برجام، گره مذاکرات معدنی را باز کرد

هرچند بر اساس گزارش های ارائه شده از سوی مهدی کرباسیان، رییس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، معادن کشور در سال های پایانی دولت دهم، روزهای خوشی را پشت سر نمی گذاشتند و حتی سازمان توسعه ای ایمیدرو رو به تعطیلی می رفت، اما در طول سال های گذشته، با نگرش جدید و بهبود دوباره نگاه به این بخش و در کنار آن، از سرگیری روابط بین المللی کشور زیر سایه توافق هسته ای، بار دیگر معادن ایران به روزهای مطلوب خود نزدیک شده و به سمت رونق پیش رفته اند. با اقدامات اکتشافی وسیع انجام شده طی سال های اخیر، حتی می توان انتظار داشت در آینده میزان ذخایر معدنی کشف شده کشور به 2 برابر رقم فعلی برسد.

گفت و گویی با دکتر مهدی کرباسیان انجام شده است که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

ایمیدرو را در چه شرایطی تحویل گرفتید؟

ما ایمیدرو را در شهریور 92 تحویل گرفتیم و این سازمان در دوره مورد نظر با چند مشکل و وضعیت خاص رو به رو بود. از سویی در سال های ابتدایی دهه 90، حدود 21 هزار میلیارد تومان از دارایی ایمیدرو را به اسم خصوصی سازی به رد دیون اختصاص داده بودند. ما سازمانی تحویل گرفتیم که از نظر نقدینگی صفر و از نظر اموال، اوضاع بسیار نامناسبی داشت. این در حالی بود که اموال واگذار شده اقساط و دیونی داشتند که برای ایمیدرو باقی مانده بود. بیش از 2 هزار میلیارد تومان بدهی عملیاتی ثبت شده بود که هنوز هم ما نتوانستیم برای بعضی از این دیون اقدام کنیم. دومین بحث این بود که بازوهای اصلی سازمان مانند شرکت ملی فولاد، صندوق بیمه سرمایه گذاری فعالیت های معدنی، شرکت تهیه و تولید و دیگر شرکت ها اوضاع چندان مناسبی نداشتند. سومین معضل ما این بود که ایمیدرو در تحریم اتحادیه اروپا و اوفک قرار داشت و شرکت های خارجی ما در تحریم بودند و برای آنها نمی توانستیم جابجایی پول انجام دهیم و از سوی دیگر شرکت های معدنی دیگر نیز با ما رفتاری عادی نداشتند. ما طرح های نیمه تمامی داشتیم که بسیاری از آنها یا با مشکل گشایش ال سی و جذب سرمایه گذار مواجه بودند یا برای آنها اقدام چندانی نشده بود.

در آن زمان یک بحث مطرح بود که ایمیدرو به مرحله انحلال رسیده است، چه شد که در طول این سال ها باقی ماندید؟

در دولت قبل مطرح شده بود که ایمیدرو منحل شود و چون طبق قانون فعالیت داشتیم نتوانستند با مصوبه هیات دولت ما را منحل کنند، اما در کل نگاه مثبتی وجود نداشت؛ زیرا نسبت به توسعه، رویکرد موافقی نداشتند و تمام مشکلات به ما رسید.

چه شد که شما به این سازمان دعوت شدید؟

در ابتدای دولت، پیشنهاد جدی برای گرفتن چند پست داشتم، که ارزیابی شرایط، ما را به اینجا رساند و تلاش کردیم بعضی از گره های موجود در ایمیدرو باز شود. از یک سو، من در سازمان های نیمه مستقل عملکرد بهتری داشتم و از سوی دیگر، مهندس نعمت زاده من را در کار انجام شده گذاشت و وقتی در جریان مذاکره بودیم، کار ایمیدرو را نهایی کردند. من از ابتدا معتقد بودم معدن جای کار بسیار زیادی دارد و از این رو علاقه داشتم در این حوزه کار خود را آغاز کنم.

آیا اگر به چهار سال قبل بازگردیم بار دیگر این کار سخت را انتخاب می کنید؟

بنده به عنوان کسی که جمهوری اسلامی ایران روی او سرمایه گذاری کرده، موظف به خدمت هستم و هرچند به طور دقیق اوضاع بسیار بد این سازمان را نمی دانستم، اما از کار پشیمان نیستیم و به عنوان سرباز انقلاب هرجا نیاز باشد حضور خواهیم داشت.

با وجود تمام مشکلات شکل گرفته، کار خود را در ایمیدرو چگونه پیگیری کردید؟

ما در همان ماه های نخست، مطالعات دقیقی روی شرایط و مشکلات داشتیم. به این نتیجه رسیدیم که اولین مسئله این است که یکپارچگی و همدلی دوباره به سازمان بازگردد. جابجایی ها و افول ایمیدرو حس بدی بین نیروها به وجود آورده بود و باید این روند جبران می شد. برای حل این مشکل، شرکت هایی که منحل شده بودند با دریافت مجوزهای لازم، بار دیگر به حال عادی کار خود بازگشتند و در کنار آن تلاش شد جایگاه از دست رفته معدن در کشور بار دیگر پس گرفته شود. شرکت هایی مانند فولاد و تهیه و تولید را لغو واگذاری کردیم تا همه این شرکت ها بمانند و ایمیدرو حفظ شود. 2 موضوع به کمک ما آمد، یکی قانون حمایت از تولید بود که در اواخر سال 94 در مجلس تصویب شد و در آنجا یک بند قانونی گذاشتند که سازمان های توسعه ای به اساسنامه خود برگردند. مصوبات مجمع تشخیص مصلحت در اهمیت معدن، دومین موضوعی بود که به کمک ما آمد. در ایمیدرو 24 هزار میلیارد تومان طرح نیمه تمام داشتیم و با توجه به محدودیت دولت به این نتیجه رسیدیم که باید منابع مالی را خودمان پیگیری کنیم. جذب مشارکت به ما کمک کرد 7 طرح دولتی را با شریک به پیشرفت برسانیم. الان پروژه ها فعال شده اند و کار با قدرت ادامه دارد، حدود 70 درصد از کل 24 هزار میلیارد تومان با مشارکت پیگیری شدند. دیگر طرح ها که مشارکت ندارند یا اولویت جدی به حساب می آمد که خودمان آغاز کردیم یا امکان قانونی آن وجود نداشت.

