین‌های فرآوری سنگ را در داخل تولید می‌کنیم و در این زمینه هم خودکفا هستیم. زمانی در صنعت سنگ‌های ساختمانی اره‌هایی را وارد می‌کردیم اما امروز ماشین‌سازهای داخلی تمام نیازمندی‌های ما را برآورده می‌کنند. این صنعت اگر موردحمایت قرار گیرد می‌تواند یکی از ظرفیت‌های اثرگذار در تولید ناخالص داخلی کشور باشد. دراین‌بین مسئولان باید از پیشرفت‌های چشمگیری که در چند سال گذشته در زمینه تولید ماشین‌های موردنیاز کارخانه‌های فرآوری سنگ در داخل کشور به وجود آمده، حمایت کنند. اگر حمایت شوند می‌توانیم در حوزه صادرات ماشین‌آلات هم ورود کنیم و به بازارهای کشورهای منطقه وارد شویم. توانمندی دیگری که در این صنعت داریم توان خدمات فنی مهندسی است. ما در این حوزه پس از انقلاب و به‌‌ویژه در چند سال گذشته رشد چشمگیری داشته‌ایم و می‌توانیم در کشورهای منطقه خدمات‌مان را عرضه کنیم.

وضعیت تولید و صادرات سنگ‌های ساختمانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

کشور ما در تامین سنگ‌های ساختمانی و تزئینی که رقم قابل‌توجهی است به طور کامل خودکفاست. انواع سنگ‌های ساختمانی که در ساخت‌وساز مورداستفاده قرار می‌گیرد در داخل موجود است. کارخانه‌های فرآوری هم در داخل به‌طور حرفه‌ای مشغول فعالیت هستند و با بهترین کیفیت، آن را تحویل بازار می‌دهند. بنابراین نیازی به واردات از کشورهای خارجی نداریم. این خبر مهمی است که نشان می‌دهد باید از این ظرفیت بیش از اینها استفاده کنیم. در کل باید گفت امروز حدود ۲ هزار معدن در بخش سنگ‌های ساختمانی در کشور هستند که پروانه بهره‌برداری دارند. جمع پروانه‌های بهره‌برداری این حوزه در کل به ۳۰ میلیون تن تولید در سال می‌رسد اما متاسفانه از این تعداد معدن حدود نیمی تعطیل هستند و به همین دلیل تولید بر اساس آخرین آمار حدود ۱۲ میلیون تن است که به طور تقریبی یک‌سوم ظرفیت فعلی‌مان است. ۳۰ میلیون تن ظرفیت داریم اما امروز به‌جای تولید آن با ۱۲ میلیون تن تولید کار می‌کنیم، حدود ۱.۵ میلیون تن را صادر می‌کنیم و بقیه، نیاز داخل را تامین می‌کند که نشان‌ می‌دهد ظرفیت صادراتی بسیار قابل‌توجهی داریم. اگر تولید را به ۳۰ میلیون تن برسانیم صادرات چشمگیر می‌شود. حدود ۳۵۰ میلیون دلار صادرات سنگ خام و بریده داریم که ازاین‌بین ۴۵ درصد به‌صورت سنگ‌های فرآوری‌شده و اسلب و ۵۵ درصد به شکل کوپ است؛ بنابراین مشکل اصلی ما کمبود تولید است که اگر بتوانیم آن را از ۱۲ میلیون تن فعلی بالاتر ببریم، صادرات با رشد جهشی روبه‌رو می‌شود.

چقدر به صادرات صنعت سنگ توجه شده است؟

در هر صنعتی برای اینکه به توسعه برسد باید زنجیره ارزش را نهادینه کنیم. زنجیره ارزش در فعالیت‌های معدنی ۴ مرحله دارد؛ نخستین حلقه اکتشاف است. امروز باید اکتشافات اصولی را با آخرین دانش و فناوری روز انجام دهیم و سعی کنیم اکتشافات عمقی را آغاز کنیم.
 البته اقداماتی را وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام داده اما تا پیشرفت دانش در زمینه اکتشافات عمقی هنوز فاصله ‌داریم. ما باید برنامه زمان‌بندی مشخص‌شده‌ای برای گسترش اکتشافات عمقی وزارتخانه به همراه انجمن‌ها، فعالان اقتصادی و افرادی که مسئول هستند ارائه دهیم تا شاهد کار بزرگ در حوزه اکتشاف باشیم. دومین حلقه در زنجیره ارزش صنعت و معدن، استخراج است. امروز این کار با فناوری بالا در کشور انجام می‌شود. همان‌طور که می‌دانیم برای استخراج در این حوزه از سیم برش یا هاواژ استفاده می‌شود که پیشرفته‌ترین روش در جهان است. نکته سوم فرآوری است؛ در صنعت سنگ‌های تزئینی امروز حدود ۶ هزار کارخانه فرآوری داریم که برخی از آنها به آخرین فناوری روز مجهز هستند و باکیفیت‌ترین سنگ‌ها را تولید می‌کنند. ما به حدود ۶۹ کشور صادرات سنگ‌های بریده‌شده داریم که نشان‌ می‌دهد کشور ما توانسته در زمینه سنگ‌های فرآوری‌شده، استانداردهای جهانی را رعایت کند و خوب ‌پیش برود اما آخرین حلقه صادرات است که ما در آن ضعیف هستیم. به نظر می‌رسد در صنعت سنگ ساختمانی و تزئینی کشور در هر ۳ حلقه خوب عمل کرده‌ایم و فقط باید در آن حوزه‌ها به توسعه و بهبود فکر کنیم اما بخش صادرات هنوز جای کار زیادی دارد. متولیان امر باید راهکارهای عملیاتی را برای افزایش صادرات این محصولات ارائه دهند.
 در این زمینه انجمن سنگ ایران با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت در شورای سیاست‌گذاری سنگ کشور، سندی را با این عنوان که در مدت ۵ سال به هدف صادرات ۲ میلیارد دلاری برسد، تدوین کرده است؛ بنابراین به نظر می‌رسد اگر بتوانیم زنجیره ارزش را در بازه زمانی با حمایت متولیان مشخص پیش ببریم می‌توانیم به هدف پیش‌بینی‌شده برسیم. به‌این‌ترتیب دغدغه ما فقط صادرات است و باید در این زمینه کارهای زیادی انجام شود.

