ملی شدن معادن مس شیلی چگونه اتفاق افتاد

می متالز - شیلی، بزرگ‌ترین تولیدکننده مس دنیا، تاریخ مسی پرفرازونشیبی دارد، اما شاید نقطه عطف این تاریخ، ملی کردن صنعت مس در این کشور توسط «سالوادور آلنده» باشد؛ اتفاقی با پیامدهای سیاسی و اقتصادی بسیار برای این کشور.

آنچه به‌عنوان ملی شدن صنعت مس در شیلی می‌شناسیم و قهرمان آن را آلنده، رئیس‌جمهور سوسیالیست این کشور در ابتدای دهه 70 میلادی معرفی می‌کنیم، درواقع روندی بود که از اواخر دهه 1960 آغاز شد و درنهایت با امضای قانون ملی کردن تمام معادن مس شیلی در جولای 1971 به پایان رسید. اولین قدم‌ها در این مسیر در زمان ریاست‌جمهوری «کارلوس بنسز دل‌کامپو» برداشته شد و توسط دولت‌های بعدی تکمیل شد. دل‌کامپو، سنگ بنای تشکیل کودلکو را در سال 1955 گذاشت؛ اگرچه این شرکت در زمان «ادواردو فری مونتالوا»، رئیس‌جمهور وقت شیلی، تشکیل شد. چوکویی کاماتا، بزرگ‌ترین معدن مس جهان جزو اولین معادنی بود که با تشکیل کودلکو، با سهام 51درصدی دولتی شد.

ملی شدن مس

در ژوئن 1969 مونتالوا قراردادی با شرکت مس آناکوندا امضا کرد که بعداً توسط کنگره تصویب شد. در این توافق‌، دولت 51درصد از دو معدن اصلی چوکویی کاماتا و ال‌سالوادور و همچنین حق فروش بین‌المللی مس شیلیایی را به‌دست آورد. این فرآیند به‌عنوان «ملی‌سازی از راه مذاکره» شناخته شد و به‌منظور جلوگیری از درگیری با سرمایه‌گذاران بین‌المللی (و در نهایت امریکا) و کسب دانش فنی، مالی و بازاریابی از شرکت‌های چندملیتی طراحی شده بود؛ روندی مشابه که برای به‌دست آوردن مالکیت مقتدرانه بقیه صنعت معدن به‌کار گرفته شد. در توافق‌نامه مشخص شد که دولت شیلی در 13سال آینده قادر به خرید 49درصد باقی‌مانده مالکیت خارجی‌ها از شرکت‌های چندملیتی خواهد بود، اما تنها پس از پرداخت حداقل 60درصد از بدهی فعلی از خرید اصلی 51درصدی؛ همچنین یک فرمول روشن برای ارزیابی دارایی‌های خریداری‌شده، تسویه سودها، افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم در کارهای جدید و مسائل مربوط تعیین شد.

فرآیند ملی‌سازی از راه مذاکره، با انتقادات فراوانی از سوی احزاب سیاسی چپ‌گرا و بخشی از حزب مسیحیان دموکرات رئیس‌جمهوری مواجه شد؛ ایده‌ای که متهم به تن دادن به امپریالیسم امریکایی، کند و گران بودن بیش از اندازه بود. در انتخابات ریاست‌جمهوری 1970، ملی‌سازی مطلق بدون پرداخت غرامت (معروف به شیلیزاسیون مس) یکی از مسائل مهم مبارزات انتخاباتی بود. دو نفر از سه کاندیدای ریاست‌جمهوری، این ایده را جزئی از برنامه‌های سیاسی خود کردند، در حالی‌که سومین نفر به‌دنبال سرعت بخشیدن به ملی‌سازی از راه مذاکره بود.

پس از آن‌که نامزد سوسیالیست، سالوادور آلنده، در انتخابات پیروز شد، وعده داد با این موضوع به‌طور مستقیم برخورد کند. در آغاز سال 1971 او اصلاحیه‌ای برای قانون اساسی به کنگره فرستاد که به او اجازه می‌داد تمام معادن را به‌طور کامل ملی کرده و تمام میادین مس حال و آینده را به دولت منتقل کند. کنگره این اصلاحیه را تصویب کرد و براساس آن در تاریخ 16 جولای 1971 قانون 17.450 اعلام و بلافاصله اجرا شد. این رویداد به‌عنوان «روز عزت ملی» جشن گرفته شد. بسیاری این رویداد را نقطه آغازی بر تحریم‌های اقتصادی در کنار تلاش برای ساقط کردن دولت آلنده ازطریق کودتا توسط ژنرال «آگوستو پینوشه» می‌دانند. معادن شیلیایی ملی‌شده پس از کودتای 1973 پینوشه تحت کنترل دولت باقی ماند و هنوز هم این معادن دولتی هستند.

منبع: عصر مس

معادن مس شیلی