در فضای بین المللی چه اقداماتی را در دستور کار خود قرار دادید؟

هدف ما در این عرصه، بازگشت به جایگاه اصلی ایمیدرو بود. این سازمان به عنوان بخشی مطمئن و تاثیر گذار شناخته می شد واین نیاز وجود داشت که به جایگاه خود بازگردد. ایمیدرو پیش از این، طرح هایی مانند آلومینیوم هرمزال را توانسته بود بدون تضمین وام بگیرد، از این رو ما تلاش کردیم خوشنامی خود را بازسازی کنیم و با برجام این موضوع سرعت گرفت و بسیاری از شرکت های معتبر دوباره به ایران آمدند و ما کار را با آنها شروع کردیم. متاسفانه با فشار آمریکا بانک ها برای ورود به ایران ترسیدند که اگر این موضوع حل شود تفاهم نامه های کلان ما می تواند به ساخت کارخانه های مشترک نیز منجر شود. یکی از مسائلی که دولت روی آن تاکید دارد این است که قانون ساخت داخل که باید 51 درصد سهم کل کالای تولیدی را داشته باشد، در توافق نامه ها اجرایی شود و ما نیز در همین فضا کار خود را ادامه داده ایم. ما فقط ماشین آلات و تاسیسات مهم را که قابل ساخت نبودند وارد کردیم. در انتقال تکنولوژی، کار بسیار مهم تر است. یکی از اقدامات مهم ما این بود که ورود فناوری با ما فاصله ای 10 ساله داشت اما بعد از برجام شرکت های معتبر، دوباره به ایران آمدند و در تمام این حوزه ها شرکت های ایرانی در کنار خارجی ها فعال هستند. در کنار آن، ما قراردادهایی را با دانشگاه هایی مانند تهران و شریف داشتیم تا با بودجه ای که ایمیدرو می دهد با دانشگاه های معتبر ارتباط داشته باشند و به عنوان بازوی اجرایی ما دانش کسب کنند. افزون بر این، دوره های آموزشی نیز در ایران برگزار شد که استادان خارجی در ایران دوره گذاشتند و آموزش ها را به ایرانی ها انتقال دادند.

تحریم های ایمیدرو در اتحادیه اروپا و اوفک به طور کامل رفع شده اند؟

به محض امضای توافق نامه از سوی دکتر ظریف، تمام تحریم های اتحادیه اروپا برداشته شد و ما کار خود را با آنها از سر گرفتیم اما اوفک هنوز محدودیت هایی دارد که این به ایمیدرو خلاصه نمی شود و گریبان بسیاری از سازمان های دیگر ایرانی را نیز گرفته است که امیدواریم در آینده برطرف شود.

بعد از اجرای برجام جهت گیری خود را به کدام سمت بردید؟ برای استفاده از ظرفیت آن چه کردید؟

ما در ابتدای کار دولت تلاش کردیم ارتباطات خود را دوباره قوی کنیم. در همان دوران هم شرکت هایی می آمدند اما هم تعداد آنها محدود بود و هم سطح ملاقات هایی که با ما داشتند بیشتر در سطح مدیران میانی بود. بعد از برجام، مدیران ارشد شرکت ها به ایران آمدند و بارها مذاکرات رو در رو داشتیم. قبل از برجام ما ابراز علاقه می کردیم و بعد از توافق، طرف های خارجی اعلام آمادگی می کردند که در ایران فعال شوند.

در چهار سال دولت یازدهم چه اقداماتی در حوزه اکتشاف معادن جدید صورت گرفت؟

اکتشاف شروع زنجیره معدن است. در آمریکا سال 2015 میزان محصول اکتشاف شده 78 میلیارد دلار در سال بوده و در مرحله فرآوری به 680 میلیارد دلار و در صنایع پایین دستی به 2400 میلیارد دلار می رسد. در این چرخه، اشتغال زایی نیز تصاعدی بالا می رود. وقتی معدنی کشف می شود، 2 اتفاق مهم می افتد یک بحث اشتغال زایی است و دوم این که معمولا معدن در مناطق محروم کشف می شود و می تواند تاثیری جدی در توسعه هر بخش داشته باشد. در این دولت برنامه عملیات اکتشاف به وسعت 250 هزار کیلومتر مربع آغاز شد، که در هریک از آنها اقدامات ابتدایی صورت گرفته است. تا پایان سال 95، 400 میلیون تن سنگ آهن، 450 میلیون تن زغال سنگ و 40 تن طلا به ذخایر کشور اضافه شده و پیش بینی می کنیم این رقم در پایان سال 96، به شکل قابل توجهی افزایش یابد. پیش بینی دیگر ما این است که اگر کار ادامه یابد و از توانایی روز استفاده کنیم، ذخیره معدن ایران که امروز حدود 700 میلیارد دلار است، 50 درصد افزایش یابد. در حوزه اکتشاف از سال 93 تا امروز بیش از 200 میلیارد تومان سرمایه گذاری مستقیم کرده ایم و در صورت بهبود شرایط مالی و رسیدن منابع مورد نیاز، می توان امید داشت این روند به بهبود قابل توجه جایگاه معادن در اقتصاد ایران منجر شود.