برای اینکه توان صادراتی‌مان را افزایش دهیم در بازاریابی این حوزه چطور عمل کرده‌ایم؟

ما مشکل بازاریابی نداریم زیرا ایران در حوزه سنگ‌های تزئینی شناخته‌شده است. خیلی از کشورها ما را می‌شناسند و سعی می‌کنند از ظرفیت ایران استفاده کنند. آنچه محل مشکل است، تحریم‌هاست. با توجه به تحریم‌هایی که سینوسی در کشور اجرا می‌شود، درزمینه نقل‌وانتقال ارز و پول مشکل ایجاد شده است. بارها تاکید کرده‌ایم که معدن و مواد معدنی قابل تحریم نیستند چراکه هر آنچه در رشد و توسعه کشورها اثرگذار است به یک عنصر معدنی برمی‌گردد؛ بنابراین کشورها برای توسعه نیازمند مواد معدنی ما هستند و تحریم‌ها در عمل معنی ندارند، چنانچه در سال‌های متعدد تجربه کرده‌ایم که به نحوی دیگران مواد معدنی مورد نیاز خود را از ما تامین می‌کنند اما موضوع نقل‌وانتقال ارز بسیار مهم است و امیدواریم بتوانیم روابط مالی را با کشورهای همسایه افزایش دهیم تا به مشکل خاصی برنخوریم. آنچه درباره بازاریابی مورد نظر من است، جذب بازارهای کشورهای همسایه است. ما در همسایگی خود بسیاری از کشورهای در حال رشد و توسعه را داریم که می‌توانیم سنگ‌های ساختمانی و تزئینی آنها را تامین کنیم. برای نمونه نیمی از صادرات سنگ‌های فرآوری‌شده به عراق می‌رود. ازآنجایی‌که در نقل‌وانتقال ارز هم مشکلی نداریم می‌توانیم این سیاست را توسعه دهیم. آنچه برای ما هدف و البته آسیب است، نبود بازارهای صادراتی لازم و رقابت با کشورهای رقیبی ازجمله چین و ترکیه است.
ما باید سعی کنیم با تدبیر و سیاست‌های لازم به بازارهای صادراتی ورود کنیم و خود را به جهان نشان دهیم. ۱۵ کشور اطراف و کشورهایی مانند چین و هند که روابط دیپلماتیک و حسنه‌ای با ما دارند باعث می‌شوند که در بازاریابی موفق‌تر عمل کنیم.
 باید درباره کشورهای همسایه و منطقه، برنامه‌ریزی جامع انجام دهیم البته این کار را نیز انجام داده‌ایم. قصد داریم صادرات را در یک برنامه ۵ ساله از ۳۵۰ میلیون دلار فعلی به ۲ میلیارد دلار برسانیم.

برای رسیدن به نقطه مطلوب چه باید کرد؟

آنچه محل ایراد است اینکه شرایط موجود ما با داشته‌ها و ظرفیت‌مان همخوانی ندارد و این مسئله باعث شده است از نقطه مطلوب فاصله زیادی بگیریم. ما باید بازارهای هدفی که حرفی برای گفتن دارند را شناسایی کنیم. تولیدکننده‌های داخلی دست‌کمی از تولیدکننده‌های خارجی ندارند و باید پا به‌پای تولیدکننده‌های خارجی پیش برویم. برای حل این مشکل باید برنامه‌ریزی کنیم تا به جایی که موردنظر است برسیم و بتوانیم از تمام توانمندی‌های‌مان استفاده کنیم.
 یک‌گوشه از این برنامه‌ریزی‌ها می‌تواند برگزاری نمایشگاه‌های مختلف در سطح کشور و شرکت در نمایشگاه‌های مربوط در جهان باشد. در این نمایشگاه‌ها به دنبال جذب هیات‌های تجاری و به رخ کشیدن توانمندی‌مان هستیم چراکه چیزی کمتر از سایر شرکت‌های خارجی نداریم و می‌توانیم با این مهم گامی در جهت رشد صنعت سنگ کشور برداریم.
 در آخر امیدوارم این گفت‌وگو مفید واقع شود و به حرکت جدید در صنعت سنگ کشور کمک کند.